Ҡан: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) текст |
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) текст |
||
1 юл:
[[Файл:Кровь_под_--микроскоп-микроскопом--_2014-03-15_19-08.jpg|мини|Микроскоп аҫтында ҡан]]
'''Ҡан''' — [[күҙәнәк]]тәрҙе туҡландырып, тән буйлап йөрөгән шыйыҡ туҡыма. Берләшмәле туҡымаларҙың бер төрө. [[Организм]]да булған ҡан миҡдары — 6—8 % тәндең массаһынан.
== Составы ==
Ҡан күҙәнәктәргә туҡлыклы матдәләр, кислород килтерә, метаболизм ҡалдыҡтарын сығара. Тән температураһын бер кимәлдә тоторға ярҙам итә, инфекциялар менән көрәшә һәм зарарланған ҡан тамырҙарын таҙарта. Ҡан [[плазма]]нан [[лейкоцит]] һәм [[эритроцит]]тарҙан тора.
[[Йөрәк]]тең ритмик ҡыҫҡарыуы нәтижәһендә ҡан әйләнеше булдырыла. Ҡан система буйлап [[ҡан тамырҙары]] буйынса хәрәкәт итә. Гистобиологик барьер булыу сәбәпле ҡан башҡа тән туҡымалары менән тәьҫир итешмәй. Ҡан кеше массаһының 6,5-7% тәшкил итә. Умыртҡалыларҙың ҡанындағы [[ҡыҙыл төҫ]]тө эритроциттарҙағы [[гемоглобин]] бирә. Ҡайһы бер [[моллюскалар]] һәм [[быуынтыҡ аяҡлылар]]ҙың ҡанына [[зәңгәр]] төҫтө [[гемоцианин]] бирә.
* [[Лейкоциттар]] — төҫһөҙ күҙәнәнәктәр. Улар [[организм]]ға килеп ингән сит өлөшсәләрҙе эләктереп ала һәм үҙләштереп һаҡлау функцияһын башҡара.
[[Категория:Организм туҡымалар]]▼
* [[Эритроциттар]]ҙа [[гемоглобин]] тигән махсус матдә була. Ул кислородты еңел генә үҙенә ҡушырға һәм бирергә һәләтле.
* Бынан тыш ҡанда лейкоциттар һәм эритроциттарҙан тыш, ҡан пластинкалары – [[тромбоциттар]] була. Улар ҡан системаһы йәрәхәтләнгәндә һәм ҡан аҡҡанда ҡандың ойошоуын тәьим итәләр.
[[Умыртҡалылар|Умыртҡалы]] йылы ҡанлы хайуандарҙың ҡаны тән температураһын көйләүгә булышлыҡ итә.
Һыуҙа йәшәүсе [[балдаҡлы селәүсендәр]] һәм [[моллюскылар]]ҙың ҡаны составы буйынса диңгеҙ һыуына яҡын. Унда лейкоциттар һәм эритроциттар аҙ. Ҡоро ерҙә йәшәгән хайуандарҙың ҡанында был күҙәнәктәр һаны арта.
== Ҡан башҡарған функциялар ==
* ''Транспорт функцияһы''' — газдар, туҡлыҡлы матдәләр һәм метоболизм процессы продукттарын күсерә.
* ''Көйләү (регурятор) функцияһы'' — тән температураһын торороҡло һаҡлау.
* ''Һаҡлау функцияһы'' — ҡандың ойошоноусанлығы, ауырыу тыуҙырыусы, микроорганизмдарҙы юҡ итеү (лейкоциттар ярҙамында).
[[Категория:Биологик шыйыҡсалар]]
| |||