Ҡаҙаҡтар: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
хаталар |
Телен шымарттым |
||
62 юл:
'''Ҡаҙаҡтар''' ({{lang-kk|қазақтар}} {{IPA|/qɑzɑqtɑr/}}; {{langi|kk|қазақ}} {{IPA|/qɑzɑq/}}) шулай уҡ ҡаҙағтар{{ЫС юҡ|12|03|2014}} — [[Төрки телле халыҡтар|төрки телле халыҡтарҙың]] береһе, [[Ҡаҙағстан]]дың аҫаба халҡы. Ҡаҙаҡтар шулай уҡ Ҡаҙағстан һәм [[Ҡытай]], [[Рәсәй]], [[Үзбәкстан]], [[Төрөкмәнстан]] ,[[Монголия]] сиктәш райондарҙа йәшәйҙәр.
<p class="BodyText2" style="text-align: justify;"><strong>Ҡ</strong><strong>А</strong><strong>Ҙ</strong><strong>А</strong><strong>Ҡ</strong><strong>ТАР,</strong> халыҡ, <em>Ҡ</em><em>а</em><em>ҙ</em><em>а</em><em>ғ</em><em>станды</em><em>ң</em> төп халҡы. Ҡ. һаны Ҡаҙағстанда 1989 й. — 6,5 млн, 2006 й. — 9,01 млн, 2009 й. — 10,1 млн кеше, РСФСР‑ҙа 1989 й. — 636 мең, 2002 й. РФ‑та — 654 мең, БР‑ҙа — 4,1 мең, ошоға ярашлы 2010 й. — 647,7 һәм 4,3 мең кеше. Ҡ. БР‑ҙың Мәләүез, Салауат, Стәрлетамаҡ райондарында тупланып йәшәй. Ҡ. бер өлөшө <em>ҡ</em><em>а</em><em>ҙ</em><em>а</em><em>ҡ</em><em> телен</em>, бер ни тиклеме <em>баш</em><em>ҡ</em><em>орт телен</em>,<em> татар телен</em>, күпселеге <em>уры</em><em>ҫ</em><em> телен</em> белә һәм ҡаҙаҡ телен туған теле тип һанай. Диндарҙарҙың күпселеге мосолман-сөнниҙәр (ҡара: <em>Ислам</em>,<em> С</em><em>ө</em><em>нниселек</em>)<em>.</em> 14 б. аҙ. — 15 б. башында Ҡ. <em>Ну</em><em>ғ</em><em>ай Ур</em><em>ҙ</em><em>а</em><em>һ</em><em>ы</em> һәм Үзбәк ханлығы составына инә, 15 б. 2‑се ярт. Ҡаҙаҡ ханлығына берләшә. Уның эсендә 3 төркөм ҡәбилә берләшмәһе — Оло, Урта һәм Кесе йөҙҙәр барлыҡҡа килә. Кесе йөҙ башҡорттарҙың көньяҡ-көнсығыш һәм көньяҡ ерҙәре
<p class="BodyText2" style="text-align: justify;">Ҡ. <em>Ырымбур губерна</em><em>һ</em><em>ына</em> күпләп күсенеүе 18 б. аҙ. башлана. 19 б. башында Ырымбур губ. Ҡ. һаны 20 мең тәшкил итә. Ҡ. йәйләүҙәре Иртыш, Ишем, Тубыл йй. тиклем һуҙылып, Волга һәм Урал йй. араһындағы көтөүлектәр өсөн бәхәс һәм бәрелештәргә килтергән. Башҡорттар Ҡаҙаҡ йөҙҙәре хандарына барған Рәсәй хөкүмәте илселегендә ҡатнаша, Ҡ. Рәсәй подданныйлығын ҡабул итеүенә булышлыҡ итә (ҡара: <em>Алдар</em>, Ғ.<em>Ғә</em><em>бдр</em><em>ә</em><em>химов</em>, <em>Ә</em><em>белх</em><em>ә</em><em>йер </em>һ.б.). <em>Баш</em><em>ҡ</em><em>орт ихтилалдары </em>(<em>17—18 бб.)</em> осоронда башҡорттар Рәсәй хөкүмәте ғәскәрҙәренән ҡасып, Ҡ. йәшеренгән.</p>
<p class="BodyText2" style="text-align: justify;">19 б. Ҡ. ерҙән файҙаланыуы 1808 й. указ м‑н көйләнгән, уға ярашлы Ҡ. һалым түләүҙән, йөкләмә үтәүҙән 10 йылға азат ителгән.</p>
| |||