Википедия

Әҙәбиәт: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
100 548 төҙәтеү
аныҡлаштырыу
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
100 548 төҙәтеү
аныҡлаштырыу
19 юл:
 
=== Нәфис әҙәбиәт ===
[[Нәфис әҙәбиәт]] — [[сәнғәт]]тең бер тѳрѳ. Тѳп материалы — [[һүҙ]] һәм кеше телмәренең [[Яҙма (Әлифба)|яҙма]] конструкцияһы. Уның үҙенсәлеге бер яҡтан [[музыка]], һүрәт[[һынлы тѳшѳрѳүсәнғәт]], [[театр]], кино[[кинематограф]] сәнғәте тѳрҙәрен, икенсе яҡтан [[философия]], публицистика һәм фәнде[[фән]]де сағыштырып ҡарағанда бик асыҡ күренә. Бынан тыш, фольклорҙанпринципиаль нигеҙҙә үҙ авторҙары булмаған [[фольклор]]ҙан айырмалы рәүештә, Нәфиснәфис әҙәбиәт, сәнғәттең башҡа тѳрҙәре кеүек һәм, автор, әҫәрҙәрен (шул иҫәптән аноним әҫәрҙәрҙебулғандарҙы ла) берләштерә.
 
{{seealso|Эпос|Проза|Драма (жанр)}}
 
=== Документаль проза ===
ӘҙәбиәттеңДокументаль проза — әҙәбиәттең бер тѳрѳ. Реаль ваҡиғаларға нигеҙләнгән, әҙ генә художестволыижади уйҙырма ѳҫтәлгән. Документаль прозаға билдәле кешеләрҙең биографияһы[[биография]]һы, ниндәйҙер хәл -ваҡиғаларҙың тарихы[[тарих]]ы, илдәр ѳйрәнеү фәне, ҙур енәйәттәрҙе тикшереү инә.
 
=== Мемуар әҙәбиәт ===
Мемуар –— теге йәки был заманда йәшәп, үҙе ҡатнашҡан, йәки уның шаһиты булған кеше менән таныш булған аторҙыңавторҙың ниндәйҙер хәл ваҡиғаныхәл—ваҡиғаны һүрәтләүе. Уның мѳһим үҙенсәлеге – үткәндәрҙе тергеҙгән текстың дѳрѳҫ, документаль характерҙа булыуында.
 
=== Фәнни һәм фәнни-популяр әҙәбиәт ===
Фәнни әҙәбиәт – фәнни методҡа ярашлы алып барылған тикшереүҙәр, теоретик дѳйѳмләштереүҙәр һѳҙѳмтәһендә булдырылған яҙма хеҙмәт йыйылмаһы. Ул ғалимдарҙы, белгестәрҙе фәндең һуңғы ҡаҙаныштары менән таныштырыуға һәм фәнни асыштарға ѳҫтѳнлѳктѳ нығытыу ѳсѳн тәғәйенләнгән. Ҡағиҙә булараҡ, әгәр ҙә баҫылып сыҡмаһа, фәнни эш тамамланған тип һаналмай. Тәүге фәнни әҫәрҙәр тѳрлѳ жанрҙарҙа була: трактаттар, әңгәмәләшеү, ѳйрәтеү, диалог, сәйәхәт итеү, тормошто һүрәтләү һәм хатта шиғри формаларҙа. Әлеге ваҡытта фәнни әҙәбиәт формалары стандартлашҡан, һәм монографияларҙан, күҙәтеүҙәрҙән, статьяларҙан, докладтарҙан, авторефераттарҙан, рефераттарҙан һәм рецензияларҙан тора. Бѳгѳн күп илдәрҙә фәнни әҙәбиәтте аттестациялау механизмы эшләй. Быға хѳкүмәт йәки йәмәғәт ойошмалары ярҙам итә. Рәсәйҙә, мәҫәлән, аттестацияны Юғары аттестация комиссияһы үткәрә. Фәнни әҙәбиәтте баҫтырыуҙағы тѳп талаптар исемлегендә иң мѳһмие уның рецензияланған булыуы. Ошо процесҡа ярашлы, фәнни журнал нәшриәте йәки мѳхәрририәте яңы фәнни эште баҫтырыуҙан алда уны ошо ѳлкә буйынса белгес һаналған бер нисә рецензентҡа ебәрә. Рецензиялау барышында тупаҫ методологик хаталар йәки туранан-тура ялғанлауҙар алып ташлана.
Ҡағиҙә булараҡ, әгәр ҙә баҫылып сыҡмаһа, фәнни эш тамамланған тип һаналмай. Тәүге фәнни әҫәрҙәр тѳрлѳ жанрҙарҙа була: трактаттар, әңгәмәләшеү, ѳйрәтеү, диалог, сәйәхәт итеү, тормошто һүрәтләү һәм хатта шиғри формаларҙа. Әлеге ваҡытта фәнни әҙәбиәт формалары стандартлашҡан, һәм монографияларҙан, күҙәтеүҙәрҙән, статьяларҙан, докладтарҙан, авторефераттарҙан, рефераттарҙан һәм рецензияларҙан тора. Бѳгѳн күп илдәрҙә фәнни әҙәбиәтте аттестациялау механизмы эшләй. Быға хѳкүмәт йәки йәмәғәт ойошмалары ярҙам итә. Рәсәйҙә, мәҫәлән, аттестацияны Юғары аттестация комиссияһы үткәрә. Фәнни әҙәбиәтте баҫтырыуҙағы тѳп талаптар исемлегендә иң мѳһмие уның рецензияланған булыуы. Ошо процесҡа ярашлы, фәнни журнал нәшриәте йәки мѳхәрририәте яңы фәнни эште баҫтырыуҙан алда уны ошо ѳлкә буйынса белгес һаналған бер нисә рецензентҡа ебәрә. Рецензиялау барышында тупаҫ методологик хаталар йәки туранан-тура ялғанлауҙар алып ташлана.
XX быуат башында баҫтырылған фәнни әҙәбиәттең даими экспоненциаль үҫеш күләме күҙәтелә. Ошоға бәйле, бѳгѳн фәнни әҙәбиәттең мѳһим таратыусыһы булып, матбуғат баҫмалары, бигерәк тә рецензиялаусы фәнни журналдар тора. XX быуат башында бындай журналдарҙың ҡағыҙ варианттан электрон вариантҡа, бигерәк тә Интернетҡа күсеүе күҙәтелә.
 
