Википедия

Азия уйындары: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Translated from https://ru.wikipedia.org/wiki/Азиатские_игры (revision: 67641789) using http://translate.google.com/toolkit with about 2% human translations.
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{нет карточки}}
[[File:Asian Games logo.svg|250px|right|thumb|Азия уйындары эмблемаһы]]
'''Азия уйындары''' (шулай уҡ '''азиада''' тип тә йөрөтөлә)  — Азияның бөтә илдәре атлеттары араһында  1951 йылдан башлап дүрт йыл һайын үткәрелә торған спорт ярышы. Уйындар Халыҡ-ара Олимпия комитеты күҙәтеүе аҫтында үтә. Миҙалдар һәр спорт төрөндә бирелә: беренсе урын өсөн — алтын, икенсегә — көмөш, өсөнсөгә  — бронза.
 
Ярышты үҙ иленән вәкәләтлек иткән Милли Олимпия комитеты башлай. Дәүләт флагы һәм гимны наградалар тапшырыу тантанаһын оҙата. Һәр ил отҡан миҙалдар һанын күрһәтеп торған таблицалар файҙаланыла. Тик танылған дәүләттәр генә сығыш яһай, шулай ҙа ҡайһы бер суверенһыҙ дәүләттәр ҙә ҡатнашҡылай. Тайвань «Ҡытай Тайбэйы» булараҡ сығыш яһай.
 
Ун бишенсе йәйге уйындар Дохала  — Катар баш ҡалаһында 2006 йылдың 1 — 1— 15 декабрендә үтте. Ун алтынсы йәйге уйындар Ҡытайҙа, Гуанчжоуҙа, 2010 йылдың 12 — 2712—27 ноябрендә булды.
 
Ун етенсе уйындар  Көньяҡ Кореяла, Инчхонда, 2014 йылдың 19 сентябренән 4 октябренә тиклем барҙы.
 
== Тарихы ==
Юл 12 ⟶ 13:
=== Алыҫ Көнсығыш Уйындары-Чемпионат ===
{{main|Дальневосточные игры-чемпионат}}
Азия уйындары бәләкәй спорт ярышынан башлана. Алыҫ Көнсығыш уйындары-чемпионат өс ил: Япон империяһы, Филиппин һәм Ҡытай Республикаһы араһында берҙәмлекте һәм хеҙмәттәшлекте күрһәтеү өсөн ойошторола. Беренсе уйын Манилала 1913 йылда үткәрелә. Башҡа Азия илдәре һуңынан ҡушыла. Был уйындар 1938  йылда, [[Япония|Япония]] Ҡытайға бәреп ингәс һәм Тымыҡ океан төбәгендә экспансия башлағас өҙөлә.
 
=== Азия уйындарының барлыҡҡа килеүе ===
Икенсе донъя һуғышынан һуң Азияның бер нисә иле бойондороҡһоҙлоҡ ала. Яңы илдәрҙең күпселеге үҙ-ара аңлашыуҙы нығытыу өсөн ярыштарҙың яңы төрөн индерергә була. 1948  йылдың авгусында [[Лондон|Лондондағы]] Ун дүртенсе Олимпия уйындары барышында Һиндостан Олимпия комитеты Азия спорт командалары башлыҡтарына Азия уйындары үткәреү идеяһы тураһында фекер алышырға тәҡдим итә. Улар «Азия Атлеттар Федерацияһы»н ойошторорға ҡарар итә. 1949 йылдың февралендә ул рәсми ойошторола һәм «Азия уйындары федерацияһы» тип атала. Беренсе Азия уйындарын Нью-Делиҙа үткәрергә булалар.
 
=== Федерацияны үҙгәртеү ===
1962 йылда Федерацияла Тайвань менән Израилде ҡабул итеү буйынса фекерҙәр төрлөлөгө килеп тыуа. Уйынды ҡабул итеүсе [[Индонезия|Индонезия]] был илдәрҙе Федерацияға индереүгә ҡаршы була.
1970  й. Көньяҡ Корея Төньяҡ Корея яғынан килеп тыуған хәүеф арҡаһында уйынды үткәрә алмай, уйын Бангкокта  — Таиланд баш ҡалаһында — Корея сараларын ҡулланып үткәрелә. 1973  й. АҠШ менән ҡайһы бер илдәрҙең Тайванде таныуы һәм Израилдәге Ғәрәп милли оппозицияһы арҡаһында фекер айырымлыҡтары килеп сыға. 1977 йылда [[Пәҡстан|Пакистан]] Бангладеш һәм Һиндостан менән конфликт арҡаһында уйынды үткәрә алмай. Уйын тағы Бангкокка күсерелә.
Был ваҡиғаларҙан һуң Азияның Милли Олимпия комитеттары Азия уйындары Федерацияһының уставын үҙгәртергә була. Азияның Олимпия советы тигән яңы берекмә ойошторола. Был совет 1986 йылдан бирле уйындарҙы күҙәтеү аҫтында тота.
 
