Махатма Ганди: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
15 юл:
{{Индуизм}}
'''Моханда́с Карамча́нд «Маха́тма» Га́нди''' ({{lang-gu|મોહનદાસ કરમચંદ (મહાત્મા) ગાંધી}}, {{lang-hi|मोहनदास कर्मचन्द (महात्मा) गान्धी}}, {{lang-en|Mohandas Karamchand "Mahatma" Gandhi}} {{Audio-IPA|Mohandas_Karamchand_Gandhi_pronunciation.oga|[ˈmoːɦənd̪aːs ˈkərəmtʃənd̪ ˈɡaːnd̪ʱi]}}; [[2 октябрь]] [[1869]], [[Порбандар]], [[Гуджарат]] — [[30 4инуар]] [[1948]], [[Нью-Дели]]) — Һиндостандың Бөйөк Британиянан бәйһеҙлеге өсөн көрәшкән етәкселәренең һәм идеологтарының береһе. Уның көс ҡулланмау(сатьяграха) фәлсәфәһе
== Биографияһы ==
Юл 23 ⟶ 22:
[[Файл:Gandhi Kheda 1918.jpg|left|thumb|160px|Ганди 1918 йылда]]
Уның исеме Һиндостанда изгеләр рәтендә иҫәплән. Милләттең рухи етәксеһе Махатма Ганди, бар ғүмерен илен
Ганди сауҙагәрҙәр ғаиләһенән сыҡҡан. Уның атаһы Карамчанд Ганди ([[1822]]—[[1885]]) йылдарҙа дивандың [[Порбандар]]ҙағы баш министры булып торған.
Гандиҙар ғаиләһендә бар дини йолалар ҙа башҡарылған. Бигерәк тә, уның әсәһе Путлибай ныҡ дини кеше булған. Храмдарҙағы табыныуҙар, ураҙалар, өатмарландырылған вегетарианлыҡ, дини(индустар тураһында) китаптар уҡыу, дин темаларына вәғәздәр— йәш Гандиҙың ғаиләһе өсөн рухи тормошҡа әүерелгән.▼
Ата-әсәһе уны 13 йәшендә йәштәш ҡыҙыҡайға өйләндергән. Был ғаилә бюджетына экономия булһын эшләнә. Сөнки ошо көдә үк ике туған ағаһына ла никах үткәрелә. Уларҙың дүрт улдары тыуа: Харилал ([[1888]]—[[1949]]), Манилал ([[28 октябрь]] [[1892]]—[[1956]]), Рамдас ([[1897]]—[[1969]]) һәм Девдас ([[1900]]—[[1957]]).▼
▲Гандиҙар ғаиләһендә бар дини йолалар ҙа башҡарылған. Бигерәк тә, уның әсәһе Путлибай ныҡ дини кеше булған.
19 йәшендә Мохандас Ганди [[Лондон]]ға юридик белем алыу өсөн йүнәлә. 0[1891 йыл]] уҡыуын тамамлағас, кире Һиндостанға ҡайта. Тиу ватанында уның һөнәри эшмәкәрлеге кәрәк булмай. Ул Көньяҡ Африкаға эшләргә китә. Унда индеецтарҙың хоҡуҡтары өсөн көрәш юлына баҫа. Ул унда беренсе булып көрәш өсөн көс ҡулланмау ([[сатьяграха]) сараһын ҡуллана. Уның тормошҡа ҡарашын формалаштырыуҙа [[Бхагавадгита]], шулай уҡ [[Торо, Генри Дэвид|Г. Д. Торо]] һәм [[Толстой, Лев Николаевич|Л. Н. Толстоойҙың]] идеялары ярҙам иткән.(Толстой менән ул хатлашып торған) ▼
▲Ата-әсәһе уны 13 йәшендә йәштәш ҡыҙыҡайға өйләндергән. Был ғаилә бюджетына экономия булһын эшләнә. Сөнки ошо көдә үк ике туған ағаһына ла никах үткәрелә. Уларҙың дүрт улдары тыуа:
▲19 йәшендә Мохандас Ганди [[Лондон]]ға юридик белем алыу өсөн йүнәлә. 0[1891 йыл]] уҡыуын тамамлағас, кире Һиндостанға ҡайта. Тиу ватанында уның һөнәри эшмәкәрлеге кәрәк булмай. Ул Көньяҡ Африкаға эшләргә китә. Унда индеецтарҙың хоҡуҡтары өсөн көрәш юлына баҫа. Ул унда беренсе булып көрәш өсөн көс ҡулланмау ([[сатьяграха]) сараһын ҡуллана. Уның тормошҡа ҡарашын формалаштырыуҙа [[Бхагавадгита]], шулай уҡ [[Торо, Генри Дэвид|Г. Д. Торо]] һәм [[Толстой, Лев Николаевич|Л. Н. Толстоойҙың]] идеялары ярҙам иткән.(Толстой менән ул хатлашып торған)<ref name=tolstoy>[http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_Archives/bright/tolstoy/lettertogandhi.html Письма Льва Толстого Ганди] {{ref-en}}</ref>). Ганди үҙе ирланд патриоты [[Девитт, Майкл|Майкла Девиттың]] идеаларын да таныған.
<ref name="mat">{{cite news | url=http://thetimes-tribune.com/opinion/editorials-columns/guest-columnists/irish-patriot-left-worldwide-mark-1.1459404 | title=Irish patriot left worldwide mark | date=17 March 2013 | agency=Scranton Times Tribune | accessdate=2013-05-14 | author=Dailey, Lucia | location=Scranton, Pa.}}</ref>.
== Иҫтәлеген мәңгеләштереү ==
* [[Радж Гхат]]
* Махатма Гандиға мемориаль һәйкәл. 1997 йылда Һиндостандың бәйһеҙлеге көнөн билдәләгән ваҡытта АҠШ-та Махтама Гандиға һәйкәл ҡуйыу тураһында ҡарар сығарыла. <ref>[http://www.indianembassy.org/gandhi/memorial.htm About the Mahatma Gandhi Memorial]</ref>
* МахтамаГандиға арналған мемориаль-һәйкәлдәр донъяныъ күп кенә ҡалаларында ҡуйылған:[[Нью-Йорк]], [[Атланта (Джорджия)|Атланта]], [[Сан-Франциско]], [[Питермарицбург]], [[Мәскәү]], [[Гонолулу]], [[Лондон]], [[Алма-Ата]], [[Дүшәнбе]] һ.б.
* В [[Улан-Батор]]ҙа с Махатмы Ганди урамы бар. Ул урамда шулай уҡ Гандиға һәйкәл ҡуйылған.
* В честь М. Ганди иҫтәлегенә күп кенә илдәрҙә почта маркалары сығарылған.
Юл 49 ⟶ 47:
Файл:Stamp of Kazakhstan 100.jpg|<small>[[Ҡазағстан]]дың [[Почта маркаһы]] , [[1995 йыл]]</small>
</gallery></center>
== Иҫкәрмәләр ==
Юл 65 ⟶ 62:
* ''Горев А. В.'' [http://antimilitary.narod.ru/antology/gandi/gandhi_bio.zip Махатма Ганди] 2-е изд. — М.: «Международные отношения», 1989
* ''Полонская Л. Р.'' [http://antimilitary.narod.ru/antology/gandi/ghandi_polonskaja.htm Махатма Ганди: Смысл жизни. Святой или политический деятель?] // Новая и новейшая история № 4, 1991
== Һылтанмалар ==
| |||