Википедия

Күвейт: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
68 юл:
}}
 
'''Күвейт''' ({{lang-ar|كويت}}), рәсми исеме '''Күвейт Дәүләте''' ({{lang-ar|دولة الكويت}}; ''Давла́т эль-Куве́йт''),  — [[Азия]]лағы, [[Яҡын Көнсығыш]]тағы [[дәүләт]] ([[эмират]]). [[Ираҡ]] менән төньяҡтан һәм көнбайыштан, Сәүд Ғәрәбстаны менән көньяҡтан сикләшә. Көнсығышта Фарсы ҡултығында йыуыла. Баш ҡалаһы [[Кувейт (ҡала)|Әл-Кувейт]].
 
[[Нефть|Нефттең]] мөһим экспортёры, [[ОПЕК]] ағзаһы.
74 юл:
== Тарих ==
{{Төп мәҡәлә|Кувейт тарихы}}
* Күвейткә [[XVIII быуат|XVIII быуатта]]та [[Нәҗд|Нәҗддән]] күсеп килгән Анаиз [[бәдәүи]] ҡәбиләһенән бер төркем тарафынан нигеҙ һалына. Улар Тигр йылғаһы тамағынан түбәндәрәк Бәну Халидҡа нигеҙ һалалар. Уның башына [[1762 йыл|1762 йылда]]да Күвейттең беренсе әмире [[Сабах I]] баҫа.
* Уңышлы ерҙә урынлашыуы сәбәпле [[Бәну Халид]] сауҙа үҙәгенә әүерелә һәм [[Хәлеб]], [[Бағдад]] һәм [[Ғосманлы дәүләте]] менән сауҙа итә башлый.
* Тора-бара Күвейт [[Ғосманлы дәүләте]] менән [[Бөйөк Британия]] араһында низағ килеп сығыуына сәбәпсе була.
* [[1899]], [[23 ғинуар]] – — Британия менән Күвейт араһында шартнамә төҙөлә. Был шартнамә буйынса Күвейттың тышҡы сәйәсәте һәм хәүефһеҙлек идараһы Британия ҡулына күсә.
* [[1913]], [[27 октябрь]] – — [[шәйех Мөхәммәт]] Британияға Күвейт нефтен монополия булараҡ сығарырға рөхсәт бирә.
* [[1914]] – — Британия Күвейтты үҙ протектораты аҫтындағы бәйһеҙ дәүләт булараҡ ҡабул итеүсе шартнамә имзалай.
* [[1927]] – — Күвейттың әлегәсә үҙгәрешһеҙ һаҡланып ҡалған сиктәре билдәләнә.
* [[1961]], йәй – — Британияның һуңғы ғәскәрҙәре Күвейттан сыға.
* [[1961]], [[19 июнь]] – — Күвейт бәйһеҙлеген иғлан итә. [[1980-се йылдар|1980-се йылдарҙа]] [[Иран-Ираҡ һуғышы|Иран-Ираҡ һуғышында]]нда [[Иран|Ирандың]] [[Ислам революцияһы|Ислам революцияһын]]н Күвейтҡа йәйелдерүенән ҡурҡып, Ираҡ яҡлы була.
* [[1990]], [[2 август]] – — Ираҡ Күвейтты баҫып ала.
* [[1991]], ғинуар – — февраль – — Күвейт нефтенең төп һатып алусыһы булған [[АҠШ]], коалиция төҙөп, Күвейтты азат итә. Ираҡтыҡылар бик күп нефть сығарыу яйланмаларына ут төртөп китәләр.
[[Файл:USAF F-16A F-15C F-15E Desert Storm pic.jpg|thumb|right|267px| АҠШ хәрби көстәре осҡостары Күвейттың янып ятҡан нефть манаралары өҫтөндә]]
 
== Дәүләт ҡоролошо ==
 
[[1962 йыл]] ҡабул ителгән [[конституция]] буйынса Кувейт кннституциялы монархия.<ref>[http://www.gcc-legal.org/mojportalpublic/LawAsPDF.aspx?opt&country=1&LawID=2674 الدستور الكويتي ( 1962 )<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.
 
Дәүләт башлығы - — '''[[Әмир]]''', [[шәйех]] [[Сабах әл-Әхмәт ас-Сабах]]. Әмир хөкүмәттте тәғәйенләй. Ул уны тарҡата ла ала. Закон проекттарына ҡул ҡуя, шулай уҡ уларҙы эшләп еткереү өсөн мәжлескә кире ҡайтара ала. Әмир-Кувейт Ҡораллы көстәре баш сардары (командующий). Ул Кувет армияһының мөһим постарын тәғәйенләй. Конституцияға ярашлы әәмир тейелгеһеҙлек хоҡуғына эйә.Әммә СМИ буйынса тәнҡитләү рөхсәт ителгән.
 
Унан тыш әмир принц тажын тәғәйенләй. Тик уның кандидатураһы етәкселек иткән ғаилә ағзалары тарафынан һәм милләттәр ассамблеяһы тарафынан хупланған булырға тейеш. Әгәр ҙә ассамблея әмирҙең тәҡдим иткән кандидатураһына ҡаршы тауыш бирһә, әмир хакимлыҡ иткән ғаиләнән өс кандидат тәғәйенләргә бурыслы. Асамблея өсәү араһынан береһен һайлай.
102 юл:
 
== Хакими бүленеше ==
[[Файл:Kuwait_governorates_english.png‎png|right|thumb|275px| Кувейт провинциялары]]
{{main| Күвейттың хакими бүленеше}}
Кувейт алты провинцияға (мөхәфәзәт; берлектә. — мөхәфәзә) бүленгән, улар тағы ла райондарға бүленәләр.
* [[Әл-Фәрүәниә]]
* [[Әл-Әсимә]]
120 юл:
== Иҡтисады ==
 
Күвейттың үҙ баһаламаһы буйынса ул нефть ятҡылыҡтарына бик бай. 102 миллиардов баррел тирәһе запасы бар. Был донъя нефтенең 9 %-ты. Нефть Күветҡа ВВП-ның 50 %-тын, экспорт килеменең 95 %-тын һәм дәүләт бюджетының 95 % тәшкил итә.
 
