Дингә ҡаршы пропаганда: өлгөләр араһындағы айырма

[[Совет Социалистик Республикалар Союзы|СССР-ҙа]] атеистик пропаганда буйынса эш [[киң мәғлүмәт саралары]] (матбуғат, радио, телевидение), сәнғәт әҫәрҙәре (китаптар, кинофильмдар, рәсем сәнғәте) аша һәм телдән (лекция) үткәрелә.

1921 йылда РКП(б) Үҙәк Комитеты ҡарамағындағы пропаганда бүлегендә дингә ҡаршы көрәште координациялау өсөн Сиркәүгә ҡаршы комиссияһы барлыҡҡа килә. Комиссия составына Агитпроп, РКП(б) Мәскәү комитеты, Юстиция халыҡ комиссариаты VIII ликвидацион бүлеге, РКСМ Үҙәк Комитеты, ә шулай уҡ Мөғариф халыҡ комиссариаты һәм Баш сәйәси идаралығы чиновниктарчиновниктарs инә.

[[1925 йыл|1925 йылда]]да "«Аллаһыҙ" » гәзите дуҫтары йәмғиәте (1947 йылға тиклем ғәмәлдә була) нигеҙендә "«Һуғышсан аллаһыҙҙар союзы"» массауи йәмғиәт ойошмаһы (СВБ, 1929 йылдың июненә тиклем  — «Аллаһыҙҙар союзы"») булдырыла, уның етәксеһе Емельян Ярославский (Губельман) була. 1930-сы йылдарға дингә ҡаршы пропаганда илдә Һуғышсан алллаһыҙҙар союзында үҙәкләштерелә.

[[Бөйөк Ватан һуғышы]] башланыу менән Һуғышсан алллаһыҙҙар союзы эшмәкәрлеге бөтөрөлә: Емельян Ярославский һәм башҡа хеҙмәткәрҙәр башҡа мөһим көнүҙәк мәсьәләләрҙе хәл итеү өсөн йүнәлтелә. 1947 йылда Союз формаль рәүештә ябыла, ә бөтә матди саралар Сәйәси һәм ғилми белемде таратыу буйынса бөтәБөтә Союз йәмғиәтенә тапшырыла. Ғилми-атеистик пропаганда буйынса төп белгестәрҙе "«элек аллаһыҙҙар тип исемләнгән иҫке кадрҙар"» тәшкил итә. Улар етәкселегендә "Знание" йәмғиәте 1940-сы йылдар башында - — 1950-се йылдарҙа «Знание» йәмғиәте нәшер ителгәниткән атеистик әҙәбиәт әҙәбиәте тиражы үҙгәрмәй тиерлек.

== Совет ҡануниәтендә дингә ҡаршы пропагандалаупропаганда ==

[[РСФСР-ҙың 1918 йылғы Конституцияһы|РСФСР-ҙың 1918 йылғы Конституцияһына]]на ярашлы "«дини һәм дингә ҡаршы пропагандалау иреклеге"» баштан уҡ гарантиялана.

Формаль рәүештә, [[РСФСР-ҙың 1925 йылғы Конституцияһы|РСФСР-ҙың 1925 йылғы Конституцияһын]]н ҡабул итеү менән хәлдәр үҙгәрмәй: 1925 йылғы Конституциның 4 статьяһы тулыһынса тиерлек 1918 йылғы Конституцияһының 13 статьяһы менән тулыһынса тиерлек, «сиркәү һүҙе алдында өтөр барлыҡҡа килеүенән, башҡа» тап килә<ref name="garant1925">[http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1925/red_1925/5508617/chapter/1/#11100 Раздел первый. Общие положения. Глава первая]{{Недоступная ссылка|date=Май 2018|bot=InternetArchiveBot}} // Конституция (Основной закон) Российской Социалистической Федеративной Советской Республики (утверждена постановлением XII Всероссийского Съезда Советов от 11 мая 1925 г.)</ref>.

Әммә 1929 йылдың майында Бөтә Рәсәй Советтар XIV съезында РСФСР Конституцияһының 4 статьяһына төҙәтмәләр индерелә, уларға ярашлы дини пропаганда иреклеге дини ғибәҙәттәр иреклегенә алыштырыла, ошо уҡ ваҡытта дингә ҡаршы пропагандалау хоҡуғы һаҡлана. Съезда, атап әйткәндә, 4 статья түбәндәге редакцияла билдәләнә<ref name="garant1929">[http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1925/postanovleniya/3946674/ Постановление XIV Всероссийского Съезда Советов от 18 мая 1929 года «Об изменении и дополнении статей 1, 4, 12, 13, 15, 16, 17, 20, 21, 22, 25, 27, 29, 32, 35, 36, 38, 43, 44, 45, 49, 50, 51, 52, 54, 57, 58, 59, 61, 62, 64, 65, 66, 67, 69, 84 и 89 Конституции (Основного закона) РСФСР»] </ref>:

[[СССР-ҙың 1936 йылғы Конституцияһы]] атеистар һәм диндарҙар араһындағы айырманы арттыра: 124-се статьяһында: «Дини культтарҙы атҡарыу иреклеге һәм дингә ҡаршы пропагандалау иреклеге бөтә граждандарға ла рөхсәт ителә», йәғни дин тотоу хоҡуғы дини йолаларҙы атҡарыу хоҡуғына алмаштырыла.

[[СССР-ҙың 1977 йылғы Конституцияһы|1977 йылғы СССР Конституцияһының]] 52-се статьяһында выждан азатлығы граждандың динде тотоу йәки бөтөнләй дин тотмау, дини культтарҙы үтәү йәки атеистик пропаганда алып барыу хоҡуғы булараҡ билдәләнә. Советтар Союзында дини пропаганда «выждан азатлығы» төшөнсәһенә индерелмәй.

== Хәҙерге Рәсәй ҡануниәтендә дингә ҡаршы пропагандалаупропаганда ==

Ғәмәлдәге [[Рәсәй Федерацияһы Конституцияһы|Рәсәй Конституцияһының]] 28-се статьяһы иғлан итә:

Шулай итеп, хәҙерге Конституцияла дини ҡараштарҙы пропагандалау һәм атеистик пропаганда тигеҙ хоҡуҡлы.

{{Иҫкәрмәләр|2}}