Юлиана Витан-Дубейковская: өлгөләр араһындағы айырма

'''Юлиана Витан-Дубейковский''' ({{Lang-be|Юліяна Вітан-Дубейкаўская}}, тыумыштан '''Менке''', псевдонимы ''Кветка Вітан''; 12 декабрь 1886 , [[Вильнюс]]  — 1970, Нюрнберг, [[Германия]])  — белорус [[Сәнғәт фәне|сәнғәт белгесе]], [[Педагогика|педагог]], мемуарҙар яҙыусы.

[[Файл:Супрацоўнікі_рэдакцыі_«Нашай_Нівы»_разам_з_сям’ёй_Менке_падчас_вандроўкі_па_ваколіцах_Вільні._Вясна_1915_г._(БДАМЛМ).jpg|слева|мини|300x300пкс|«Наша Ніва» редакция хеҙмәткәрҙәре «"Вильнюс буйлап сәйәхәт ваҡытында Менке ғаиләһе менән. Һулдан уңға: Антон Гриневич, Иван Луцкевич, Ольга һәм Леон Менке, {{Тәржемәһеҙ 3|Власов, Александр Никитович|Александр Власов|be|Аляксандр Мікітавіч Уласаў}}, Менке-әсәһе, Кароль Менка-атаһы, Юлиан һәм Люцик (Алоиз) Менке. 1915 йылдың яҙы. БДАМЛМ фондынан]]

Юлиана Менке [[Вильнюс]] немецтары ғаиләһенән сыҡҡан. 1895 йылдан 1905 йылға тиклем Вильнюста Вера Михайловна Прозарованың шәхси гимназияһында уҡый. Гимназияла уҡыған ваҡытында ул һеңлеһе менән бергә уҡыған Алоиза Пашкевич менән танышай<ref>На суд гісторыі: Успаміны, дыялогі... дыялогі… — С. 6.</ref>. 1907 йылдан башлап [[Санкт-Петербург]]та, 1914 йылда Санкт-Петербург университетының тарих-филология факультетына дәүләт имтихандарын тапшыра. 1915 йылда, [[Вильнюс]]ҡа ҡайтып, Иван Луцкевич менән таныша һәм Вильнюста белорус комитетында эшләй башлай. Беренсе белорус башланғыс мәктәбен, белорус теле уҡытыусыларын әҙерләү курстарын һәм Вильнюс белорус гимназияһын асыуҙа ҡатнаша, һуңғараҡ был гимназияла немец телен һәм педагогикаһын уҡыта. 1922 йылда ул билдәле белорус эшмәкәре Леон Витан-Дубейковскийҙың ҡатыны була. Уның вафатынан һуң (1940 йыл) йорт һәм ер национализациялана, 1941 йылдың 6 мартында Юлиана ғаиләһе менән [[Өсөнсө рейх|нацист Германия]]һына китә. Башта мигранттар өсөн лагерҙа йәшәй, аҙаҡ [[Берлин]]ға ебәрелә, унда хәрби министрлыҡтың белорус идаралығында тәржемәсе булып эшләй. 1941 йылдың 18 июненән немец пропаганда "«Винета"» ойошмаһын етәкләй <ref>https://www.svaboda.org/a/29313392.html Радыё Свабода. Чаму «вайна пачалася ў Берасці», калі БССР была далей за Беласток</ref>. 1945 йылдан һуң лекциялар уҡып аҡса эшләй. 1947 йылдың сентябрендә Көнбайыш Германияға Малерсдорфҡа үҙ туғанына бара, ә 1951 йылдың апрелендә Нюрнбергҡа китә. Ҡайһы бер хәтирәләрендә [[Белорус милли хәрәкәте]], үҙе һәм яҡындары тураһында яҙа. Мәҫәлән, Иван Луцкевич тураһында «Минең хәтирәләр» китабын яҙа (Леон Луцкевичтың инеше һүҙе менән 1994 йылда Вильнюста баҫылып сыға), [[Дягилев, Галина Алексеевна|Дягилева ГалинаГалинаны]]ныңң «Зніч» театрында ҡуйған буласаҡ «Вильнюс хыялдары» спектакленең нигеҙе була. 1954 йылда [[Нью-Йорк]]та «Леон Витан-Дубейковский» китабы сыға, уны Юлиана ''Кветка Вітан'' псевдонимы аҫтында баҫтырып сығара.

1994 йылда «Минең хәтирәләр» китабы сыға, уны Юлиана 1953 йылда Нюрнбергта В. Тумаш һәм Н. Арсеньева үтенесе буйынса яҙа. Хәтирәләр «Рыцар Пагоні» (''«Витязь погони»'') исеме аҫтында гәзите «{{Тәржемәһеҙ 3|Бацькаўшчына|Бацькаўшчына|be|Бацькаўшчына (газета, 1947)}}» сыға<ref>Kipel, V., Kipel Z. Belarusian publishing in the West : a bibliography = Беларускі друк на Захадзе: бібліяграфія / Vitaut Kipel, Zora Kipel; edited by J. Garbinski & L. Yurevich; Belarusian Institute of Arts and Sciences, Polish Academy of Sciences, Institute of Slavic Studies.  — New York  — Warsaw: Belarusian Institute of Arts and Sciences  — Polish Academy of Sciences, Institute of Slavic Studies, 2006.  — XVI, 841 p.  — P. 488.  — (Bibliographic series; №  7).  — ISBN 83-8919-142-3.</ref>. Ҡулъяҙма АҠШ-та Янина Кохановскаяға тапшырыла<ref>«Трэба жыць, як набяжыць»: Праўдзівая біяграфія амерыканскіх гадоў Наталлі Арсенневай // Юрэвіч, Л. Шматгалосы эпісталярыум: гісторыя людзей і ідэй на эміграцыі ў ліставанні / Лявон Юрэвіч; [Пад рэд. Н. Гардзіенкі]; Беларускі інстытут навукі і мастацтва.  — Мн.: Кнігазбор, 2012.  — 657, [1] с.  — С. 413.  — (Бібліятэка Бацькаўшчыны; Кн. 20).  — ISBN 978-985-7007-43-1.</ref>. Хәҙер ҡулъяҙмалар әҙәбиәт һәм сәнғәттең Белорус дәүләт архив-музейында һаҡлана.