Йәнекәев Дамир Әхмәт улы

	Йәнекәев Дамир Әхмәт улы
Тыуған көнө	1 ғинуар 1939 (85 йәш)
Тыуған урыны	Башҡортостан АССР-ы, Өфө
Гражданлығы	СССР → Рәсәй Федерацияһы
Эшмәкәрлеге	ғалим-патофизиолог, юғары мәктәп уҡытыусыһы
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Йәнекәев Дамир Әхмәт улы (1 ғинуар 1939 йыл) — ғалим-патофизиолог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Медицина фәндәре докторы (1988), профессор (1989). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1993), СССР-ҙың уйлап табыусыһы (1985).

Википедияла Йәнекәев фамилиялы башҡа кешеләр тураһында мәҡәләләр бар.

Биографияһы

Дамир Әхмәт улы Йәнекәев 1939 йылдың 1 ғинуарында Башҡортостан АССР-ы Өфө ҡалаһында тыуған. Дворян Йәнекәевтәр нәҫеленән.

1957 йылдың сентябренән 1963 йылдың сентябренә саҡлы медицина институты студенты.

1963 йылда Башҡорт дәүләт медицина институтының (хәҙер университет — БДМУ) дауалау факультетын тик яҡшы билдәләренә тамамлаған.

Махсуслашҡан һөнәре — дауалаусы табип (диплом О№ 195349 № 6 от 01.07.1969г)

Хеҙмәт юлы

Башҡорт дәүләт медицина институтының (университет) патофизиология кафедраһында эшләй:

1963—1966 йй. — БДМИ-ның патофизиология кафедраһы аспиранты

1965—1977 йй. — патофизиология кафедраһы ассистенты

1977—1987 йй. — патофизиология кафедраһы доценты

1987 йылдан башлап хәҙерге көндәргә саҡлы БДМИ-ның патофизиология кафедраһы мөдире

1988 йылдың ноябренән 1995 йылға тиклем (7 йыл) — БДМУ-ның дауалау факультеты деканы.

Патофизиологтарҙың Башҡортостан төбәк йәмғиәте рәйесе.

Фәнни эшмәкәрлеге организмдың экстремаль һәм терминаль хәлдәрендә патофизиологияһын (шул иҫәптән асфиксия, кома, ҡан юғалтыу, ағыуланыу, стресс, травма, шаңҡыу һ.б. менән ҡуҙғатылған) өйрәнеүгә, реанимациянан һуңғы осорҙа аллергик һәм иммунологик реактивлыҡ проблемаларына арналған. Йәнекәйев ҡатнашлығында реанимация һәм ашығыс медицина ярҙамы ысулдары эшләнә һәм дауалау практикаһына индерелә. 1989 һәм 1995 й. — БДМУ-ның дауалау факультеты менән ике тапҡыр Рәсәй Федерацияһы юғары уҡыу йорттарының Дәүләт инспекцияһы тикшереүен уңышлы үткән.

Кардиолог-табип һөнәри юғары квалификацион категорияға эйә.

Д.Ә. Йәнекәев Башҡортостан Республикаһының һәм Рәсәй Федерацияһының киң аң-белем даирәһенә һәм ҙур ойоштороу һәләтенә эйә юғары квалификациялы педагог һәм әйҙәүсе ғалим патофизиолог-реаниматологы. Ул етәкләгән кафедра юғары уҡытыу кимәленә эйә коллектив. Уның етәкселегендә кафедрала белем биреү стендтар галереяһы һәм патофизиология буйынса экстремаль һәм терминаль тороштоң 10 тематик класс-модулдәре эшләнгән — барлығы 450-нән артығы Рәсәй Федерацияһы юғары уҡыу йорттарының Дәүләт инспекцияһының юғары баһаһын алған.

Шулай уҡ медицина, физика һәм химия буйынса Нобель премяһы лауреаттары (400) портреттар галереяһы булдырылған.

Халыҡ-ара конгрестар һәм симпозиумдарҙа ойоштороу комитеты ағзаһы, секция рәйестәше, докладсы сифатында ҡатнашты.

Ул бер нисә тапҡыр доктор һәм кандидат диссертациялары буйынса әйҙәүсе ойошманың рәсми оппонент һәм вәкиле булараҡ сығыш яһаған.

