Стоунһендж: өлгөләр араһындағы айырма

'''Стоунхендж''' — ({{lang-en|Stonehenge}}) [[Бөйөк Британия]]ла тиҫтәләгән йылдар буйына тикшереүселәрҙең иғтибарын йәлеп итеүсе боронғо таш ҡоролма. Ул [[Лондон]] ҡалаһынан 130 км [[көньяҡ]]-[[көнбайыш]]та Солсбери тигеҙлегендә урынлашҡан. Күп тикшереүселәр Стоунхенджды боронғо британлыларҙың [[таш быуат|таш быуаттағы]]тағы күк есемдәрен күҙәтеү өсөн төҙөлгән [[астрономия|астрономик]] обсерватория тип иҫәпләй. Археологтар фекеренсә, ул өс этапта, б.э.т. 3500 йылдан алып 1100 йылға тиклем төҙөлгән.

Стоунхендж — ул биш тонналы 82, егерме биш тонналы 30 һәм илле тонналы 5 ташты билдәле бер тәртиптә түңәрәк буйынса урынлаштырыуҙан барлыҡҡа килгән ҡоролма. Бер-береһенә «П» хәрефе рәүешле теҙелгән блоктарҙан арҡалар барлыҡҡа килә. Ҡасандыр улар донъя тарафтарын бик дөрөҫ күрһәтеүсе компас булараҡ файҙаланылған, тигән фекер бар. Башҡа тикшереүселәр фекеренсә, был монумент б.э.т. 3100 йылда Британия утрауҙарында йәшәгән ҡәбиләләр тарафынан [[Ҡояш]] һәм [[Ай|Айҙы]]ҙы күҙәтеү өсөн төҙөлгән.

1994 йылда Уэльс университеты профессоры Дэвид Боуэн, яңы ысулға таянып, Стоунхендждың йәшен билдәләгән. Уның тикшеренеүе нәтижәләре буйынса, ул 140 мең йыл тәшкил итә. Һәр кемгә мәктәп йылдарынан уҡ билдәле булыуынса, аңлы кешелек доньяһы ни бары 40 мең йыл элек барлыҡҡа килгән. Стоунхендж төҙөлгән осорҙа иһә ерҙә ябай эш ҡоралдары менән генә файҙалана белгән, әле формалашып килеүсе генә телдә һөйләшкән кешеләр йәшәгән. Уларға бындай ауыр структуралы ҡоролманы төҙөү ни өсөн кәрәккән? Йә иһә ул кешелеккә мөнәсәбәте булмаған башҡа берәр [[цивилизация|цивилизацияның]]ның ижад емешеме? Был һорауҙарға әлегә яуап юҡ.

Стоунхендж менән ҡыҙыкһыныуҙы көсәйтеүсе яңылыҡтар ҙа ваҡыт үткән һайын күбәйә генә. Әйтәйек, билдәле астроном Фред Хойл, ҡоролманың барлыҡ [[геометрия|геометрик]] үҙенсәлектәрен дә тикшергәндән һүң, уны төҙөүселәрҙең йыһан тураһында бик күп белеүҙәрен белдергән. Ни өсөн тигәндә, уның структураһында Ҡояштың [[галактика]] буйлап хәрәкәтенә ишара бар икән. 1998 йылда ғалим-астрономдар компьютер ярҙамында Стоунхендждың боронғо күренешен асыҡлаған һәм уны төрлө яҡтарҙан тикшергән. Нәтижәләр шаҡ ҡатырлыҡ. Боронғо монолит [[Ай]] һәм [[Ҡояш]] календары ғына түгел, [[Ҡояш системаһы|Ҡояш системаһының]]ның теүәл моделе лә икән ул! Әммә бер генә айырма бар: был моделдә туғыҙ түгел, ә ун ике [[планета]]. Уларҙың икеһе бөгөнгө көндә билдәле булған Ҡояштан иң йырак планета —- [[Плутон]]дан һуң урынлашкан. Тағы берәүһе— [[Юпитер]] менән [[Марс]] орбитаһы араһында. Астрономия китабынан һәр мәктәп уҡыусыһына мәғлүм булыуынса, ошо урында [[астероид]]тар сылбыры һуҙылған. Ҡасандыр бик элек ул планета булған, тик ул ниндәйҙер сәбәптәр арҡаһында тарҡалған, тигән фараз да бар. Тимәк, Стоунхендж картаһы алдамай?!

Ғалимдар әлегә боронғо таш ҡоролманың кем тарафынан төҙөлгәнен белмәй. Әммә тикшеренеүҙәрҙән шул мәғлүм: уны төҙөүселәр -[[беҙҙең эра|беҙҙең эраға]]ға тиклем яҡынcа 3000-2000 йылдарҙа Англия территорияһында йәшәгән друид ҡәбиләләре түгел. Уларҙың [[астрономия]], [[математика]], [[геология]], [[архитектура]] буйынса бындай дәрәжәләге белемдәре булмаған. Ысын архитекторҙары кем икәнлеген фаразларға ғына ҡала.