Википедия

Аддис-Абеба: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
ә clean up, replaced: Ғин_ → Янв_ (6) using AWB
71 юл:
[[Файл:Brit Somaliland.JPG|thumb|250px|Аддис-Абеба — картала, 1940 йыл]]
[[Файл:Addis-sheraton.jpg|thumb|250px|right|Аддис-Абеба панорамаһы]]
'''Адди́с-Абе́ба''' ({{lang-am|አዲስ አበባ}} — ''яңы сәскә''<ref name="БСЭ">{{Из|БСЭ|http://slovari.yandex.ru/Аддис-Абеба/БСЭ/Аддис-Абеба/|заглавие=Аддис-Абеба|автор=Г. Л. Гальперин|издание=3-е}}</ref>) — [[Эфиопия]]ның һәм [[Африка союзы]]ның, шулай уҡ уның элгәре булған ''Африка берҙәмлеге ойошмаһы''ның баш ҡалаһы. Халҡының һаны 3 041 002 булып (2012)<ref name="Pop2012">< /ref>, донъяла диңгеҙгә сығыу урыны булмаған илдәге иң ҙур ҡалаларҙан һанала. Эфиопияның айырым төбәге тигән статусы бар.
 
1886 йылда император ''Менелик II'' тарафынан уның ҡатыны — императрица ''Таиту'' үтенесе буйынса нигеҙләнә.
86 юл:
1936 йылдың 5 майында Икенсе итальян-эфиоп һуғышы барышында итальян ғәскәрҙәре ҡаланы яулап ала. 1936—1941 йылдарҙа Аддис-Абеба Итальян Көнсығыш Африкаһының баш ҡалаһы була. Ошо осор эсендә миллион самаһы эфиоп [[иприт]] газы менән үлтерелә. Британ ғәскәрҙәре менән эфиоп баш күтәреүселәре Эфиопияла итальян армияһын еңгәндән һуң император Хайле Селассие баш ҡалаға әйләнеп ҡайта һәм шунда уҡ ҡаланы һәм әүәлге тормошто аяҡҡа баҫтырыу эшенә тотона.
 
1958 йылдан Аддис-Абебала БМО-ның Африка өсөн иҡтисади комиссияһының резиденцияһы урынлаша<ref name="БСЭ">< /ref>. Хайле Селассие булышлығында 1963 йылда Африка берлеге ойошмаһы (ОАЕ) ойошторола, уның штаб-фатиры — Аддис-Абебала<ref name="БСЭ">< /ref>. 2002 йылда ОАЕ таратыла, ә уның урынына Африка Союзы барлыҡҡа килә, уның штаб-фатиры ла Аддис-Абебала була. Ҡалала шулай уҡ [[БМО]]-ның Африка өсөн иҡтисади комиссияһы урынлашҡан. Ә 1965 йылда Аддис-Абебала Көнсығыш православие сиркәүҙәре советы үткәрелә.
 
== Климаты ==
Тауҙарҙа урынлашҡанлыҡтан ҡалаға ҡатмарлы климат күренештәре хас. Бейеклеккә һәм өҫтөнлөклө елгә ҡарап, температура айырмаһы Цельсий буйынса 10 градусҡа етә. Дөйөм алғанда температура киҫкен үҙгәрештәрһеҙ, йыл буйы бер сама тора. Уртаса айлыҡ температура йыл миҙгеленә бәйле +16 — +19 &nbsp;°C тәшкил итә. Экваторға яҡынлыҡ, бейек тауҙа урынлашыуға ҡарамаҫтан, етерлек йылыны тәьмин итә. Ҡала тирәһендә үҫемлектәр донъяһы ярайһы уҡ ярлы, нигеҙҙә сүл һәм ярым сүл ҡыуаҡлыҡтарынан һәм үләндәренән тора.
 