2009 йыл Күветтың ВВП яҡынса 146 млрд долл.тәшкил иткән, йн башына килем 54,1 мең долл. (донъяла 7-се урын )
 
 
=== Тышҡы сауҙа ===
 
2008 йыл экспорты  — 86,9 млрд долл., төп килем нефттән һәм нефть продукцияһынан , ашламаларҙан.
 
Төп һатып алыусы дәүләттәр  — Япония 18,5 %, Көньяҡ Корея 14,7 %, Һиндостан 10,9 %, Тайвань 9,8 %, АҠШ 9 %, Сингапур 8 %, Китай 6,1 %
 
 
2008 йыл импорты  — 22,9 млрд долл.: аҙыҡ-түлек, төҙөлөш материалдары, транспорт саралары һәм уларға запас өлөштәр, кейем-һалым.
 
Төп тәьмин иткән илдәр — АҠШ 11,7 %, Япония 9,1 %, Германия 8 %, Ҡытай 7,5 %, Сәүд Ғәрәбстаны 6,9 %, Италия 4,7 %.
 
== Транспорт ==
Автомобиль юлдары оҙонлоғо 5749 км, шуларҙың 4887  км ҡаты ҡатлам менән түшәлгән. Илдә тимер ююлдары юҡ. Шуға күрә сәйәхәтселәр автомашиналарҙа сәйәхәт итә..<ref name=autogenerated2>{{cite web|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Kuwait-TRANSPORTATION.html|title=Kuwait – Transportation|work=Nationsencyclopedia.com|accessdate=}}</ref>
 
== Халҡы ==
 
Халыҡ һаны 2,8 млн кеше ( 2010 йылғы баһа буйынса) Төп халыҡ Күвейт ғәрәптәре (улар үҙҙәренең шәжәрәләре буйынса 1920 йылға ҡәҙәре иҫбат итә алалар)тик 45 % ҡына тура килә. Башҡа халыҡтарҙан 35 % башҡа ғәрәп илдәренән, Пакистандан һәм Һиндостандан килеүселәр 9 %, Ирандан килеүселәр 4 %, 7 % халыҡ илдә йәшәһә лә ватандашлығы (гражданство) юҡ.
Годовой прирост — 3,5 % (в значительной степени за счёт иностранных рабочих — 1,6 %).
 
148 юл:
Рәсми тел — [[ғәрәп теле]], шулай уҡ [[инглиз теле]] лә киң генә таралған..
 
Ҡала халҡы  — 98 %.
 
== Мәҙәниәте ==
156 юл:
Күвейт Сәүд Ғәрәбстаны менән күршеләш кенә булһалар ҙа, илдә ислам кейеме кейеү мотлаҡ түгел. Күп ирҙәр шайтанашыҡҡ хәтле генә балаҡлы салбар, туҡымана, йөндән йәки мамыҡтан туҡылған тауарҙан тегелгән аҡ күлдәк, күвейт Таубы кейергә ярата. Ҡатын-ҡыҙҙарҙың бик аҙҙары ғына бөтә кәүҙәһен ҡаплап торған ҡара хиджаб, пәрәнжә кейә, йөҙҙәрен һәм ҡулдарының суҡтарына хәтле ҡаплап йөрөй. Был халыҡ сүллек климатына хас..<ref>[http://www.kuwait-info.com/sidepages/culture_over.asp ]{{Красные ссылки|date=Июнь 2010}}</ref> Көнбайыш стиле лә күвейт йәштәре араһында популяр.
 
Быуаттар буйы Күвейт халҡы өсөн диңгеҙ аҙыҡтары төп рационды алып тора. Фарсы ҡултығы биләмәләрендә йәшәүсе ғәрәптәр Һиндостан менән сауҙа бәйләнешенә инеп, илде тәмләткестәр менән тәьмин итә. Милли аш булып Күвейт мачбус дияйы, мачбус лахам, марак дияй Лахам тора.
 
Имауаш ризығы иң популяр тәғәм иҫәпләнә. 74,2 % халыҡ 15 йәштән һимерә башлай, шуға күрә лә кешеләрҙең һимеҙлеге буйынса ил донъя кимәлендә һигеҙенсе урында тора.
 
Күвейт архитектураһы ислам архитектураһынан илһам алған. Иң данлыҡлы төҙөлөш төрө - — Күвейт манаралары. Улар швед архитекторы [[Суне Линдстрем]] тарафынан эшкәртелгән. Был манаралар мәсет манаралары һәм хәҙерге конструкциялар менән аралыштырып төҙөгән.
 
=== Байрамдары ===
166 юл:
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}
{{reflist}}
 
== Әҙәбиәт ==
180 юл:
 
[[Категория:Күвейт|*]]
[[Категория:КонституционКонституциялы монархиялар]]
[[Категория:Унитар дәүләттәр]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Күвейт» битенән алынған