Гольфстрим: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Alfiya55 (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
ә clean up, replaced: Төньяҡ Боҙ океаны → Төньяҡ Боҙло океан using AWB |
||
1 юл:
{{Яҡшы мәҡәлә}}[[Файл:Golfstream.jpg|thumb|right| Гольфстрим ағымының йылы күсереү схемаһы]]
[[Файл:Gulf Stream water temperature.jpg|thumb|right|Төньяҡ Америка ярҙары буйындаГольфстримдың йылылыҡ картаһы. Сығанаҡ: [[НАСА]].]]
'''Гольфстри́м''' ({{lang-en|gulf stream}} — ҡултыҡтан ағым) — [[Атлантик океан]]да йылы диңгеҙ ағымы. Тар мәғәнәлә Төньяҡ Америка ярындағы Флорида ҡултығынан [[Ньюфаундленд банктары|Ньюфаундленд банкаларына]] тиклем. Киң мәғәнәлә [[Төньяҡ Америка]]нан [[Скандинавия ярымутрауы]]на, [[Шпицберген]], [[Баренкц диңгеҙе|Баренц диңгеҙе]] һәм [[
Гольфстрим — океан төбөнә тиклем таралған 70—90 км киңлектәге көслө ағым, океан өҫтөндә максималь тиҙлеге секундына бер нисә метр, аҫтараҡ тиҙлеге аҡрыная (1000—1500 м тәрәнлектә 10-20 см/с). Һыу сығымы 0,1 км<sup>3</sup>/с.<ref>М. И. Кошляков в книге “Десять открытий в физике океана”, авторы А. С. Монин, Н. Н. Корчагин, Институт океанологии им. П. П. Ширшова РАН, М., 2008</ref><ref name="UFN">{{статья | автор= [[Монин, Андрей Сергеевич|А.С. Монин]], Г.M. Жихарев. | заглавие= Океанские вихри. | оригинал= | ссылка=http://ufn.ru/ufn90/ufn90_5/Russian/r905a.pdf | автор издания= | издание=[[УФН]] | тип= | место= | издательство= | год=1990 |выпуск=5 |том=160 |номер= | страницы=1-47 | isbn= }}</ref>.
7 юл:
== Ағымдың Көнбайыш Европаға һәм АҠШ-ҡа йоғонтоһо ==
[[АҠШ]] һәм [[Көнбайыш Европа]]ның йылы климаты 90 процентҡа Гольфстрим ағымына бәйле. Океандың был ағымы секундына 50 миллион кубометр йылы һыу ағыҙа, был – 1015 киловатт йылылыҡ энергияһы тигән һүҙ! Йәғни Атлантика тирәһендәге Европа, АҠШ һәм Канаданы йөҙҙәрсә йылдар буйы миллион атом электр станцияһы йылытып торған кеүек. Әлеге «йылылыҡ өҫтәмәһе» Европа һәм АҠШ климаты температураһын 8—10 градусҡа, хатта [[Мәскәү
Был АҠШ, Канада һәм Көнбайыш Европаның [[ауыл хужалығы]] өсөн иҫ киткес уңайлы шарттар тыуҙыра. Ҡара тупрағы булмаған [[Германия]], [[Франция]], [[Бөйөк Британия]], [[Швеция]], [[Ирландия]]ла [[бөтөклөләр|бөртөклөләр]] уңышы гектарҙан 60-тан алып 85 центнерға тиклем. Ә уңдырышлы ҡара тупраҡлы [[Украина]]ла — ни бары 24, ә [[Рәсәй]]ҙең ҡара тупраҡлы булмаған төбәктәрендә — 12—15 центнер ғына. Европа һәм АҠШ-та сәсеүлектәрҙе харап итерлек ҡоролоҡ һәм яҙғы һалҡындар булмай, шуға күрә АҠШ менән Канада йылына 100 миллион тонна, ә Көнбайыш Европа йылына 50 миллион тонна игенде ситкә һата. Гольфстрим арҡаһында, уларҙа уңыштың 5 проценты ғына тәбиғәт шарттарына бәйле, ә Рәсәйҙә 50 процент уңыш тәбиғәт шарттарының нисек килеүенә бәйләнгән!
36 юл:
== Фараздың нигеҙһеҙ булыуы ==
Хәҙерге ваҡытта өҫтә күрһәтелгән факттарҙың климатҡа йоғонтоһо тураһында ышаныслы факттар юҡ. Ҡапма-ҡаршы фекерҙәр ҙә бар. География фәндәре докторы, океанолог Бондаренко А. Л. Фекеренсә ''«Гольфстримдың „эш“ режимы үҙгәрмәй»''. Ағымда һыу күсмәй, ағым тик [[Россби тулҡындары]] ғына, шуға күрә Европа климаты ҡапыл һәм ҡот осҡос рәүештә үҙгәрмәйәсәк<ref>[http://www.oceanology.ru/where-gulf-stream-flow/ ''А. Л. Бондаренко'', «Куда течёт Гольфстрим?»] // Океанология. Научно-популярный блог о Мировом океане и его обитателях.
== Һылтанмалар ==
| |||