Тел (лингвистика): өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Ардах18 (фекер алышыу | өлөш) әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Башҡа мәғәнәләре|Тел (төшөнсә)}}
'''Тел'''
== Тел
Кешеләрҙең аралашыу телендә символдар рәүешендә өндәр һәм ҡул ишаралары ҡулланыла. Был өндәрҙе мәғлүмәт юғалтмайынса тиерлек яҙма формаға әйләндерергә мөмкин. [[Ишара
Донъяла меңләгән тел бар, һәм шуларҙың кубеһенең уртаҡ үҙенсәлектәре бар ([[Универсаль Грамматика
Аралашыу телдәренән тыш, кешеләр шулай уҡ ҡайһы саҡта [[Эсперанто теле|Эсперанто]], [[Идо теле|Идо]], [[Интерлингва теле|Интерлингва]], [[Клингон теле|Клингон]], [[Ложбан]] телдәре, программа телдәре һәм төрлө математик формаль телдәр һымаҡ яһалма телдәрҙе ҡуллана.
Тел
== Сәнғәт, сәхнә, математика теле ==
Фән өлкәһендә эшләүселәр араһында бәхәсле бер проблема бар: кеше фекерләү процессында ысынлап та һөйләм телен (йәғни конкрет һүҙҙәр) ҡулланып ҡына эш итәме? Йә иһә теге йәки был нәмә тураһында уйлағанда һүҙһеҙ ҙә мөғамәлә итә аламы?.. Был һорауҙарға ҡырт киҫеп яуап биреү ҡыйын. Сөнки кеше, шул иҫәптән ишетеү-һөйләүҙән мәхрүм булған индивидтар ҙа, һөйләм теленән башҡа уйлай алмай. Ләкин, беренсенән, тел һөләм теленә генә ҡайтып ҡалмай. Унан башҡа, ишара, ҡул хәрәкәттәре, ымлау теле бар. Унан бышҡа, сәнғәт, сәхнә теле кеүек (метафорик мәғәнәләргә эйә булған) телдәр ҙә бар. Икенсенән, эш унда ғына ла түгел, фекерләү, ҡағиҙә булараҡ, телһеҙ (һүҙҙәрһеҙ) ҙә башҡарылырға мөмкин. Мәҫәлән, математик үҙе алдында торған проблемаларҙы һүҙһеҙ генә, һандарҙы, [[тигеҙләмә]]ләрҙе күҙ алдында тотоу менән генә лә сисә ала. Шундай уҡ хәл инженер һәм техник, йәки слесарь-ремонтсы эшендә булырға мөмкин. Уда төп талап, машинаның (ғөмүмән, теге йәки был конструкцияның) механизмын белеү.
== Тел функциялары ==
Ул күп төрлө функцияларгә эйә.
* коммуникатив функция (кешеләргә аралашу чарасы хеҙмәтен үтәүсе); донъяны танып белгәнде хәтерҙә ҡалдырыу һәм уны башҡаларға ирештереү;
* номинатив функция (предметтарҙы, күренештәрҙе атау);
* эстетик функция (кешеләр аңына эстетика менән йоғонто яһау);
* магик функция (кешеләрҙең аңына дини йоғонто яһау);
* эмоциональ йоғонто функцияһы һ. б.
== Телде һаҡлау мәсьәләләре ==
Тел социаль-этник берлектәрҙең (милләттәрҙең, этник төркөмдәрҙең) төп билдәһе һәм, шулай уҡ уларҙың мәҙәниәтен быуындан быуынға тапшырыу сараһы ролен дә үтәй ул. Милли тел халыҡтарға үҙҙәренең патриотик хистәрен үҫтереү өсөн дә ҙур роль уйнай.
Тел бер урында тормай, ул төрлө үҙгәрештәр кисереп йәшәй. Телдең һүҙлек составы яңы һүҙҙәргә, терминдарга байый, иҫкергән һәм үҙҙәренең әһәмиәтен юғалта барған һүҙҙәр [[лексика]]нан төшеп ҡала. Телдең теге йәки был шартлар йоғонтоһонда грамматикаһында ла билдәле үҙгәрештәр булырға мөмкин. Ҡайһы бер телдәр, ғөмүмән, юҡка сығыуға дусар булалар. Милли телде һаҡлау, уның байлығын түкмәй-сәсмәй быуындан быуынға тапшыра барыу
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
38 юл:
== Сығанаҡтар ==
* Гиззәтов К. Т.
[[Категория:Тел|*]]
[[Категория:Телдәр]]
|