Йыл әйләнәһенә температура тирбәлештәре юҡ тиерлек. Ҡалала селлә эҫеһе лә, һалҡын да булмай, ҡырау һирәк төшә.
96 юл:
|Город_род = Аддис-Абебы
|Источник = [http://www.pogoda.ru.net/climate2/63450.htm Погода и Климат]
| Ғин_срЯнв_ср=16.4 | Ғин_ср_осадЯнв_ср_осад=11
| Фев_ср=17.5 | Фев_ср_осад=38
| Мар_ср=18.5 | Мар_ср_осад=52
109 юл:
| Дек_ср=15.4 | Дек_ср_осад=11
| Год_ср=17.0 | Год_ср_осад=1010
| Ғин_ср_минЯнв_ср_мин=10.0 | Ғин_ср_максЯнв_ср_макс=21.9
| Фев_ср_мин=11.0 | Фев_ср_макс=22.8
| Мар_ср_мин=12.6 | Мар_ср_макс=23.5
122 юл:
| Дек_ср_мин=9.1 | Дек_ср_макс=21.3
| Год_ср_мин=11.4 | Год_ср_макс=21.7
| Ғин_а_максЯнв_а_макс=28.8 | Ғин_а_минЯнв_а_мин=1.0
| Фев_а_макс=28.4 | Фев_а_мин=0.0
| Мар_а_макс=30.0 | Мар_а_мин=4.4
139 юл:
== Демография ==
[[Файл:Addis Ababa SPOT.1003.jpg|thumb|right|250px|Аддис-Абеба — космостан]]
Эфиопияның Үҙәк статистика агентлығының 2012 йылда сыҡҡан мәғлүмәттәренән күренеүенсә, Аддис-Абебаның халҡы 3 041 002 кеше тәшкил итә, шуларҙың 1 449 002-һе ир-ат һәм 1 592 000-е ҡатын-ҡыҙ<ref name="Pop2012">< /ref>. Әлеге ваҡытта Аддис-Абеба биләмәләрендә ауыл райондары юҡ, шуға халҡы 100 % менән ҡаланыҡы. Эфиопияның ҡала халҡының 23 % ошонда йәшәй. Ҡаланың майҙаны — 526,99 км², халҡының тығыҙлығы — 5 770,5 кеше/км². Ҡала 10 административ районға бүленгән, иң тығыҙында (Аддис-Кетема) бер квадрат километрға — 38 255,3 кеше, иң бушағында (Акаки-Калити) 1 704,1 кеше тап килә.
 
Эфиопияла 2007 йылда үткән һуңғы йәниҫәптән бирле Аддис-Абебаның халҡы 300 меңдән ашыу кешегә артты. 2007 йылда баш ҡала халҡының һаны 2 738 248 кеше тәшкил итте<ref>[http://www.geohive.com/cntry/ethiopia.aspx?levels=Addis Ababa The Federal Democratic Republic of Ethiopia — Addis Ababa. Administrative units.] Geohive</ref>.
150 юл:
* 1968—664 000 кеше
* 2002 — 1 700 000 кеше.
* 2012 — 3 041 002 кеше<ref name="Pop2012">[http://www.csa.gov.et/index.php?option=com_rubberdoc&amp;view=doc&amp;id=421&amp;format=raw&amp;Itemid=606 Эфиопия Үҙәк статистика агентлығының 2012 йылдың 1 июленә рәсми баһаһы] </ref>
 
== Иҡтисады ==
[[Файл:Addis churchill.jpg|250px|thumb|right|Аддис-Абеба ]]
Аддис-Абебала төрлө иҡтисади эшмәкәрлек тармаҡтары бар. Федераль хөкүмәттең рәсми статистикаһынан күренеүенсә, 119 197 самаһы кеше — сауҙа һәм коммерцияла, 113 977 кеше — сәнәғәттә, 80 391 кеше — үҙенең йорт хужалығында, 71 186 кеше хакимиәттә эшләй, 50 538 кеше — транспорт һәм коммуникациялар, 42 514 кеше — социаль тәьминәт, 32 685 кеше ҡунаҡханалар хужалығы һәм туризм тармағында мәшғүл, ә 16 602 кеше ауыл хужалығында эшләй.
 
Ауылдарҙан фәҡир эфиоптар, эш эҙләп, күпләп Аддис-Абебаға килә һәм эфиоп [[Башҡала|баш ҡалаһы]] урамдарын тултыра. Фәҡирҙәргә белем алыу мөмкинлеге биреү, эш менән тәьмин итеү һөҙөмтәһендә һуңғы ваҡытта уларҙың һаны кәмей бара. Бөгөн Аддис-Абеба — ҡара [[Африка|Африканың]]ның сағыштырмаса таҙа һәм хәүефһеҙ ҡалаһы, унда нигеҙҙә мутлыҡтар, ваҡ-төйәк уғрылыҡ һәм сумкалар урлау кеүек енәйәттәр ҡылына.
 
Һуңғы ваҡытта бейек биналар һәм затлы ҡунаҡханалар һаны арта. Сауҙа үҙәктәре һәм күңел асыу клубтары төҙөлә. Аддис-Абебаны «Африканың курортлы баш ҡалаһы» тип йөрөтәләр.
[[Файл:Dembel City Center.jpg|250px|thumb|right|«Bole Dembel» сауҙа үҙәге ]]
 
== Транспорты ==
179 юл:
 
== Иҫтәлекле урындары ==
[[Файл:HagerFikirTheatre.jpg|thumb|right|250px|Аддис-Абеба театры ]]
Милли музейҙа Люсиҙың — Эфиопия территорияһында табылған австралопитектың — гипс күсермәһе һаҡлана. Әлеге көнгә был — ҡалдыҡтары табылған иң боронғо кеше.
 
191 юл:
 
2008 йылда еңел атлетика буйынса Африка чемпионаты үткән Аддис-Абеба стадионы — мөһабәт спорт ҡоролмаһы.
[[Файл:Addis abeba taytu hotel.jpg|thumb|right|250px|«Таиту» ҡунаҡханаһы ]]
 
== Ҡала менән бәйле кешеләр ==
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Аддис-Абеба» битенән алынған