Википедия

Юҡҡа сығып барыусы төрҙәр: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
викилаштырыу
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
<!-- {{охранный статус}} -->
 
'''Юҡҡа сығып барыусы төрҙәр''' ''(англ. Endangered species, EN)'' — һаны ныҡ кәмеп йәки башҡа сәбәптән үлеп бөтөү ҡурҡынысы янаған биологик төрҙәр.
[[Файл:Species_extinction_rate_ru.jpg|thumb|460 px|Эдвард Уилсон һ.б. математик моделенә таянып төҙөлгән график. График әшәү мөхитен юғалтыу менән төрҙәрҙең юҡҡа сығыуы араһында бәйләнеште сағылдыра.]]
 
Юҡҡа сыға барыусы төр—төр — таксономик төр, ләкин төр эсендә айырым төркөм дә булырға мөмкин .Мәҫәлән, төрсә(подвид) . Халыҡ-ара тәбиғәтте һаҡлау берекмәһе(ХТҺБ) Юҡҡа сығып барыусыларға барлыҡ организмдарҙың 40 % -ы инә тип бара (2006йй.2006 йылғы Мәғлүмәттәрмәғлүмәттәр).<ref name= "ВСОП">[https://web.archive.org/web/20060630054235/http://www.iucnredlist.org/info/tables/table1 Статистика Красного списка, 2006.]</ref> (Иҫкәрмә: Халыҡ-ара тәбиғәтте һаҡлау берекмәһе(ХТҺБ) ниндәйҙер дәрәжәлә хәүеф янаған бөтә төрҙәр тураһында ла мәғлүмәт йыя.)
 
Элек был турала бер кем дә борсолманы. Тиреһе, ите өсөн күпме кәрәк, шул хәтлем хайуандарҙы үлтерҙе. Халыҡ һанының артыуы, алыш-бирештең үҫеүе айырым төрҙәрҙең юҡҡа сығыуына килтерҙе. Тик XVI быуат уртаһына ҡарай ғына һунар биләмәләренең бушауын күреп, йәнлектәрҙе аулауға сикләмәләр индерә башланылар. Әлбиттә, сикләү икенсе маҡсатты күҙ алдында тота: йәнлектәрҙең һанын тергеҙеү менән һунарҙы дауам итеүҙе. Ә инде төрҙәрҙе ҡырыуҙан, бөтөнләй юҡҡа сығыуҙан ҡурсалаусы тәүге тыйыуҙар XIX быуаттың аҙағында ғына, Европаның үҙендә лә ҡайһы бер төрҙәр юҡҡа сыҡҡас ҡына индерелә башлай. Зубрҙар юҡҡа сыға яҙа, 1627 йылда — тур, 1918 йылда тарпан юҡ була.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Юҡҡа_сығып_барыусы_төрҙәр» битенән алынған