Йылҡысыҡҡанкүл: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
http://m.vk.com/away.php?to=https://en.wikipedia.org/.
{{Озеро
|Название = Йылҡысыҡҡанкүл
|Национальное название = Йылҡысыҡҡанкүл
|Изображение = Lake Talkas.jpg
|Подпись = Көньяҡ ярынан иртәнге күренеш
|Ширина изображения =
|lat_dir=N|lat_deg=52|lat_min=50|lat_sec=13
|lon_dir=E|lon_deg=58|lon_min=15|lon_sec=14
|region = RU-BA
|CoordScale =
|Расположение = Көньяҡ Урал
|Высота над уровнем моря=
|Длина =
|Ширина =
|Площадь =
|Объём =
|Длина береговой линии =
|Наибольшая глубина = 16
|Средняя глубина =
|Тип минерализации =
|Солёность =
|Прозрачность =
|Площадь водосбора =
|Впадающие реки =
|Вытекающая река =
|Страна = Рәсәй
|Регион = Башҡортостан
|Категория на Викискладе =
}}
'''Йылҡысыҡҡанкүл''' — Көньяҡ Уралдың көнсығыш битләүендәге күл. [[Башҡортостан]]дың [[Бөрйән районы]]нда урынлашҡан.
== География ==
Йылҡысыҡҡанкүлдең ярҙары тигеҙ таштарҙан тора. Улар ҡалын булмаған ләм менән ҡапланған. 16 метр тәрәнлектә ятҡан төбө тигеҙ һәм шыма, төбөнән йыраҡ булмаған стеналары тип-тигеҙ. Йылҡысыҡҡанкүл үҙе бик баһалы һәм изге тойолһа ла, урындағы халыҡ уның һыуын маҡтамай, «һыуы насар», тиҙәр. Ғалим Эрнст Мулдашев һәм уның ғилми төркөмө күл һыуын шишмә һыуы менән сағыштырған. Һыуҙың минераль составы бер нимәһе менән дә айырылмай кеүек, ә бына культура күҙәнәктәрен тикшереү был һыуҙың көслө апоптозға
<ref name="k">[http://encycl.bash-portal.ru/jilkicikkankul.htm Красная книга Башкирской АССР. Уфа, 1987]</ref>.
== Биоресурстары ==
== Рекреацион ресурстары ==
Һыуы буръяғыраҡ, бөҙрә тулҡынлы, Көньяҡ Уралдың иң матур ерендә урынлашҡан. Һәм популяр ял итеү урыны. Күл тарихы <ref>[http://Башҡорт энциклопедияһы. Йылҡысыҡҡанкүл]</ref>). Күлдән алыҫ түгел Шүлгәнташ мәмерйәһе, турбазалар урынлашҡан. Йылҡысыҡҡанкүл «Урал-батыр» һәм «Аҡбуҙат» башҡорт эпостары менән туранан-тура бәйләнгән<ref name="kapova">[http://burzjan.ru/ Пещера «Шульганташ»]</ref>.
== Йылҡысыҡҡанкүл легендаһының хәҙерге заманда йәшәгән варианттары ==
Юл 37 ⟶ 80:
Экспедиция вәкиле Сергей Селиверстов һыу төбөнә төшөү эштәрен башҡарған. Хатта күпте күргән водолаз да, һыуға сумған саҡта ниндәйҙер шикләнеү тойғоһо кисергән: «...кемдер арттан күҙәткән кеүек тойолдо. Ә Һыу, буръяҡ булһа ла, йә бер төрлө, йә икенсе төрлө ҡиәфәткә инде - ғәҙәти булмаған кеше төҫтәре хасил булды. Тынысһыҙландым. Һыу һаҫы түгел ине».
Йылҡысыҡҡанкүлдең ярҙары тигеҙ таштарҙан тора. Улар ҡалын булмаған ләм менән ҡапланған. 16 метр тәрәнлектә ятҡан төбө тигеҙ һәм шыма, төбөнән йыраҡ булмаған стеналары тип-тигеҙ, тиҙәр. Был төп түгел, ә ҡорғандарҙа ҡош-кешеләр булдырған тығынға оҡшаған тигән
Ә Аҡбуҙат шул тығындан нисек осоп сыҡты икән?
Әгәр ер аҫты кешеләре булыуына ышанһаҡ, улар ошо ер аҫтына илткән тығынды бер асып, бер ябып торалыр, тип уйларға ҡала. Юҡҡа ғына бит бындағы халыҡ күл ваҡыты-ваҡыты менән төпһөҙгә әйләнә тип әйтмәйҙер. Шундай периодтарҙа кешеләр ҡанатлы аттың шәүләһен күрәлер ҙә инде.
Юл 46 ⟶ 89:
Әгәр Тибет осар аты Лунг-Ла һәм башҡорт Аҡбуҙатын бер ук төрлө тип әйтеүселәр булһа, был дөрөҫ түгел.
Сөнки Лунг-Ла Ергә, чиптағы һымаҡ, ерҙәге тормошто булдырыу программаһы яҙылған Шантамани ташын килтергән, тибеҙ. Тибетта тормош ер аҫтында барлыҡҡа килгән, ахырыһы. Ә Аҡбуҙат был тормошто ер өҫтөнә алып сыҡҡан. Һәм Аҡбуҙат яңғыҙ түгел. «Осар ат» төшөнсәһе ерҙең башҡа өлөштәрендә лә билдәле булған, мәҫәлән, монголдарҙа һәм мапуче индеецтарында (Чили).
▲Эрнст Мулдашев төркөмө күл һыуын шишмә һыуы менән сағыштырған. Һыуҙың минераль составы бер нимәһе менән дә айырылмай кеүек, ә бына культура күҙәнәктәрен тикшереү был һыуҙың көслө апоптозға килтереүен, йәғни күҙәнәктәрҙең үҙенән-үҙе һәләк булыуына килтергәнен раҫланы<ref>www.tiensmed.ru Апоптоз-запрограммированная гибель клетки</ref> Шуның өсөн күлдең һыуын, ысынлап та, «насар» тип һанарлыҡ нигеҙ бар.
Башҡорт ҡобайыры «Урал батыр»ҙа Урал бвтыр ҡанатлы аты Аҡбуҙат менән Бөтөн донъя афәтенә - һыу баҫыуға килтерә алған ҡот осҡос һыу йәндәре дейеүҙәргә ҡаршы көрәшкән һәм уларҙы еңгән. Шулай ҙа дейеүҙәр бөтөнләй ҡороп бөтмәгән булған икән. Урал батыр, вафатынан алда, һуңғы һүҙҙәрен, киләсәк быуындарға васыятын, әйтеп ҡалдырған, онотмайыҡ уларҙы: «Уйһыуҙарҙа, ябыҡ күлдәрҙә йыйылған һыуҙы эсмәгеҙ, уларҙа һеҙҙең эсегеҙгә инеп, һеҙҙе юҡҡа сығарырлыҡ дейеүҙәр йәшеренеп ята»<ref>Статья из газеты: Еженедельник "Аргументы и Факты" №47, 48 и №49 от 02/12/2015</ref><ref>Еженедельник "Аргументы и Факты", 6 апреля 2015</ref><ref>pikabu.ru Туристические места Башкортостана</ref>
Юл 54 ⟶ 94:
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Һылтанмалар ==
*
*
*
[[Категория:Халыҡ ижады]]
| |||