=== Фәнни-популяр әҙәбиәт ===
Фәнни-популяр әҙәбиәт — фән, фәнни ҡаҙаныштар, ғалимдар тураһындағы киң даирә уҡыусыларына тәғәйенләнгән әҙәби әҫәрҙәр. Был әҙәбиәт башҡа ѳлкә белгестәренә лә, әҙерлеге бәләкәй булған уҡыусыларға ла, балаларға, үҫмерҙәргә лә тәғәйенләнгән. Фәнни әҙәбиәттән айырмалы рәүештә, фәнни-популяр әҫәрҙәр рецензияланмай һәм аттестацияланмай. Фәнни-популяр әҙәбиәткә тѳрлѳ жанрҙа яҙылған тѳп, ғәмәли фәндең нигеҙҙәре һәм проблемалары, фән эшмәкәрҙәренең биографияһы, сәйәхәттәрҙе һүрәтләү һ.б. инә. Иң яҡшы популяр әҫәрҙәр тәғәйенләнгән уҡыусыларға алдынғы фәндең ҡаҙаныштарын аңлайышлы формала пропагандалай. Европала популяр булған Лукреция Караның «О природе вещей», М. В. Ломоносовтың «Письмо о пользе стекла» тигән фән тураһындағы әҫәрҙәре поэтик формала яҙыла. Тәбиғәт календары, этюд, очерк, «интеллектуаль мажаралар» формаһында яҙылған популяр әҫәрҙәр ҙә билдәле.▼
Фән, фәнни ҡаҙаныштар, ғалимдар тураһындағы киң даирә уҡыусыларына тәғәйенләнгән әҙәби әҫәрҙәр. Был әҙәбиәт башҡа ѳлкә белгестәренә лә, әҙерлеге бәләкәй булған уҡыусыларға ла, балаларға, үҫмерҙәргә лә тәғәйенләнгән. Фәнни әҙәбиәттән айырмалы рәүештә, фәнни-популяр әҫәрҙәр рецензияланмай һәм аттестацияланмай.
▲Фәнни-популяр әҙәбиәткә тѳрлѳ жанрҙа яҙылған тѳп, ғәмәли фәндең нигеҙҙәре һәм проблемалары, фән эшмәкәрҙәренең биографияһы, сәйәхәттәрҙе һүрәтләү һ.б. инә. Иң яҡшы популяр әҫәрҙәр тәғәйенләнгән уҡыусыларға алдынғы фәндең ҡаҙаныштарын аңлайышлы формала пропагандалай. Европала популяр булған Лукреция Караның «О природе вещей», М. В. Ломоносовтың «Письмо о пользе стекла» тигән фән тураһындағы әҫәрҙәре поэтик формала яҙыла. Тәбиғәт календары, этюд, очерк, «интеллектуаль мажаралар» формаһында яҙылған популяр әҫәрҙәр ҙә билдәле.
 
=== Белешмә әҙәбиәт ===
Юл 55 ⟶ 54:
== Әҙәбиәт һәм текст таратыусылар ==
Әҙәби текст материаль кәүҙәләнешенән башҡа ла (ҡулъяҙма, китап, компьютер файлы, монитор ҡоролмаһы) үҙ-үҙе булып ҡала. Тик текст таратыу эволюцияһы текстҡа йоғонто яһамай, тип уйларға кәрәкмәй. Киреһенсә, әҙәбиәт торошо күҙ күреме етерлек үткәндәрҙә тулыһынса цивилизациялы революция менән билдәләнә. Яңы цивилизациялы революция ике сифатлы текст күсергесен – аудиокитап һәм компьютер файлын тормошҡа ашыра.
 
 
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==▼
* [[Урыҫ әҙәбиәте]]▼
* [[Башҡорт әҙәбиәте]]▼
 
=== Хронология ===
* Антик әҙәбиәт
* Урта быуаттар әҙәбиәте
* Күтәреш дәүере әҙәбиәте
 
== Әҙәбиәт ==
Юл 79 ⟶ 88:
* Государственный рубрикатор научно-технической информации (ГРНТИ) (по состоянию на 2001 год): [http://www.gsnti-norms.ru/norms/common/doc.asp?0&/norms/grnti/gr17.htm 17 Литература. Литературоведение. Устное народное творчество]
 
▲== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
▲* [[Урыҫ әҙәбиәте]]
▲* [[Башҡорт әҙәбиәте]]
 
[[Категория:Әҙәбиәт]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Әҙәбиәт» битенән алынған