Данте Алигьери: өлгөләр араһындағы айырма

'''ДаннтеДанте Алигьери''' ({{lang-it|Dante Alighieri}}), тулы исеме ''Дуранте дельи Алигьери'' (1265 йыл, майҙың икенсе яртыһы — 13 сентябрҙән 14 сентябргә ҡаршы төндә, 1321 йыл) — бөйөк итальян әҙәбиәте шиғриәте шағирешағиры, аҡыл эйәһе, дин белгесе, итальян әҙәбиәтенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе, итальян композиторы, политиксәйәси эшмәкәр. Ул "Комедия"ла (һуңыраҡ «Божественная комедия» тип [[Джованни Боккаччо|Боккаччо]] атаған әҫәрендә) [[Урта быуаттар]]ҙың һуңғы дәүере мәҙәниәтенең синтезын биргәнкүрһәткән<ref>{{Cite web|url=http://feb-web.ru/feb/litenc/encyclop/le3/le3-1472.htm|title=ДАНТЕ АЛИГИЕРИ|author=А. Дживелегов|date=|publisher=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.oracle-today.ru/articles/13919/|title=Тайна Данте Алигьери|author=Борис Пясик|date=(июнь)/2010|publisher=Оракул №6}}</ref>.

Ғаилә риүәйәттәре һүрәтләүенсә, Дантеларҙың ата-бабалары римлеләрҙең [[Флоренция]] ҡалаһына нигеҙ һалыусы Элизейҙар ырыуынан сыҡҡан булған. ДантеныңДанте ҡартатаһының ҡартатаһы Каччагвида Конрад III (1147—1149) [[Икенсе тәре походы|Тәре походында]] ҡатнашҡан һәм рыцарлыҡҡа ҡабул ителгән булған. Ул мосолмандарға ҡаршы һуғышта һәләк булған. Каччагвида ломбардсы Альдигьери да Фонтан ғаиләһенән сыҡҡан ҡыҙға өйләнгән. «Алигьери» исеме «Альдигьери» тигән һүҙҙән ябайлаштырыу арҡаһында килеп сыҡҡан. Уның бер улы шул исемде йөрөткән. Алигьериҙың улы, Беллинчоне, Дантеның ҡартатаһы, гвельфтар һәм гибеллиндар алышы ваҡытында Флоренциянан ҡыуылған. Сицилиялы Манфредтың Беневинто янында тармар ителеүе арҡаһында ул тыуған ҡалаһы Флоренцияға 1266 йылда әйләнеп ҡайта. Дантеның атаһы, политиксәйәси алыштарҙа ҡатнашмайынса, Флоренцияла ҡалған булған.

Дантеның дөрөҫ кенә яҙылған тыуған көнө билдәһеҙ. [[Джованни Боккаччо|Бокаччо]] әйтеүе буйынса, Данте 1265 йылдың май айында тыуған. Данте үҙен Игеҙәктәр йондоҙлоғонда тыуған тип иҫәпләй (Комедия, Рай, 22). Хәҙерге заман сығанаҡтарында уның тыуған ваҡыты итеп 1265 йылдың май урталары күрһәтелгән. Шулай уҡ билдәле булыуынса, Данте 1265 йылдың 26 майында (үҙе тыуғандан һуң беренсе, страстная шәмбеһендә) Дуранте тигән исем аҫтында суҡындырылған..

ДантенеңДантеның беренсе остазы ул ваҡытта билдәле шағир һәм ғалим Брунетто Латини була. Дантеның ҡайҙа уҡыуы билдәле түгел, шулай ҙа ул үҙ заманында боронғо һәм урта быуаттар әҙәбиәтен, тәбиғи фәндәрҙе бик шәп белгән, хатта ул замандың еретик тәғлимәттәре менән дә таныш булған.

1286—1287 йылдарҙа Данте бер нисә ай Болоньела, хәҙерге ваҡытҡа тиклем һаҡланып ҡалған Гаризенд һәм Азинелли башнялары янында, йәшәгән. Бының сәбәптәре булып, ҡайһы бер ғалимдар әйтеүе буйынсаәйтеүенсә, Дантеның ул ваҡытта билдәле булған университетта уҡыуы торған.{{Sfn|Marco Santagata|2015|pp=73-74}}.

Дантеның иң яҡын дуҫы шағир Гвидо Кавалькада булған. Данте, уға бағышлап, бик күп шиғырҙар һәм «Яңы тормош» поэмаһын яҙған.бағышлаған.

Беренсе тапҡыр тураһында Данте Алигьериҙы йәмәғәт эшмәкәре итеп ҡарай башлау 1296 һәм 1297–1297 йылдарҙа булғанҡарай башлағандар, ә 1300 йәки 1301 йылда ул приор булған. 1302 йылда ул үҙенең аҡ гвельфтар партияһы менән<ref>Malcolm Moore [http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/2145378/Dante's-infernal-crimes-forgiven.html «Dante’s infernal crimes forgiven»,] ''Daily Telegraph'', June 17, 2008.</ref> Флоренциянан ҡыуылған һәм бер ҡасан да ҡабат Флоренцияғакире әйләнеп ҡайтмайынса, һөргөнлөктә үлгән.

Данте һөргөнлөктә булған сағында күскенсе булып күп йөрөгән. Ул ТосканияныңТоскананың «яны стиль» менән яҙыусы Пистойанан Чино, Гвидо Кавальканти һәм башҡа шағирҙар араһында лирик шағир булып танылған. Уның "La Vita Nuova" (Яңы тормош)"ы улшул саҡта яҙыла.Һөрғөнлөктә Һөргөнлөктә йәшәү уны бик етди, талапсан булырға өйрәтә. Ул «Пир»(«Convivio») тигән әҫәрендә ун дүрт канцонға аллегорик-схоластик комментарий яҙа башлай. . Әммә «Convivio» тамаланмайтамамланмай ҡалған, тик өс канцонға ғына баш һүҙ һәм аңлатма яҙылып ҡалғаняҙылған. Икенсе китабының 14-се бүлегендә латин теле тураһындағы трактаты ла («De vulgari eloquentia») яҙылып бөтөлмәгән..

Шул һөргөн йылдарында «Илаһи комедияның» өс кантиғы ла бик оҙаҡ вакытваҡыт яҙылған. «Рай» Равеннала яҙылған. Данте Алигьери үлгәс, уның улдары аталарының һуңғы ун өс йырын таба алмаған. Легендалар әйтеүенәЛегендаларға ярашлы, Данте Алигьери, Якопо исемле улының төшөнә инеп, йырҙарының ҡайҙа ятҡанын үҙе әйтеп биргән.