Плазма: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Таңһылыу (фекер алышыу | өлөш) |
Таңһылыу (фекер алышыу | өлөш) |
||
60 юл:
|}
== Төп характеристикалары ==
== Шулай уҡ ҡара ==▼
Бөтә дәүмәлдәр ҙә, температуранан башҡа, Гаусс [[СГС]] берәмектәрендә бирелгән, температура eV һәм протон массаһы берәмектәрендә <math>\mu = m_i/m_p</math> бирелгән иондар массаһында бирелә; ''Z'' — заряд һаны; ''k'' — Больцман даимиһы; ''К'' — тулҡын оҙонлоғо; γ — адиабатик индекс; ln Λ — Кулон логарифмы.
=== Йышлыҡтар ===
* '''Электрондың Лармор йышлығы''', электрондың магнит ҡырына перпендикуляр яҫылыҡта түңәрәк буйынса хәрәкәтенең мөйөш йышлығы:
: <math>\omega_{ce} = eB/m_ec = 1.76 \times 10^7 B \mbox{rad/s}.</math>
* '''Иондың Лармор йышлығы''', иондың магнит ҡырына перпендикуляр яҫылыҡта түңәрәк буйынса хәрәкәтенең мөйөш йышлығы:
: <math>\omega_{ci} = eB/m_ic = 9.58 \times 10^3 Z \mu^{-1} B \mbox{rad/s}.</math>
* '''[[Плазма йышлығы]]''' (плазма тирбәлеүҙәре йышлығы, Ленгмюр йышлығы), иондарға ҡарата күсерелгән электрондарҙың тигеҙлек торошо тирәләй тирбәлеү йышлығы:
: <math>\omega_{pe} = (4\pi n_ee^2/m_e)^{1/2} = 5.64 \times 10^4 n_e^{1/2} \mbox{rad/s}.</math>
* Ионлы плазма йышлығы:
: <math>\omega_{pi} = (4\pi n_iZ^2e^2/m_i)^{1/2} = 1.32 \times 10^3 Z \mu^{-1/2} n_i^{1/2} \mbox{rad/s}.</math>
* Электрондарҙың бәрелешеү йышлығы
: <math>\nu_e = 2.91 \times 10^{-6} n_e\,\ln\Lambda\,T_e^{-3/2} \mbox{s}^{-1}.</math>
* Иондарҙың бәрелешеү йышлығы
: <math>\nu_i = 4.80 \times 10^{-8} Z^4 \mu^{-1/2} n_i\,\ln\Lambda\,T_i^{-3/2} \mbox{s}^{-1}.</math>
=== Оҙонлоҡтар ===
* '''Электрондың де-Бройль тулҡыны оҙонлоғо''', электрондың квант механикаһындағы тулҡын оҙонлоғо:
: <math>\lambda\!\!\!\!- = \hbar/(m_ekT_e)^{1/2} = 2.76\times10^{-8}\,T_e^{-1/2}\,\mbox{cm}.</math>
* '''Классик осраҡта минималь яҡынайыу алыҫлығы''', шулай уҡ Ландау алыҫлығы тип атала — ике зарядлы киҫәксә туп-тура бәрелештә, квант механик тәьҫирҙәрҙе иҫәпкә алмай, киҫәксәләр температураһына тап килгән башланғыс тиҙлектә яҡыная алған минималь алыҫлыҡ:
: <math>e^2/kT=1.44\times10^{-7}\,T^{-1}\,\mbox{cm}.</math>
* '''Электрондың гиромагнит радиусы''', электрондың магнит ҡырына перпендикуляр яҫылыҡта түңәрәк буйынса хәрәкәте радиусы:
: <math>r_e = v_{Te}/\omega_{ce} = 2.38\,T_e^{1/2}B^{-1}\,\mbox{cm}.</math>
* '''Иондың гиромагнит радиусы''', иондың магнит ҡырына перпендикуляр яҫылыҡта түңәрәк буйынса хәрәкәте радиусы:
: <math>r_i = v_{Ti}/\omega_{ci} = 1.02\times10^2\,\mu^{1/2}Z^{-1}T_i^{1/2}B^{-1}\,\mbox{cm}.</math>
