Ядро физикаһы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) "{{Значения|Ядерная физика (значения)}} {{Ядерная физика}} '''Я́дро фи́зикаһы''' — ..." исемле яңы бит булдырылған |
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Я́дро фи́зикаһы'''
▲'''Я́дро фи́зикаһы''' — [[атомное ядроһы]]ның төҙөлөшөн һәм сифаттарын, шулай уҡ уларҙың үҙ-ара бәрелешеүен ([[ядро реакциялары]]н) өйрәнеүсе физика бүлеге.
==
Ядро физикаһында барлыҡҡа килгән мәсьәләләр
== Дөйөм мәғлүмәт ==
Ядролағы [[протон]]дар һанын (''заряд һаны'', шулай уҡ
Протон менән нейтрон араһындағы төп айырма шунда- протон — зарядлы киҫәксә, заряды ''e'' = 4,801{{e|−10}} [[Франклин (единица)|ед. СГСЭ]] = 1,602{{e|−19}} [[Кулон|Кл]]. Был элементар заряд, модуль буйынса [[электрон]] зарядына тиң. [[Нейтрон]] , исеме үк әйтеп тора, электрик нейтраль.Протон менән нейтрондың [[спин]]дары бер иш һәм электрон спинына тиң , йәки 1/2 ( <math>\hbar</math> берәмектәрендә, Планк даимиһы ( [[постоянная Планка]]). Протон менән нейтрон массаһы тигеҙ тиерлек: электрондың 1836,15 һәм 1838,68 массаһына тиң.▼
[[Протон]] менән [[нейтрон]] фундаменталь киҫәксәләр түгел. Улар ике төр Они [[кварк]]тан тора: ''d''-кварк – элементар ''е'' зарядының 1/3 һәм ''u''-кварк +2/3 тора. [[Протон]] ике ''u''-кварк һәм бер ''d''-кварктан (дөйөм, суммар заряды «+1») , ә [[нейтрон]] — бер ''u''-кварк һәм ике ''d''-кварктан (дөйөм заряды ''0'') тора. Ирекле [[нейтрон]] — тотороҡло киҫәксә түгел. Барлыҡҡа килеп 885 секундтан һуң ул [[протон]], [[электрон]] һәм [[антинейтрино]]ға тарҡала (см. [[Бета-распад нейтрона]]).Ядрола [[нейтрон]] тәрән потенциаль соҡорҙа ята, шуға уның тарҡалыуын һаҡланыу закондары тыя ала.▼
▲Протон менән нейтрон араһындағы төп айырма шунда-
Ядро физикаһы [[астрофизика]]ның күп бүлектәре өсөн ( [[йондоҙҙар]]ҙа беренсел нуклеосинтез, термоядро реакцияһы) һәм, аңлашылып тора, [[ядро энергетикаһы]] һәм киләсәктә термоядро энергетикаһы өсөн бик мөһим.▼
▲[[Протон]] менән [[нейтрон]]
▲Ядро физикаһы
== Тарих ==
Радиоактив нурланышты ентекле өйрәнеү менән Эрнест Резерфорд шөғөлләнә. Ул
Радиоактивлыҡтың ядро тәбиғәтен
▲Радиоактив нурланышты ентекле өйрәнеү менән Эрнест Резерфорд шөғөлләнә. Ул радиоактив нурланыштар α-, β- и γ-нурҙар арҡаһында бара икәнен асыҡлай. Бета-нурҙар тиҫкәре зарядлы электрондарҙан, альфа-нурҙар — ыңғай зарядлы киҫәксәләрҙән (альфа-киҫәксәләр, һуңыраҡ асыҡланыуынса, улар гелий-4 ядролары ), гамма- нурҙар [[Рентген нурҙары]]на оҡшаш (зарядһыҙ), тик күпкә ҡырҡыуыраҡ (ҡатыраҡ?).
Оҙаҡ ваҡыт
▲Радиоактивлыҡтың ядро тәбиғәтен [[ Эрнест Резерфорд]] [[1911]] йылда атомдың ядро моделен тәҡдим иткәс һәм радиоактив нурланыштар атом ядроһы эсендә барған процестар һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә икәнен белгәс кенә, аңлағандар.
▲Оҙаҡ ваҡыт [[атом ядроһы ]] [[протон]]дар һәм [[электрон]]дарҙан тора тип иҫәпләгәндәр. Тик был модель спиндар һәм атом ядроһының магнит мәлдәренә бәйле эксперименталь факттарға ҡапма-ҡаршы була. [[1932]] йылда после Джеймс Чедвик [[нейтрон]]ады асҡандан һуң атом ядроһы [[протон]]дар һәм [[нейтрон]]дарҙан тора икәне асыҡлана ([[Иваненко, Дмитрий Дмитриевич|Иваненко]] һәм [[Гейзенберг, Вернер Карл|Гейзенберг]]). Был киҫәксәләр [[нуклон]] тигән дөйөм исем ала.
|