|
'''Верхнеурал өйәҙе '''( Үрге Урал өйәҙе),</strong> 1781 й. <em>''Өфө наместниклы</em><em>''''ғ</em><em>''''ы</em>'' составында ойошторола. <em>''Өйәҙгә</em>'' Өфө провинцияһының көньяҡ-көнсығыш өлөшө инә. 1796 й. алып <em>''[[Ырымбур губернаһы]]</em>'' составында. 1784 й. В.ө. төньяҡ өлөшө — <em>''[[Троицк өйәҙе]]нә</em>'', 1865 й. көнбайышы — <em>''[[Өфө өйәҙе]]нә</em>'' һәм <em>''[[Стәрлетамаҡ өйәҙе]]нә</em>'', көньяғы <em>''[[Орск өйәҙе]]нә</em>'' инә. 18 б. аҙ. төньяҡ-көнбайышта — [[Өфө өйәҙе]], төньяҡ-көнсығышта — [[Троицк өйәҙе]], көнсығышта — [[Урта ҡаҙаҡ йөҙө]], көньяҡта — <em>''[[Ырымбур өйәҙе]]</em>'', көнбайышта [[Стәрлетамаҡ өйәҙе]] м‑н сиктәш була. <br\>
Адм. үҙәге — [[Верхнеурал]] ҡалаһы. Майҙаны — 49962 км<sup>2</sup> (1897). Халҡы: 1795 й. — 30157 кеше (ш. иҫ. 18790 <em>''[[башҡорт]]</em>''), 1897 й. — 223245 ([[башҡорттар]] — 44025, <em>''[[мишәрҙәр]] —</em>'' 2528, <em>''мордвалар —</em>'' 2945, <em>''[[татарҙар]] —</em>'' 12102, <em>''типтәрҙәр — </em>''13276, <em>''урыҫ</em><em>''''тар — </em>''146126 һ.б.). 19 б. аҙ. өйәҙҙә 112787 крәҫтиән иҫәпләнә, мещандар — 25768, дворяндар — 869 һ.б.; мосолмандар — 56705, православие динендәгеләр — 157321 (ш. иҫ. 1129 старообрядсы) һ.б. <br\>
Идара итеүҙең кантон системаһы индерелгәс, Верхнеурал өйәҙе территорияһында 6‑сы башҡ. кантоны ойошторола; Ырымбур һыҙығының 1—2‑се дистанциялары частары урынлаша. <br\>
1866 й. өйәҙ терр‑яһында 237 торама пункт, 4 <em>''стан</em>'' була. 1890 й. — 9 <em>''олоҫ</em>'' (Белорет, Күбәләк-Тиләү, Ҡағы, Ҡатай, Тамъян-Түңгәүер, Типтәр-Учалы, Тирлән, Үҙән, Әүжән-Петровск) һәм 9 <em>''станица</em>'' (Березин, Варшавка, Велико-Петровск, Верхнеурал, Ҡарағай, Ҡыҙыл, Магнит, Наследницкий, Николаевка), 1917 й. 10 олоҫ теркәлгән. Халыҡтың төп өлөшө <em>''игенселек</em>'' м‑н шөғөлләнгән. 20 б. башында <em>''Белорет заводы</em>'', <em>''Ҡағы заводы</em>'', <em>''Тирлән заводы</em>'', <em>''Үҙән заводы</em>'', Үрге<em>'' Әүжән-Петровск заводы </em>''эшләй. 10‑ға яҡын <em>''йәрминкә</em>'' үткәрелә. 94 мәсет, 34 сиркәү һәм 5 часовня була (1866). Өйәҙ 1919 й. бөтөрөлә, терр‑яһы <em>''Тамъян-Ҡатай кантоны</em>'' һәм <em>''Силәбе губернаһы</em>'' составына инә.
1919 йылда төҙөлгән БАССР-ҙын [[Тамъян-Ҡатай кантоны]]на [[Верхнеурал өйәҙе]] ҡараған Тамъян, Ҡатай, Тәңгәүер, Күбәләк, Телеү (үҙәге – [[Ҡарағужа]]), Көҙәй (үҙәге –[[Һөйәрғол]]), Ҡарағай-Ҡыпсаҡ, Бөрйән, Учалы-типтәр (үҙәге — [[Учалы (ауыл)|Учалы]]) олоҫтары инә <ref> [http://ufagen.ru/places/uchalinskiy Троицкий уезд, Барын— и Кара—Табынские волости]</ref>. </br>
== Иҫкәрмәләр ==
{{Примечания|2}}
* <p style="text-align: justify;"><em>''Әҙәб.:</em>'' Список населённых мест по сведениям 1866 года. Т.28: Оренбургская губерния. СПб., 1871; Волости и гмины 1890 года. Оренбургская губерния. СПб., 1890; Первая всеобщая перепись населения Российской империи, 1897 г. Т.28: Оренбургская губерния. Т.28. СПб., 1904.</p>
|
