Библия: өлгөләр араһындағы айырма

'''Библия''', '''МөҡәддәшМөҡәддәс китабыкитап''' — йәһүд һәм христиан диненең ике бүлемдән торғанизге төпкитаптары китабытупланмаһы. Уртаҡ бүлеме — Тәүрат, һәм тик христианлыҡта ғына изге һаналғаны — Инжил. Ислам динендә ТәүрәтТәүрат, хөрмәт ителһә лә, Аллаһтың хаҡ һүҙе тип танылмай.

Библия — [[йәһүҙелек|йәһүдиудаизм]] һәм [[христианлыҡ|христиан]] диндәрендә Изге Китап сифатында ҡанунлаштырылған яҙмалар йыйынтығы. [[Ислам]] Библияны Изге КатапКитап булараҡ таный, ләкин уны «көфөр», йәғни боҙолған, тип таныйһанай. Библия Иҫке ҒәһетҒәһед (ҡануни закондар −Тәүрат, ''Ветхий Завет;'' ҡанундар − Тәүрат, ) һәм Яңы ҒәһетҒәһед (''Новый Завет;'', 4 Инжил һәм апостолАпостолдар ғәмәлдәренән торағәмәлдәре) тип аталған өлөштәрҙән тора. Беренсеһе христиан дине барлыҡҡа килгәнсе үк яҙылған китаптарҙы берләштерә, ул Бб. Ээ.т.Т III быуатта яҙылған.

Иҫке ҒәһетҒәһед 3бер бүлектәннисә өлөштән тора. «Ҡанун»Тәүрат (йәһүдсә — [[Тора]]) тип аталған беренсе бүлектәөлөшөн [[Муса (пәйғәмбәр)|Муса пәйғәмбәрҙең]] 5 китабы тәшкил итә, икенсе —тағы «Яҙмалар»бер («Писания»)ҙур бүлегендәғына өлөшө йәһүд халҡының боронғо тарихын бәйән итеүсе 13 китаптанкитапты керәберләштерә, өсөнсө — «Зәбүр» («Пластырь»Псаломдар) бүлегендәтигән өсөнсө өлөшөндә христиандарҙа һәм йәһүдиҙәрҙә ғибәҙәт ҡылыуҙыңҡылғанда мөһимуҡыла бер өлөшө булып торған дини шиғырҙар тупланған. Иҫке ҒәһетҒәһед ун бер йәһүд пәйғәмбәрпәйғәмбәренең асыштарынасылмыштарын бәйән ителгәниткән «Пәйғәмбәрҙәр» китабы менән йомғаҡланған. Йәһүҙиҙәр Иҫке ҒәһеттеңҒәһедтең йәһүд телендәге текстын изге тип иҫәпләй. Христиандар иһә б. э. т. II быуатта Александрия ҡалаһында тәржемә ителгән тексты (уның төҙөлөшө һәм текстытексы йәһүдиҙәрҙекенән бер аҙ айырала) ҡануни тип таный. Иҫке ҒәһетҒәһед [[латин теле|латин]], боронғо славян һ.б. телдәргә [[грек теле]]нән тәржемә ителгән. Яңы ҒәһетҒәһед фәҡәт христиандарҙа ғына изге булып һанала. Ул 27 китаптан — [[Ғайса]]ның тормошо һәм тәғлимәте, Изге апостол ғәмәлдәре менән бәйән ителгән 4 Инжилдән (''Евангелие''; мәғәнәһе — «изге хәбәр»), апостолдарҙың 21 хатынан һәм Иоанн Богослов асышынанасылмышынан ғибәрәт. Яңы ҒәһеттеңҒәһед тексты грек телендә яҙылған.

[[Рус православие сиркәүе]] Библияның [[XI быуат]]таIX КирилКирилл һәм Мефодий тарафынан тәржемә ителгән боронғо славян телендәге текстын файҙалана. Христиан динендәге башҡа милләт вәкилдәре үҙ теленә тәржемә иткелгән Библияны ҡуллана. Библияны рус теленә [[XXIXVI быуат|XI быуат]] башында тәржемә итә башлайҙар. 18101822 йылда тәүге тапҡыр Яңы ҒәһетҒәһедтең тәржемәрус ителәтелендәге тексы тулыһынса баҫылып сыға. Шулай1876 ҙайылда уныңРус 1860-70православие йылдарҙағысиркәүенең тәржемәһе —юғарғы «Синодаль»идаралығы ғынаСинод етәкселегендә тәржемә ителгән тулы Библия (Иҫке һәм Яңы Ғәһед) баҫтырып сығарыла һәм сиркәү тарафынан рәсми рәүештә раҫлана,. Был баҫманы уна урыҫ протестанттары ла ҡуллана.

* 2015 йылдың 27 мартында Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө ғилми үҙәгенең Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтында «Инжил» китабының — тарихта тәүге тапҡыр башҡорт теленә тәржемә ителгән Яңы ҒәһеттеңҒәһедтең — исем туйы үтте. Башҡорт телендәге ғилми хеҙмәттехеҙмәт баҫтырыубаҫмаға Рәсәйҙең ТәүраттыБиблияны тәржемә итеү институты тарафынан әҙерләнгән. Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты директоры Фирҙәүес Хисаметдинова билдәләүенсә, тәржемәнең маҡсаты — башҡорт халҡын дөйөм кешелек ҡомартҡыһы менән таныштырыу, башҡорт телен байытыу, уның функцияларын киңәйтеү. Яңы баҫма башҡорт теленең матбуғат йәки нәфис әҙәбиәттең теле генә түгел, шулай уҡ кешелектең төп ҡомартҡыһы — ТәүраттыңТәүратты теле— тәржемә итерлек байлыҡҡа эйә булған тел булыуын да күрһәтә. Баҫма ҡыҙыҡһыныусыларға Тәүраттың тексын башҡорт телендә ентеклерәк өйрәнергә мөмкинлек бирерәсәк. Китап, беренсенән, дини, әхлаҡи, тәрбиәүи һәм ғилми-тикшеренеү эшеэш менән шөғөлләнеүселәргә яҡшы ҡулланма булһа, икенсенән дин-ара аралашыуға ла булышлыҡ итәсәк.

* [http://www.bashinform.ru/bash/713944/ Яңы ҒәһетҒәһед башҡорт телендә донъя күрҙе]