Ҡаҙаҡтар: өлгөләр араһындағы айырма

'''Ҡаҙаҡтар''' ({{lang-kk|қазақтар}} {{IPA|/qɑzɑqtɑr/}}; {{langi|kk|қазақ}} {{IPA|/qɑzɑq/}})  — [[Төрки телле халыҡтар|төрки телле халыҡтарҙың]] береһе, [[Ҡаҙағстан]]дың аҫаба халҡы. Ҡаҙаҡтар шулай уҡ Ҡаҙағстан һәм [[Ҡытай]], [[Рәсәй]], [[Үзбәкстан]], [[Төрөкмәнстан]] ,[[Монголия]] сиктәш райондарҙа йәшәйҙәр.

Ҡаҙаҡтарҙың һаны Ҡаҙағстанда 1989 йыл  — 6,5  млн, 2006 йыл  — 9,01  млн, 2009 йыл  — 10,1  млн кеше, РСФСР‑ҙа 1989 йыл  — 636 мең, 2002 йыл РФ‑та  — 654 мең, БР‑ҙа  — 4,1 мең, ошоға ярашлы 2010 йыл  — 647,7 һәм 4,3 мең кеше.

Ҡаҙаҡтар БР‑ҙың Мәләүез, Салауат, Стәрлетамаҡ райондарында тупланып йәшәй.

Ҡаҙаҡтарҙың бер өлөшө [[ҡаҙаҡ теле]]н, бер ни тиклеме [[башҡорт теле]]н,[[татар теле]]н, күпселеге [[урыҫ теле]]н белә һәм ҡаҙаҡ телен туған теле тип һанай.

Диндарҙарҙың күпселеге мосолман-сөнниҙәр (''Ислам'','' [[Сөнниселек]]]'')''.'' 14 быуат аҙағында  — 15 быуат башында ҡаҙаҡтар ''Нуғай Урҙаһы'' һәм Үзбәк ханлығы составына инә, 15 быуаттың 2‑се яртыһында Ҡаҙаҡ ханлығына берләшә. Уның эсендә 3 төркөм ҡәбилә берләшмәһе  — Оло, Урта һәм Кесе йөҙҙәр барлыҡҡа килә. Кесе йөҙ башҡорттарҙың көньяҡ-көнсығыш һәм көньяҡ ерҙәре менән сиктәш була. Урыны менән ҡаҙаҡтар йәйләгән ерҙәр [[Яйыҡ]]тың урта ағымына һәм уның ҡушылдығы Илек йылғаһына үрге ағымына барып еткән. Ҡаҙаҡтар менән оҙайлы күрше булыу көньяҡ-көнсығыш башҡорттарҙың этник үҫешенә йоғонто яһаған. ''Бөрйән'',''ҡыпсаҡ'','' табын'' ҡәбиләләре составында ҡаҙаҡтарҙа осраған “байулы”«байулы» ырыу атамалары бар.

Ҡаҙаҡтар ''[[Ырымбур губернаһы]]на'' күпләп күсенеүе 18 быуат аҙағында башлана.

19 быуат башында Ырымбур губернаһында ҡаҙаҡтар һаны 20 мең тәшкил итә. Ҡаҙаҡ йәйләүҙәре Иртыш, Ишем, Тубыл йылғаларынаса т һуҙылып, Волга һәм Урал йылғалары араһындағы көтөүлектәр өсөн бәхәс һәм бәрелештәргә килтергән.

Ҡаҙаҡ традицион торамалары  — ауыл.'' Тирм''''ә ''(төрки халыҡтарҙағы кеүек кейеҙҙән эшләнгән, йыйып алынмалы ағас каркаслы) төп'' торла''''ҡ'' булған. Ағастан һәм таштан, ерҙән һалынған өйҙәр ҙә билдәле.

Ғәҙәти ирҙәр кейеме  — күлдәк, бишмәт, ыштан. Ирҙәр һәм ҡатын-ҡыҙҙарҙың төп өҫ кейеме йөн һәм ебәк туҡыманан тегелгән халат булған. Баш кейеменән түбәтәй, кейеҙ эшләпә (ҡалпаҡ), йәнлек тиреһе ҡуйылған ҡышҡы бүрек киң таралған. Ғәҙәти ҡатын-ҡыҙ кейеме киң күлдәк, еңһеҙ камзул һәм ыштандан торған.

Музыка ҡоралдарынан Ҡаҙаҡ думбыра, ҡумыҙ, һыбыҙғы һәм һорнай киң таралған. 2000 й. алып БР‑ҙа “Аҡ«Аҡ Бата”Бата» ҡаҙаҡ милли мәҙәниәте үҙәге эшләй.

Ҡаҙаҡтарға иң яҡын туғандаш халыҡтар - — [[нуғайҙар]] менән [[ҡараҡалпаҡтар]].

|+ Рәсәйҙә ҡаҙаҡтар һаны үзгәреүе <ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nation.php Ethnic composition of Russia (national censuses)]</ref><br />иҫәп алыуҙар буйынса

<p style="text-align: justify;">''Әҙә''''б.:'' Толыбеков С. Е.  Кочевое общество казахов в XVII  — начале XX века: (политико-эконом. анализ). Алма-Ата, 1971; Султангалиева Г. С.  Западный Казахстан в системе этнокультурных контактов (XVIII  — начало XX  вв.). Уфа, 2001.</p>

<p class="BodyText2" style="text-align: right;" align="right">''М. Р. Мирх''''ә''''й''''ҙә''''рова, Р. З.Й''''ә''''н''''ғ''''ужин''</p>

* [http://www.arba.ru/article/632 Ундасынов И.  Н.  История казахов и их предков]

* [http://www.ethnomuseum.ru/section69/71/279/146.htm Казахи. Кочевать  — значит жить]

* [http://www.kyrgyz.ru/?page=235 Ш.  К.  Ахметова. «Пища казахов Западной Сибири: традиции и новации»] (про кухню [[Казахи в России|российских казахов]])

* [http://www.massagan.com/ Ұлттық Портал  — Мәссаған!]