|
|дети =
}}
{{фамилиялаш|Арыҫланов}}
'''Кинйә Арыҫланов''' (1723, Танып ауылы Бошман-Ҡыпсаҡ волосы Нуғай даруғаһы, [[Кинйәабыҙ (Көйөргәҙе районы)|Кинйәабыҙ]] ауылы [[Көйөргәҙе районы|Көйөргәҙе районы]] [[Башҡортостан|Башҡортостан республикаһы]] — ?) — [[башҡорт]] старшинаһы, абыҙ,<ref name=hrono>[http://www.hrono.ru/biograf/bio_k/kinzya.php Кинзя Арсланов (Арасланов)]</ref>, [[Крәҫтиәндәр Һуғышы (1773—1775)| 1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы|1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы]] полководецы [[Башҡорттар|башҡорттарға]] башҡортса манифестар яҙыусы, Пугачевтың идеологы.
[[Файл:Кинйәабыҙ-ҡурсаулығы.jpg|thumb|left|[[Туғай Кинйәһе (Беренсе Кинйәабыҙ) ауылы тарихи-мәҙәни ҡурсаулығы]]]]
Ул бик ихтирамлы кеше булған, урыҫ, ғәрәп, фарсы, немец телдәрен белгән. 1760-сы йылдарҙа Бошман Ҡыпсаҡ ырыуының старшинаһы булған. Ул беренсмеләрҙән булып, Пугачев яуына ҡушылыусы старшина. [[Пугачёв, Емельян Иванович|Емельян Пугачёв]] уға бригада генералы титулы бирә. Ул урыҫ булмаған барлыҡ формированиелар менән командалыҡ итә}. Урыҫ булмаған халыҡтар менән аралашҡанда [[Пугачёв, Емельян Иванович|Емельян ПугачёвПугачёвты]]тыңң советнигы(кәңәшсеһе) була.<ref name=hrono/>.Күтәрелештә башҡорттарҙың, татарҙарҙың, ҡалмыҡтарҙың һәм башҡа халыҡтарҙың күпләп ҡатнашауы -Кинйә Арыҫлановтың һөҙөмтәле эшмәкәре.<ref name=hrono/>.Төрки телендә указдар, манифестар һәм башҡа мөрәжәғәтнамәләр яҙа. Пугачев менән берлектә Башҡортостанда барған халыҡ күтәрелештәренә етәкселек итә. [[1774 йыл]]да хәбәрһеҙ юғала.
== Иҫкәртмәләр ==
{{примечания}}
{{reflist}}
== Һылтанмалар ==
* Кинзя Арсланов и его потомки {{YouTube|P5G80a5UqOU}}
* [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Russ/XVIII/1760-1780/Pugachev/Dokumenty_stavki/101-200/139.htm 8 февраля 1774 г.— Отпускное письмо атамана Кинзи Арсланова об отправке Азамата Тумтаева за лошадьми. Перевод с татарского]
* [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Russ/XVIII/1760-1780/Pugachev/Dokumenty_stavki/101-200/149.htm Июнь 1774 г.— Рапорт есаула Абузяра Абулгаирова атаману Кинзе Арсланову о наборе башкир в повстанческие отряды, действиях карателей под Авзяно-Петровскими заводами и у Орской крепости. Перевод с татарского]
* [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Russ/XVIII/1760-1780/Pugachev/Dokumenty_stavki/101-200/126.htm 17 октября 1773 г.— Письмо полковника, башкирского старшины Бушмас-Кипчакской волости Ногайской дороги Кинзи Арсланова старшине Ногайской дороги Алибаю Мурзагулову с призывом присоединиться к войску Е. И. Пугачева. Перевод с татарского]
* [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Russ/XVIII/1760-1780/Pugachev/Dokumenty_stavki/101-200/127.htm 20 октября 1773 г.— Указ главного полковника Кинзи Арсланова башкирским старшинам и полковникам с уверением о милостивом отношении Е. И. Пугачева к нему и другим старшинам. Перевод с татарского]
* [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Russ/XVIII/1760-1780/Pugachev/Dokumenty_stavki/101-200/131.htm Ноябрь 1773 г.— Ордер атамана Кинзи Арсланова башкирским старшинам-повстанцам Канбулату Елдашеву и Худенезеру Теливбердину об истреблении неприятельских команд, дворян и конфискации их имущества. Перевод с татарского]
* [http://kraeved.opck.org/biblioteka/bashkortostan/kinzya_abiz/kinzya_abiz.php Доктор исторических наук Назир Кулбахтин: Кинзя-абыз и его дети]
== Әҙәбиәт ==
* Усманов А. Н. Кинзя Арсланов — выдающийся сподвижник Пугачева, в сборнике: Исторические записки, т. 71, М., 1962.
* Кинзя Арсланов — статья из [[БСЭ|Большой советской энциклопедии]]
* Гали Ибрагимов «Кинзя» Уфа, башкирское книжное издательство, 1988 ISBN 5-295-00183-0
* Ғәли Ибраһимов Киниә Тарихи роман ӨФӨ 2009 ISBN 978-5-295-04951-4
[[Категория: Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория: Башҡортостан шәхестәре]]
[[Категория:Башҡорт ихтилалдары етәкселәре]]
[[Категория: Башҡорт батырҙары]]
[[Категория: Мәләүез районында тыуғандар]]
[[Категория: Көйөргәҙе районы]]
| 