Тәржемә: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
рәсем+
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Һайланған мәҡәләләргә кандидат}}
[[Файл:Rosetta Stone BW.jpeg|мини]]
'''Тәржемә'''  — бер [[тел]]дән икенсе телгә текст мәғәнәһен интерпретациялау эшмәкәрлеге; бүтән телдәрҙә яңы, төп нөхсәгә тиң (эквивалент) текст яһау. Бынан бер нисә тиҫтә йыл элек тәржемә фәҡәт кеше тарафынан ғына үтәлһә, хәҙер автоматлаштырылған (башлыса компьютер яһаған) тәржемә лә бар ({{lang-en|CAT}}  — computer aided translation).
Тәржемәнең маҡсаты  — төп текст менән тәржемә ителгән текстың бер мәғәнәлә булыуы.
 
== Яҙма һәм телдән тәржемә ==
Яҙма һәм телдән тәржемә итеү араһында айырмалыҡтар бар. Мәҫәлән, телдән тәржемәне ымдар формаһында ла башҡарыу мөмкин.
 
Тәржемә тарихынан сығып ҡарағанда, телдән тәржемәне яҙма тәржемәнең бер төрө тип әйтергә була. Шулай ҙа, көндәлек ысынбарлыҡ уларҙың икеһенә ике төрлө йәғни айырым ҡараш кәрәклеген күрһәтә. Тәржемә хеҙмәте төрлө телдә һөйләшеүселәрҙең аралашыу ихтыяжын ҡәнәғәтләндергәнлектән, был йүнәлеш коммерциялаштырылған: тәржемәнең төрлө төрҙәре коммерция маҡсатында файҙаланыла. Тәржемә менән шөғөлләнгән махсус ойошмалар бар. Улар аралашыу ихтыяжын тулыһынса ҡәнәғәтләндереү һәм аралашыуҙа булған ҡыйынлыҡтарҙан ҡотолоу өсөн тәржемәнең төрлө төрөн файҙалана (яҙма, телдән, телдән синхрон һ.б.).
19 юл:
 
== Тәржемә процесы ==
[[Файл:Ufa Wiki-Conference 2014 (photos by HalanTul; 2015-04) 143.JPG|260px|слевасправа| Һүҙлектәр]]
Тәржемә процесында, уның телдән йәки яҙма булыуына ҡарамаҫтан, түбәндәге этаптарҙы айырырға була:
# Кодын үҙгәртеү йәки тексты яҙылған телдә аңлау (уҡыу, тыңлау),
43 юл:
* Беренсе талапҡа яуап биргән тексты «дөрөҫ тәржемә» тип әйтергә була, икенсе талапты үтәгәне идиоматик тәржемә булараҡ ҡабул ителә.
 
Тәржемәнең дөрөҫлөгөн баһалауҙа ҡулланылған талаптар текстың тематикаһына, төп нөсхәнең аныҡлығына, төрөнә, функцияһына һәм текстың ҡулланылышына, уның әҙәби сифаттарына, социаль һәм тарихи контексына ҡарап айырыла.
Тәржемәнең асыҡлыҡ талаптары ябай кеүек күренә: идиоматик булмаған тәржемә ҡолаҡты ярып бара, ә машина тәржемәһе системаһын ҡулланып һүҙ буйынса тәржемә эшләгәндә, бөтөнләй аңлайышһыҙ әйбер килеп сыға.
92 юл:
== Хоҡуҡи аспекттар ==
 
Төп нөсхәнең бер төрөн тәшкил иткән тәржемә автор хоҡуғы объекты булып тора. Авторлыҡ хоҡуғына бәйле тәржемә тураһында төп ҡануниәт положениелары РФ Граждандар кодексының 1260-сы статьяһында нығытылған.
Тәржемә өсөн автор хоҡуҡтарына тәржемәсе эйә. Тәржемәсе үҙенең авторлыҡ хоҡуҡтарын төп әҫәрҙән килтереп сығарған яңы әҫәрҙә авторҙың хоҡуҡтарын һаҡлаған шарттарҙа ғына тормошҡа ашыра. Шулай итеп, тәржемә тәржемә авторының төп нөсхәгә авторлыҡ хоҡуғы булыусының ризалығы менән генә файҙаланыла ала. Тәржемәгә рөхсәт эште башлауҙан алда йәки эште тамамалағандан һуң да алыныуы мөмкин.
Тәржемәгә авторлыҡ хоҡуҡтары әҫәр ижад ителгән мәлдән алып (йәғни әҫәргә объектив форма биргән ваҡыттан башлап), авторлыҡ хоҡуҡтарының дөйөм ҡағиҙәләре буйынса бирелә.
Төп нөсхәне тәржемә итергә рөхсәт булмағанда ла, тәржемәгә автор хоҡуҡтары барыбер ғәмәлдә, әммә сикләнгән (“парализован”«парализован») була. Шулай итеп, тәржемәсенең авторлыҡ хоҡуҡтары ла, төп нөсхә авторының хоҡуҡтары һаҡланыуға ҡарамаҫтан, үҙ аллы объектҡа автор хоҡуҡтары булараҡ һаҡланыла. Тәржемәгә автор хоҡуҡтары башҡаларҙың төп нөсхәне тәржемә итеүенә кәртә була алмай.
Ҡайһы бер тәржемәләр автор хоҡуғы объекты булып тормай (РФ ГК 1259-сы статья, пп1, п.6). Улар дәүләт органдарының һәм муниципаль үҙидара органдарының рәсми документтары, шул иҫәптән закондар, башҡа норматив акттар, суд ҡарарҙары һәм ҡануниәт, административ һәм суд характерындағы башҡа материалдар, халыҡ-ара ойошмаларҙың рәсми документтарының рәсми тәржемәһе.
Автор тәржемәһе — төп нөсхәне авторҙың үҙе тәржемә итеүе[2].
Авторлаштырылған тәржемә — автор рөхсәте менән эшләнгән йәки ул ҡарап сыҡҡан һәм тикшергән тәржемә.
 
== Ҡыҙыҡлы факттар ==
 
Тәржемәләр араһында беренсе урында Владимир Лениндың әҫәрҙәре тора. Улар 63 илдә 134 телдә нәшер ителгән[3].
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
 
== Әҙәбиәт ==
* [http://sprach-insel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=90 Вине Ж.-П., Дарбельне Ж. Технические способы перевода]
* [http://sprach-insel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=148 Мирам Г.  Э.  Профессия: переводчик]
* [http://sprach-insel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=85 Райс К. Классификация текстов и методы перевода]
 
Юл 113 ⟶ 116:
 
 
 
{{ling-stub}}
[[Категория:Тәржемә]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Тәржемә» битенән алынған