Юл 25 ⟶ 26:
 
=== Киңәйеү ===
1994 йыл уйындарына, ҡайһы бер илдәрҙең ҡаршы төшөүенә ҡарамаҫтан, АОС элекке совет республикаларын — Ҡаҙағстан, Ҡырғыҙстан, [[Үзбәкстан|Үзбәкстан]], Төркмәнстан һәм [[Тажикстан|Тажикстанды]] — саҡыра.
 
2006  йылда Австралияны АОС-ҡа алыуҙан баш тарталар.
 
2010  йылда Азия уйындарына тәү башлап крикет индерелә.
 
== Йәйге Азия уйындары исемлеге ==
Юл 36 ⟶ 37:
{| class="wikitable"
|- align="center"
| width="20"|'''Йыл'''
| width="30"|'''Һан'''
| width="200"|'''Урын'''
| width="160"|'''Дата'''
| width="20"|'''Илдәр'''
|- align="center"
| 1951
| I
| align="left"| {{флаг|Индия}} Нью-Дели, [[Һиндостан|Һиндостан]]
| 4—11 март
| 11
|- align="center"
| 1954
| II
| align="left"| {{флаг|Филиппины}} Манила, Филиппин
| 1—9 май
| 19
|- align="center"
| 1958
| III
| align="left"| {{флаг|Япония}} Токио, [[Япония|Япония]]
| 24 май — 1 июнь
| 16
|- align="center"
| 1962
| IV
| align="left"| {{флаг|Индонезия}} Джакарта, [[Индонезия|Индонезия]]
| 24 август — 4 сентябрь
| 12
|- align="center"
| 1966
| V
| align="left"| {{флаг|Таиланд}} Бангкок, Таиланд
| 9—20 декабрь
| 16
|- align="center"
| 1970
| VI<ref>Тәүҙә Корея Республикаһында үтергә тейеш була</ref>
| align="left"| {{флаг|Таиланд}} Бангкок, Таиланд <small>(2)</small>
| 9—20 декабрь
| 16
|- align="center"
| 1974
| VII
| align="left"| {{флаг|Иран}} Теһран, Иран
| 1—16 сентябрь
| 19
|- align="center"
| 1978
| VIII<ref>Тәүҙә Пакистанда үтергә тейеш була</ref>
| align="left"| {{флаг|Таиланд}} Бангкок, Таиланд <small>(3)</small>
| 9—20 декабрь
| 19
|- align="center"
| 1982
| IX
| align="left"| {{флаг|Индия}} Нью-Дели, [[Һиндостан|Һиндостан]] <small>(2)</small>
| 19 ноябрь — 4 декабрь
| 23
|- align="center"
| 1986
| X
| align="left"| {{флаг|Республика Корея}} Сеул, Корея Республикаһы
| 20 сентябрь — 5 октябрь
| 23
|- align="center"
| 1990
| XI
| align="left"| {{флаг|Китай}} Пекин, [[Ҡытай|Ҡытай]]
| 22 сентябрь — 7 октябрь
| 36
|- align="center"
| 1994
| XII
| align="left"| {{флаг|Япония}} Хиросима, [[Япония|Япония]]
| 2—16 октябрь
| 42
|- align="center"
| 1998
| XIII
| align="left"| {{флаг|Таиланд}} Бангкок, Таиланд <small>(4)</small>
| 6—20 декабрь
| 41
|- align="center"
| 2002
| XIV
| align="left"| {{флаг|Республика Корея}} Пусан, Корея Республикаһы
| 29 сентябрь — 14 октябрь
| 44
|- align="center"
| 2006
| XV
| align="left"| {{флаг|Катар}} Доха, Катар
| 1—15 декабрь
| 45
|- align="center"
| 2010
| XVI
| align="left"| {{флаг|Китай}} Гуанчжоу, [[Ҡытай|Ҡытай]]
| 12—27 ноябрь
| 45
|- align="center"
| 2014
| XVII
| align="left"| {{флаг|Республика Корея}} Инчхон, Корея Республикаһы
| 19 сентябрь — 4 октябрь
|
|- align="center"
| 2018
| XVIII
| align="left"| {{флаг|Индонезия}} Джакарта, [[Индонезия|Индонезия]]
| ноябрь
|
|- align="center"
| 2023
| XIX
| align="left"|
|
|
|}
Юл 194 ⟶ 195:
 
