Роман: өлгөләр араһындағы айырма

'''Роман''' — ул [[урта быуаттар]]ҙа роман халыҡтарында халыҡ телендәтелдән һөйләнгән [[хикәйә]] булараҡ барлыҡҡа килеп, бөгөн эпик [[әҙәбиәт]]тең иң киң таралған төрөнә әүерелгән, кешенеңһәм күп осраҡта [[проза|прозаик]] формалағы [[әҙәбиәт|әҙәби]] жанр. Романда [[кеше]]нең тулҡынландырғыс хис-тойғолар (беренсетәү урындасиратта [[мөхәббәт]]) менән тулы тормошон, көрәш, ижтимағи ҡапма-ҡаршылыҡтар һәмменән идеалғатулы ынтылышты[[тормош]]о һүрәтләгән,һәм йышидеалға осраҡтаынтылышы прозаик формала әҙәби жанрһүрәтләнә. Төп герой (геройҙар) тормошоноң ҡәҙимге булмаған шарттарҙа, кризисйәғни көрсөк осоронда шәхес булараҡ үҫеше һәм тормошо хаҡында киңәйтелгәнкиңәйтелеп хәбәрләүһөйләнелгәнгә булараҡкүрә, роман повестан күләме, йөкмәткеһейөкмәткеһенең ҡатмарлығы һәм һүрәтләнгән ваҡиғаларҙың киң алымы менән айырыла<ref name="МЭСБЕ">{{ВТ-МЭСБЕ|Роман (в литературе)}}</ref>.

Урта быуаттарҙа рыцарҙар ([[король Артур]], Тристан һәм Изольда, Ланселот, Амадис Гальский) тормошо тураһында романдар танылыу яулай. Улар артынса [[әҙәбиәт]]тең был йәш жанрына реализм йүнәлешенһулышы өҫтәүсе әҫәрҙәр — баҫҡынсылар һәм алдаҡсылар хаҡында романдар тыуа. Сатирик[[Мигель элементтарде Сервантес|Сервантес]] һәм Франсуа Рабле тарафынанромандарға индереләсатирик элементтар индерә. Англияла[[Англия]]ла өгөт-нәсихәтле һәм сентименталь романдарға нигеҙ һалына ([[Даниель Дефо]], Сэмюэл Ричардсон, Генри Филдинг, ГольдсмитОливер Голдсмит); ундатәүге уҡбашлап тәүгешулай тапҡыруҡ унда тарихи ([[Вальтер, Скотт]]), психологик һәм әхлаҡи романдар ([[Чарльз Диккенс]] һәм Уильям Теккерей) киң үҫеш ала. Натуралистик[[Франция]] натуралистик һәм реаль романдарҙың ([[Оноре де Бальзак]], [[Гюстав Флобер]], [[Эмиль Золя]], Гонкурыағале-энеле Гонкурҙар, Ги де Мопассан) тыуған ере булып Франция торатаныла. Франция идеалистик, романтик һәм психологик мәктәптәренеңромандар романдарымәктәптәренең сағыу вәкилдәрен (Жорж Санд, [[Гюго Виктор|Виктор Гюго]], П.Поль Бурже һ.б.) бирҙе. Немец[[Нимес теле|нимес]] һәм [[Италия|итальян]] романдары [[инглиз теле|инглиз]] һәм [[француз теле|француз]] өлгөләренә эйәрә. [[XIX быуат]]тың икенсе яртыһында һәм [[XX быуат]] башында европа[[Европа]] әҙәбиәтенә скандинавия[[Скандинавия]] (Бьернсон, Ионас Ли, ХьеланнАлександр Хьелланн, [[Август Стриндберг]]) һәм рус[[урыҫ теле|урыҫ]] ([[Достоевский Фёдор Михайлович|Достоевский]], [[Толстой Лев Николаевич|Л.Лев Толстой]]) романдары айырыуса ныҡ йоғонто яһай<ref name="МЭСБЕ" />.