Янбулатова Рәғиҙә Сәйетғәли ҡыҙы: өлгөләр араһындағы айырма

| Имя = Янбулатова Рәғиҙә Сәйетғәли ҡыҙыЯнбулатова

| Место рождения = [[Баҡай (Кушнарен районы)|Баҡай ауылы]], <br />[[Өфө өйәҙе]], <br />{{МестоРождения|Өфө губернаһы|Өфө губернаһында}}, <brref /> [[Рәсәй империяһы]]<br /name="Х">хәҙергеХәҙерге {{МестоРождения|Кушнарен районы|Кушнарен районында}}</ref>

| Гражданство = {{Флагификация|Российская Империя}} → <br />{{Флагификация|СССР}} <br />→ {{Флагификация|Россия}}

| Награды = {{Заслуженный артист РСФСР{!}} style="background: transparent"

'''Янбулатова Рәғиҙә Сәйетғәли ҡыҙы''' (28 декабрь 1915 — 13 октябрь 1997) — күренекле [[башҡорт]] совет актрисаһы, шағир, драматург һәм тәржемәсе, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған (1949) һәм халыҡ (1954), [[РСФСР]]-ҙың атҡаҙанған (1955) артисы, 1957 йылдан [[СССР]] Яҙыусыларяҙыусылар союзы]] ағзаһы.

Рәғиҙә Сәйетғәли ҡыҙы Янбулатова 1915 йылдың 28 декабрендә [[Өфө губернаһы]] [[Өфө өйәҙе]]нең (хәҙер [[Башҡортостан Республикаһы]] [[Кушнарен районы]]) [[Баҡай (Кушнарен районы)|Баҡай ауылы]] ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Үҫмер сағы хәҙерге [[Ҡариҙел районы]]ның [[Бәҙрәш]] ауылында үтә — ҡыҙ бер нисә йыл бында йәшәгән ағаһында тәрбиәләнә. Тәбиғәттән күп һәләттәргә эйә булған Рәғиҙә бик йәшләй үҙешмәкәр сәнғәт түңәрәктәрендә әүҙем ҡатнаша, һәм нәҡ ошо әүәҫлек уның артабанғы тормош юлына туранан-тура йоғонто яһай ҙа инде. 1932 йылда ул бер ниндәй ҡыйынлыҡһыҙ [[Өфө]] ҡалаһындағы ул ваҡытта эшләп килгән [[Өфө сәнғәт училищеһы|Башҡорт сәнғәт техникумы]]на уҡырға инә һәм уның актер бүлеген легендар [[Хажи Бухарский]] класы буйынса 1935 йылда уңышлы тамамлап сыға. Ошо йылдан Рәғиҙә Сәйетғәли ҡыҙының артабанғы бар тормошо һәм булмышы [[Башҡорт академия драма театры]] (хәҙер [[М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры]]) менән оҙаҡ йылдарға ныҡлы бәйләнде.

Күренекле [[башҡорт]] драматургы [[Сәғит Мифтахов]] пьесаһы буйынса ҡуйылған «Һаҡмар» спектаклендә Айһылыу роленән башлап, үҙенсәлекле драма актрисаһы үҙенең дүрт тиҫтәгә яҡын ижади ғүмере барышында йөҙләгән һоҡланғыс образ тыуҙырҙы. Һәр артист өсөн мәжбүри булған ыңғай сифаттарҙы — тышҡы һылыулыҡ, юғары хистәргә бай күңел һәм матур ғына түгел, моңло ла тауышты — үҙендә туплауы, сәхнәлә ихласлығы һәм ябайлығы менән Рәғиҙә Янбулатова бер нисә быуын театр һөйөүселәренең ихлас күңелдән яратҡан артистарының береһенә әйләнде. Ул ғына түгел: һәр образды бары тик үҙенсә генә һынландырыу, уны тамашасы күңеленә барып етерлек итеп асып биреүгә бар тырышлыҡты һалыу шиғри хисле артисты бар ижад эшмәкәлеге барышында оҙатып килде. Нәтижәлә ысын мәғәнәәһендә тамашасы һөйөүен яулаған Рәғиҙә Сәйетғәли ҡыҙы 1949 йылда «Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған артисы» исеменә, тағы ла биш йылдан республиканың «халыҡ артисы» исеменә лайыҡ булды. 1955 йылда илебеҙ баш ҡалаһы [[Мәскәү]]ҙә үткәрелгән [[Башҡортостан]] мәҙәниәте һәм сәнғәте декадаһынан һуң уға «РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы» тигән маҡтаулы исем бирелде. [[Башҡорт]] сәхнә сәнғәтен үҫтереүгә индергән ҙур өлөшө һәм ижади ҡаҙаныштары өсөн Рәғиҙә Янбулатова [[СССР]] миҙалдары менән дә бүләкләнде, күп тапҡырҙар төрлө кимәл етәкселәр ҡул ҡуйған Маҡтау ҡағыҙҙарына лайыҡ булды. Актрисаның түбәндәге рольдәре [[Башҡорт академия драма театры]] тарихында ныҡлы урын алған:

Рәғиҙә Янбулатова тынғыһыҙ сәхнә эшмәкәрлеге менән бер рәттән йәшлек йылдарынан уҡ әҙәби ижад менән дә әүҙем шөғөлләнә. 1957 йылда «Елбәҙәк ҡарҙар» тип исемләнгән тәүге шиғри йыйынтығы донъя күргәндән һуң [[СССР]] Яҙыусыларяҙыусылар союзынасоюзы]]на ағза итеп ҡабул ителгән нескә күңелле шағир артабан тағы ла бер нисә китабын нәшер итте, улар араһынан берәүһенә балалар өсөн яҙылған әҫәрҙәр тупланған. Үҙен сәхнәгә арнаған ижадсының шиғырҙары ла тәрән тойғоло, бай моң-аһәңле һәм нескә хисле булыуҙары менән йыр һүҙҙәренә тартымдар. Шуға ла уларға билдәле [[башҡорт]] композиторҙары [[Рәүеф Мортазин]], [[Әхмәтов Хөсәйен Фәйзулла улы|Хөсәйен Әхмәтов]], [[Кәримов Таһир Шакир улы|Таһир Кәримов]] һәм [[Бәхти Ғайсин]] бик күп көй яҙҙы, был йырҙар шунда уҡ тиерлек башҡарыусылар араһында ла, төрлө быуын тыңлаусыларҙа ла ҙур популярлыҡ яуланы.

Киң ҡырлы талант эйәһе төрлө телдәрҙә ижад ителгән драма әҫәрҙәрен башҡортсаға тәржемә итеүгә лә һиҙелерлек хеҙмәт һалды. Сит ил авторҙары Рамбиндрант Тагор, Абдулла Каххар һәм П.Калдерон, күп милләтле элекке [[СССР]] әҙиптәре [[Айытматов Сыңғыҙ Түрәҡол улы|Сыңғыҙ Айтматов]], ЛюбимоваЛюбимов, В,. Гусев һәм Тоҡаев һәм башҡаларҙың пьесаларын башҡортсаға ауҙарҙы. Быларҙан тыш шағир бик күп урыҫ йырҙары текстарын да башҡорт теленә тәржемәләне.

Рәғиҙә Янбулатованың тормош юлдашы — башҡорт сәнғәтенең мәшһүр вәкиле, театр һәм кино артисы, аҙаҡтан режиссер һәм драматург булып танылған һәм 1955 йылда башҡортттар араһынан тәүгеләрҙән булып [[«СССР]]-ҙың халыҡ артисы" тигән юғары һәм хөрмәтле исемгә лайыҡ булған атаҡлы ир-уҙаман [[Арыҫлан Мөбәрәков]] (1908—1977). Улар [[Өфө]]нөң Коммунистик урамындағы 34/1 һанлы йортта йәшәне. Бөгөн унда мемориаль тактаташ ҡуйылған.

Ике сәхнә әһеленең ҡыҙы, образлы итеп әйткәндә, сәхнәлә тыуып-үҫкән [[Мөбәрәкова Гөлли Арыҫлан ҡыҙы|Гөлли Арыҫлан ҡыҙы Мөбәрәкова]] ла республикабыҙҙың ғына түгел, бөтөн ил сәнғәтенең яҡты йондоҙона әүерелде: башҡарған сағыу рольдәре өсөн ул 1990 йылда атаһы кеүек «СССР-ҙың халыҡ артисы» тигән маҡтаулы исем менән бик тә нигеҙле баһаланды. Бында бер ҡыҙыҡлы фактҡа туҡталып китеү урынлы булыр: [[Арыҫлан Мөбәрәков]] республикала һәм [[башҡорт]]тар араһында беренсе «[[СССР]]-ҙың халыҡ артисы» булһа, уның ҡыҙы — республикала был бейеклеккә күтәреүселәрҙең һуңғыһы, ил буйынса ла ошо маҡтаулы исемгә лайыҡ булыусы һуңғы сәхнә оҫталарының береһе булды. [[Гөлли Арыҫлан ҡыҙы]] был шөһрәтле исемде алып ике йыл да үтмәне, [[СССР]] тигән бөйөк ил тарҡалып, юҡҡа сыҡты. Унан алда ғына «халыҡ артисы» исемен киң билдәле бер нисә сәнғәт вәкиленә биреп өлгөрҙөләр. [[СССР]]-ҙың һуңғы «халыҡ артистары» араһында йырсы [[Алла Пугачева]] һәм актер [[Олег Янковский]] бар.

* Ғәйнуллин М. Ф., Хөсәйенов Ғ. Б. Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биобиблиографик белешмә. Тулыландырылған, төҙәтелгән икенсе баҫма. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1988. — 400 бит.

[[Категория:АлфавитӨфө буйынсасәнғәт шәхестәручилищеһын тамамлаусылар]]