== Спорт төрҙәре исемлеге ==
* Академик ишеү&nbsp; — 1982&nbsp; йылдан
* Бадминтон&nbsp; — 1962&nbsp; йылдан
* Баскетбол&nbsp; — һәр ваҡыт
* Бейсбол&nbsp; — 1994&nbsp; йылдан
* Бильярд&nbsp; — 1998&nbsp; йылдан
* Бодибилдинг&nbsp; — 2002—2006 йылдар
* Бокс&nbsp; — 1954&nbsp; йылдан
* Көрәш&nbsp; — 1954&nbsp; йылдан
* Боулинг&nbsp; — 1978&nbsp; йыл, 1986&nbsp; йылдан
* Һыуҙағы поло
* Велоспорт&nbsp; — 1951&nbsp; йыл, 1958&nbsp; йылдан
* Волейбол&nbsp; — 1958&nbsp; йылдан
* Гандбол&nbsp; — 1982&nbsp; йылдан
* Гимнастика&nbsp; — 1974&nbsp; йылдан
* Гольф&nbsp; — 1982&nbsp; йылдан
* Байдаркала һәм каноэла ишеү&nbsp; — 1990&nbsp; йылдан
* Дзюдо&nbsp; — 1986&nbsp; йылдан
* Кабадди&nbsp; — 1990&nbsp; йылдан
* Карате&nbsp; — 1994&nbsp; йылдан
* Ат спорты&nbsp; — 1982—1986&nbsp; йылдар, 1994&nbsp; йылдан
* Крикет&nbsp; — 2010&nbsp; йылдан
* Еңел атлетика&nbsp; — һәр ваҡыт
* Өҫтәл теннисы&nbsp; — 1958—1966&nbsp; йылдар, 1974&nbsp; йылдан
* Елкәнле спорт&nbsp; — 1970&nbsp; йыл, 1978&nbsp; йылдан
* Йөҙөү&nbsp; — һәр ваҡыт
* Регби-7&nbsp; — 1998&nbsp; йылдан
* Самбо — 2014 йылдан
* Сепактакрау&nbsp; — 1990&nbsp; йылдан
* Сквош&nbsp; — 1998&nbsp; йылдан
* Хәҙерге заман бишбәйгеһе&nbsp; — 1994&nbsp; йыл, 2002&nbsp; йыл
* Софтбол&nbsp; — 1990&nbsp; йылдан
* Софт-теннис&nbsp; — 1994&nbsp; йылдан
* Спорт бейеүе&nbsp; — 2010&nbsp; йылдан
* Йәйәнән атыу&nbsp; — 1978&nbsp; йылдан
* Атыу&nbsp; — 1954&nbsp; йылдан
* Теннис&nbsp; — 1958—1966&nbsp; йылдар, 1974 йылдан
* Триатлон&nbsp; — 2006&nbsp; йылдан
* Тэквондо&nbsp; — 1986&nbsp; йылдан
* Ауыр атлетика&nbsp; — 1951—1958&nbsp; йылдар, 1966&nbsp; йылдан
* Ушу&nbsp; — 1990&nbsp; йылдан
* Фехтование&nbsp; — 1974—1978&nbsp; йылдар, 1986&nbsp; йылдан
* Футбол — һәр ваҡыт
* Үләндәге хоккей&nbsp; — 1958&nbsp; йылдан
* [[Шахмат|Шахмат]]&nbsp; — 2006&nbsp; йылдан
 
== Башҡа Азия уйындары ==
Төп Азия уйындарынан тыш, шулай уҡ Ҡышҡы Азия уйындары (1986&nbsp; йылдан), Биналағы Азия уйындары (2005&nbsp; йылдан таҡ йылдарҙа), Пляждағы Азия уйындары (2008&nbsp; йылдан йоп йылдарҙа), шулай уҡ төбәк (Үҙәк Азия, Көнсығыш Азия, Көньяҡ Азия, Көньяҡ-Көнсығыш Азия һәм Көнбайыш Азия) уйындары үткәрелә.
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{примечания}}
 
== Һылтанмалар ==
Юл 253 ⟶ 254:
{{Региональные игры}}
 
[[CategoryКатегория:Азиатские игры]]
 
 
[[ru:Азиатские игры]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Азия_уйындары» битенән алынған