Типтәрҙәр: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Addbot (фекер алышыу | өлөш) ә Bot: Migrating 5 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q2640974 (translate me) |
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
'''Типтәрҙәр''' (''типтәр'', {{lang-ru|тептяри}},{{lang-tt|tiptər, типтәр}}) — [[XVII быуат]]тан
==Терминдың этимологияһы==
«Типтәр» терминының этимологияһы асыҡ түгел. Ҡайһы бер тикшеренеүҙәр уны фарсы телендәге «дәфтәр» - «исемлек», «реестр» (П.И.Рычков, В.Н.Витевский),«регистрлы китап» (У.Х.Рәхмәтуллин), сыуаш телендәге «типтәр» - «киртелгән тамға» һүҙенән (Г.Комиссаров) килтереп сығара. Ә.З.Әсфандияров ҡыҫырыҡлау, ҡыуып ебәреү, инҡар итеү мәғәнәһендәге «тип-тибел-типтер» кеүек башҡортса һүҙҙең үҙгәреүе версияһын тәҡдим итә.
Ғилми әҙәбиәттә «типтәр» һүҙенең мәғәнәһе тураһында төрлө фекерҙәр бар. Ҡайһы берәүҙәр тыуған-үҫкән төйөгенең тибелеп киткәнгә күрә шулай тип атағандар тип иҫәпләй<ref>Рахматуллин У.Х. Население Башкирии в XVII-XVIII вв. Вопросы формирования небашкирского населения. М.,1988.</ref>. Икенселәре, ерҙе башҡорттарҙан дәфтәргә яҙып алып, «дәфтәр» һүҙе «типтәр» булып үҙгәргән, тип аңлата<ref>Рашид Шакур «Башкиры в Татарстане», 2004</ref>.▼
==Тарихы==
▲
1926 йылғы халыҡ иҫәбен алыу ваҡытында Башҡортостанда 113 800 кеше үҙен типтәр тип яҙҙырған. Шуларҙың 79,5% этник яҡтан ҡайһы халыҡ вәкиле булыуында әйткән. Йәғни, «мин — татар-типтәр», «мин — башҡорт-типтәр», «мин— мишәр-типтәр» тип яҙылған. Шулай уҡ типтәрҙәр араһында [[удмурттар]], [[сыуаштар]], [[мариҙар]], [[ҡаҙаҡтар]] бар.
| |||