Сталин Иосиф Виссарионович: өлгөләр араһындағы айырма

''…улар бит бөтәһе дәлә хөкүмәт ағзалары ине. Троцкист хөкүмәте булды, зиновьвсылар хөкүмәте булды, рыковсылар хөкүмәте булды, былар барыһы ла бик хәүефле һәм ошолай ҡалдырып булмай ине. Сталинға ҡаршы тороусыларҙан өс хөкүмәт барлыҡҡа килеүе бар ине… Нисек итеп уларҙы иректә ҡалдыраһың? …яҡшы ойоштороусы булараҡ Троцкий ихтилалды етәкләй ала ине… Ҡарт, тәжрибәле конспираторҙар булараҡ, большевистик конспираторлығын һәм большевистик ойошмаһының бөтә булған тәжрибәһен файҙаланып, ошо кешеләр үҙ-ара бәйләнештәр булдырмаҫ һәм ойошма төҙөмәҫ тип кем ышана алыр ине?''

Таҙартыуҙарҙа иң әүҙемдәр Сталиндың иң яҡын даирәһенән булалар, мәҫәлән, Молотов, Каганович, Жданов, Маленков. Сталин террорҙың төп «идарасыһы» була<ref name=autogenerated20130630-6 />. Атап әйткәндә, ул яңғырауыҡлы суд процестары өсөн үҙе шәхсән ғәйепләү телмәрҙәрен яҙа<ref name=autogenerated20130630-6 />. Имеются сотни записок, сделанных рукой Сталин ҡулы менән эшләнгән йөҙләгән яҙмаларбар, уларҙа ул чекистарҙан үлем язаһын күберәк биреүҙе талап итә<ref name=autogenerated20130630-6 />. Хөкөмдө ул ҡыҙыл ҡәләм менән күрһәтә. Ҡайһы бер исемдәр тапҡырына ул: «Тағы өҫтәгеҙ», — тип яҙа. Күп һанлы битәрҙеңбиттәрҙең аҫҡы өлөшөндә: «Бөтәһен дә атып үлтерергә», — тип яҙыла<ref name=autogenerated20130630-6 />. Ҡайһы бер көндәрҙә Сталин үлем язаһына 3000 халыҡ дошманын тарттыра<ref name=autogenerated20130630-6 />. Мемориал ойошмаһы мәғлүмәттәре буйынса 1936—1938 йылдарҙа ғына Сталин һәм ВКП(б) Үҙәк комитеты Политбюроһы ағзалары исемлектәргә индерелгән 43 768 кешене хөкөм итәләр{{Efn|Цифра ориентировочная: «…Реальное число людей в списках, по нашим подсчётам, — 43 768 (или меньше, так как часть повторов мы могли не обнаружить — например, из-за опечаток)».<br>[http://stalin.memo.ru/images/intro.htm Состав и численность осуждённых по спискам в 1937—1938 гг.]}}, уларҙың күпселеге атып үлтереүгә дусар ителә<ref>[http://stalin.memo.ru/images/intro.htm Состав и численность осуждённых по спискам в 1937—1938 гг.]</ref>, әлеге исемлектәр «[[Сталин исемлектәре]]» булараҡ билдәле. Оло террор осоронда НКВДбашлығы Николай Ежов Сталинға һәр регион өсөн атып үлтереү йәки ГУЛАГ-ка һөрөү буйынса исемлектәр ебәрә, һәм Сталин «таҙартыуҙарҙың» статистик планын билдәләй<ref name=autogenerated20130630-6 />. Урындарҙа, райондарҙа планды үтәү буйынса ярыш бара. Һәм һәр саҡ план үтәлгәндән һуң, урындағы НКВД хеҙмәткәре «пландан тыш язалауға» рөхсәт һорай<ref name=autogenerated20130630-6 />, и каждый раз Сталин разрешал<ref name=autogenerated20130630-6 />.