Аш тоҙо: өлгөләр араһындағы айырма

'''Аш тоҙо''' — аш-һыуҙы тәмләй торған әсе кристаллик есем.<ref>Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З.Г.Ураксина, 2005)</ref>;ашамлыҡ һәм техник продукт; тәбиғәттә галит минералы рәүешендә осорай.

 

 

Ике хәләттә киң таралған: ҡаты − NaCI -ҙың (% тарҙа) уртаса миҡдары таш тоҙҙа − 92-98,8, ултырмаларҙа − 77-95; эремәләрҙә − диңгеҙ һыуында − 0,6 (Каспий диңгеҙе), 2,7 (Ер шары океаны), тоҙло күлдәрҙең тәбиғи эремәһендә - 7,3, 25,9, (Хужа-Мумын күле, Төркмәнстан Республикаһы), ер аҫты минераль һыуҙарында - 5 тән күберәк. Ҡулланылышына ҡарап аҙыҡ-түлек (тулайым етештереүҙең 50%-ы), техник (40%) һәм мал аҙығы (10%) тоҙона бүленә. Аш тоҙон сығарыу, тәбиғәттәге тоҙло һыуҙарҙан һәм диңгеҙ һыуынан тәбиғи рәүештә һәм заводта парға әйләндерү юлы менән алалар. Дөнья күләмендә йылына 190-215 млн. тонна аш тоҙо етештерелә, төп етештереүселәре – [[АҠШ]], [[Ҡытай]], [[Германия]] һәм [[Рәсәй]] (йылына 8-10 млн. тонна) һ.б. РФ-ла тоҙ сығарыу [[Башҡортостан]]да (Бөтә Рәсәй етештереү күләменең 40%), [[Әстрәхән өлкәһе|Әстрәхән]] (23%), [[Иркутск өлкәһе|Иркутск]] (13%), [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур]] (4%) һәм [[Волгоград өлкәһе|Волгоград]] (4%) өлкәләрендә һ.б. региондарҙа ғәмәлгә ашырыла.