Ғилми дәрәжәләре һәм исемдәре

1988 й. — медицина фәндәре докторы (ғилми дәрәжәһе; ВАК- 20 мая 1988г — МД№ 005027)
1989 й. — профессор (ғилми вазифаһы; № 326 п, аттестат ПР № 003755 от 4 ноября 1989г.)
Рәсәй тәбиғәт фәндәре Академияһының ағза-корреспонденты, биомедицина бүлеге, махсус һөнәре — дөйөм патология (диплом № 74 БМ от 2 апреля 1998 г.)
Юғары белем мәктәбе Халыҡ-ара академияһының академигы, кеше тураһындағы фәндәр секцияһы, фәнни йүнәлеше — дөйөм патология һәм фармакология (диплом № 948 от 30 октября 1998 г.),
Рәсәй тәбиғәт фәндәре Академияһының «Йәш ғалимдарға белемдәрен күтәрергә ярҙам итеү мәсьәләләре» (диплом № 160 ПО от 16 сентября 1999г.) буйынса секция академигы
Фәнни асыштар һәм уйлап сығарыуҙар Халыҡ-ара академияһы академигы (диплом № 267 от 14 сентября 1999г)
Европа тәбиғәт фәндәре академияһы академигы (диплом Hannover, den 23.10.2003г.)

Йәмәғәт эшмәкәрлеге

Халыҡ-ара патофизиологтар йәмғиәте ағзаһы
Бөтә Союз (Бөтә Рәсәй) патофизиологтар йәмғиәте Идаралығы ағзаһы
Башҡорт республика региональ патофизиологтар йәмғиәте рәйесе
«Патологическая физиология и экспериментальная терапия», Клиническая медицина и патофизиология", «Медицинский вестник Башкортостана»,Вестник Башкирского государственного медицинского университета" журналдарының редакция советы ағзаһы
Бөтә Рәсәй «Экстремаль һәм терминаль хәл-торош», «Реаниматологияның фәнни нигеҙҙәре» проблема комиссиялары ағзаһы
Рәсәй Федерацияһы Һаулыҡ һаҡлау министрлығының Бөтә Рәсәй уҡытыу-фәнни-методик Үҙәге эргәһендәге патофизиология буйынса уҡытыу-методик комиссияһы ағзаһы
ВНОПФ-ның экопатология буйынса комиссия ағзаһы
Рәсәй Федерацияһы «Белем» республика йәмғиәте эргәһендәге фәнни-методик советы ағзаһы
БДМУ-ның һәм БДАУ-ның диссертацион һәм ғилми советтары ағзаһы
Берлин һәм Итальян (Рим) фәнни медицина йәмғиәтенең тулы хоҡуҡлы ағзаһы
Европа тәбиғәт фәндәре академияһының Урал төбәге буйынса вице-президенты

Маҡтаулы исемдәре һәм наградалары

1985 й. — "СССР уйлап табыусыһы
1993 й. «Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре» (№ 30, 27декабрь)
2000 й. — почетное звание и знак «Фән һә сәнғәт рыцары» (№ 018, 8 июнь)
2004 й. — Халыҡ-ара биографик йәмғиәтенең көмөш миҙалы (Англия, Кембридж ҡ.)-«Outstandingscientistofthe 21stcentury Dr. DamirEnikeyev»
2012 й. — Рәсәй тәбиғәт фәндәре академияһының «Атҡаҙанған мәғариф эшмәкәре» (билдә һәм сертификат № 01258, Мәскәү)
2012 й. — Рәсәй тәбиғәт белеме академияһының «Фәнни мәктәпкә нигеҙ һалыусы» почётлы исеме һәм билдәһе (сертификат № 00650, Мәскәү)
2010 й. — Рәсәй тәбиғәт белеме академияһының «Рәсәйҙең алтын кафедраһы» дипломы һәм билдәһе (диплом № 01135, 8 апрель)
2014 й. — «Европаның почётлы ғалимы» «Фән өлкәһенә әһәмиәтле өлөш индергәне өсөн» (ЕАЕН дипломы һәм билдәһе (№ 18, 2 апрель)
2014 й. — Рәсәй Федерацияһы Президенты В. В. Путиндың «Благодарность» Грамотаһы (Рәсәй Федерацияһы ижтимағи-иҡтисади үҫешенә әһәмиәтле өлөш индергән, гуманитар өлкәлә ҡаҙаныштары, оҙаҡ йылдар дауамында намыҫлы хеҙмәте һәм актив йәмәғәтселек эшмәкәрлеге өсөн". (Мәскәү. Кремль, 2014 йылдың 30 апреле, диплом № 136),
2014 й. — «Европаның почётлы уйлап табыусыһы» (EhrenerfinderEuropas" — «HonouredInventorofEurope» (DiplomN 033, Hannover, den 21.10.2014 и медаль EAEH Һанновер ҡ.)- «Фәнни һәм технологик прогреста күренекле уңыштары өсөн».