* '''Плазманың скин-ҡатламы үлсәме''', электромагнит тулҡындарҙың плазмаға үтеп керә алыу алыҫлығы:
: <math>c/\omega_{pe} = 5.31\times10^5\,n_e^{-1/2}\,\mbox{cm}.</math>
* '''[[Дебай радиусы]] (Дебай оҙонлоғо)''', электр ҡырҙарының электрондарҙың яңынан бүленеүе иҫәбенә экранланыу арауығы:
: <math>\lambda_D = (kT/4\pi ne^2)^{1/2} = 7.43\times10^2\,T^{1/2}n^{-1/2}\,\mbox{cm}.</math>
=== Тиҙлектәр ===
* '''Электрондың йылылыҡ тиҙлеге''', Максвелл таралыуында электрондарҙың тиҙлеген баһалау өсөн формула. Уртаса тиҙлек, иң ихтимал тиҙлек һәм урта квадратик тиҙлек был аңлатманан тик берәмеккә яҡын ҡабатлашыусы менән генә айырылалар:
: <math>v_{Te} = (kT_e/m_e)^{1/2} = 4.19\times10^7\,T_e^{1/2}\,\mbox{cm/s}.</math>
* '''Иондың йылылыҡ тиҙлеге''', Максвелл таралыуында иондарҙың тиҙлеген баһалау өсөн формула:
: <math>v_{Ti} = (kT_i/m_i)^{1/2} = 9.79\times10^5\,\mu^{-1/2}T_i^{1/2}\,\mbox{cm/s}.</math>
* '''Ион тауышы тиҙлеге''', буй ионлы-тауыш тулҡындарының тиҙлеге:
: <math>c_s = (\gamma ZkT_e/m_i)^{1/2} = 9.79\times10^5\,(\gamma ZT_e/\mu)^{1/2}\,\mbox{cm/s}.</math>
* '''Альфвен тиҙлеге''', Альфвен тулҡындары тиҙлеге:
: <math>v_A = B/(4\pi n_im_i)^{1/2} = 2.18\times10^{11}\,\mu^{-1/2}n_i^{-1/2}B\,\mbox{cm/s}.</math>
=== Үлсәмһеҙ дәүмәлдәр ===
* Электрон һәм [[протон]] массалары бүлендегенән квадрат тамыр:
: <math>(m_e/m_p)^{1/2} = 2.33\times10^{-2} = 1/42.9.</math>
* Дебай сфераһында киҫәксәләр һаны:
: <math>(4\pi/3)n\lambda_D^3 = 1.72\times10^9\,T^{3/2}n^{-1/2}.</math>
* Альфвен тиҙлегенең яҡтылыҡ тиҙлегенә сағыштырмаһы
: <math>v_A/c = 7.28\,\mu^{-1/2}n_i^{-1/2}B.</math>
* Электрон өсөн плазма һәм Лармор йышлыҡтары сағыштырмаһы
: <math>\omega_{pe}/\omega_{ce} = 3.21\times10^{-3}\,n_e^{1/2}B^{-1}.</math>
* Ион өсөн плазма һәм Лармор йышлыҡтары сағыштырмаһы
: <math>\omega_{pi}/\omega_{ci} = 0.137\,\mu^{1/2}n_i^{1/2}B^{-1}.</math>
* Йылылыҡ һәм магнит энергиялары сағыштырмаһы
: <math>\beta = 8\pi nkT/B^2 = 4.03\times10^{-11}\,nTB^{-2}.</math>
* Иондарҙың магнит энергияһының тынлыҡ энергияһына сағыштырмаһы
: <math>B^2/8\pi n_im_ic^2 = 26.5\,\mu^{-1}n_i^{-1}B^2.</math>
=== Башҡалар ===
* Бом диффузияһы коэффициенты
: <math>D_B = (ckT/16eB) = 5.4\times10^2\,TB^{-1}\,\mbox{cm}^2/\mbox{s}.</math>
* Арҡыры Спитцер ҡаршылығы
: <math>\eta_\perp = 1.15\times10^{-14}\,Z\,\ln\Lambda\,T^{-3/2}\,\mbox{s} = 1.03\times10^{-2}\,Z\,\ln\Lambda\,T^{-3/2}\,\Omega\,\mbox{cm}.</math>
{{кол}}
* [[
* Токамак
* Плазмаға оҡшаған мөхит
| |||