Углерод: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Вики-Һаҡлағыстағы Element_6.webm рәсеме Gbawden ҡатнашыусыһы тарафынан юйылған. Ул яҙған сәбәп: per c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Shihab1729. Тамғалар: Ҡулдан кире ҡайтарыу |
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) |
||
65 юл:
== Физик сифаттары ==
Углерод бик күп төрлө физик сифатлы аллотроп модификацияларҙа бар. Модификациларҙың төрлөлөгө углеродтың төрлө химик бәйләнештәр булдыра алыуына бәйле.
== Углерод изотоптары ==
{{Main|Углерод изотоптары}}
Тәбиғәттә углерод ике стабиль [[Углерод-12|<sup>12</sup>С]] (98,93 %) һәм [[Углерод-13|<sup>13</sup>С]] (1,07 %) һәм бер радиоактив [[Углерод-14|<sup>14</sup>С]] (β-излучатель, Т<sub>½</sub> = 5730 лет) изотобынан тора, углерод башлыса стратосфераның түбәнге өлөшөндә һәм ер ҡабығында тупланған. <sup>14</sup>N (n, p) <sup>14</sup>C реакцияһы буйынса [[азот]] ядроһына даими рәүештә космос нурланышы нәтижәһендә стратосфераның түбәнге ҡатламында барлыҡҡа килә. Шулай уҡ 1950-се йылдарҙан һуң [[атом электростанцилары]]ның һәм [[водород бомбаһы]]ның техноген продукты булараҡ барлыҡҡа килә.
<sup>14</sup>С 14С формалашыу һәм [[Радиоактив тарҡалыу|тарҡалыу]] нигеҙендә [[радиоуглерод менән даталау ысулы]] ята, был ысул [[геология]]ла һәм [[археология]]ла киң ҡулланыла.
== Углеродтың аллотропные модификацияһы ==
[[Файл:Carbon basic phase diagram.png|thumb|300px|Углеродтың ябайлаштырылған фаза диаграммаһы. Аллатропик модификация булыуы мөмкин урындар штрихланған.
(diamond — [[Алмас (минерал)|алмаз]], graphite — [[графит]], liquid — [[шыйыҡлыҡ]], vapor — [[газ]])]]
[[Файл:Eight Allotropes of Carbon.png|thumb|300px|Угреродтың төрлө модификациялары төҙөлөшө<br>'''a''': [[Алмас (минерал)|алмаз]], '''b''': [[графит]], '''c''': [[лонсдейлит]]<br>'''d''': [[фуллерен]] — бакибол C<sub>60</sub>, '''e''': фуллерен C<sub>540</sub>, '''f''': фуллерен C<sub>70</sub><br>'''g''':
аморф углерод, '''h''': углерод нанокөпшә]]
{{main|Углерод аллотропияһы}}
=== Кристалл углерод ===
* [[Алмас (минерал)|Алмаз]]
* [[Графен]]
* [[Графит]]
* [[Карбин]]
* Лонсдейлит
* Наноалмаз
* Фуллерен
* Фуллерит
* Углерод сүс
* Углерод наносүс
* Углерод нанокөпшәләр
=== Аморф углерод ===
* Активлаштырылған күмер
* Ағас күмере
* Ҡаҙылма күмер: [[антрацит]] һәм ҡаҙылма күмер
* Ташкүмер коксы, нефть коксы һәм башҡалар
* Быяла угрерод
* Техник углерод
* Ҡором
* Углеродная нанокүбеге
''Ғәмәлдә үрҙә һанап үтелгән аморф формалар — углеродтың таҙа аллотропик формаһы түгел, ә углерод миҡдары юғары булған химик берләшмәләр генә''
=== Кластер формалар ===
* Астрален
* Диуглерод
* Углерод наноконусы
== Ағыулы тәьҫире==
Углерод тирә-йүнгә автотранспорт эшләп сығарған газдарҙан, ТЭС-тарҙа (йылылыҡ электростанциялары) күмер яндырғанда, күмерҙе асыҡ ысул менән тапҡанда, ер аҫтында уның газға әйләнгән сағында, күмер концентраттарын яһағанда һ.б. эләгә.Янып ятҡан сығанаҡтар өҫтөндә углерод концентрацияһы 100—400 мкг/м³, ҙур ҡалалар өҫтөндә 2,4—15,9 мкг/м³, ауыл ерендә 0,5 — 0,8 мкг/м³. АЭС-тарҙың газ-аэрозоль ҡатнашмалары менән һауаға (6—15){{e|9}} Бк/сут <sup>14</sup>СО<sub>2</sub> эләгә.
| |||