Һөнәри наградалары һәм премиялары

Рәсәй тәбиғи фәндәр академияһының академик И. П. Павлов исемендәге көмөш миҙалы ("За вклад в развитие медицины и здравоохранения " — диплом № 036, 1998 йыл, 18 декабрь)
Фәнни хеҙмәттәр һәм уйлап сығарыуҙар авторҙарының Халыҡ-ара академияһының А. С. Попов исемендәге көмөш миҙалы («За заслуги в деле изобретательства» — диплом № 77, 1999 йыл, 14 май)
П. М. Третьяков исемендәге көмөш миҙал («За развитие культуры и искусства» — диплом № 127, 1999 йыл, 21 декабрь)
РАЕН-дың почётлы билдәһе ("За заслуги в развитии науки и экономики " — диплом № 179 — П от 22.12.1999 г. һәм № 298 П, 2004 йыл, 15 апрель)
П. М. Альбицкий исемендәге миҙал
В. И. Вернадский исемендәге РАЕН-дың юбилей көмөш миҙалы (диплом № 93/04, 2003 йыл, 5 ноябрь)
И. И. Мечников исемендәге почётлы көмөш миҙал («За практический вклад в укрепление здоровья нации» — диплом № 126, 2003 йыл, 5 ноябрь),
П. Л. Капица исемендәге иҫтәлекле көмөш миҙал («За вклад в развитие медицины» — диплом № 172-П от 05.11.2003),
В. К. Рентген (диплом № 28, 2003 йыл, 14 сентябрь), Р. Вирхов (диплом № 7, 2003 йыл, 4 октябрь) П. Эрлих (диплом № 14-2, 2004 йыл, 23 октябрь), Р.Кох (диплом № 3/Ag-Ru, 2004 йыл, 11 сентябрь) исемендәге көмөш миҙалдар
А. Швейцер исемендәге («За особые заслуги в области научных исследований» — диплом Nr.52, Hannover, den 22.01.2009)
«Ватанға килтергән файҙа өсөн» В. Н. Татищев исемендәге дәүләттеке булмаған орден (диплом № 529, решение Президиума РАЕН № 171, 2004 йыл, 25 март),
ЕАЕН «Намыҫ Ордены» көмөш тәреһе (№ 34/Ag-Ru, 2006 йыл, 17 март),
РАЕН «Ҡаҙаныштары өсөн» көмөш тәреһе (2006 йыл, 16 март),
II дәрәжәле «Ватандаштары алдында ҡаҙаныштары өсөн» ордены (диплом № 39, 2006 йыл, 8 ноябрь),
ЕАЕН-дың академик В. А. Неговский исемендәге почётлы алтын миҙалы («За особые заслуги в медицине критических состояний» — диплом № 4, 2006 йыл, 15 ноябрь),
РАМН-дың патофизиология буйынса юғары наградаһы — академик А. Д. Сперанский исемендәге миҙалы («За большой вклад в развитие отечественной патофизиологии» — 2007 йыл),
ЕАЕН-дың 100-йыллыҡ уңайына В. А. Неговский исемендәге юбилей алтын миҙалы («За особые заслуги в медицине критических состояний» — 2009),
«Тажлы Ҙур йондоҙ» көмөш миҙалы (ЕАЕН) («За особые заслуги в развитии науки» — 2009),
Рәсәй тәбиғәт фәндәре академияһының А.Нобель исемендәге ордены (сертификат № 00418, 2010 йыл, 20 август),
Н. Пирогов исемендәге көмөш ордены (ЕАЕН) («За выдающийся вклад в научные исследования» — диплом № 41,Hannover, den 01.01.2014),
Бөтә донъя «Whoiswho» биографик белешмәһенә индерелгән (Кембридж ҡалаһы),
«Фасциолезживотных и человека» монографияһы өсөн (Өфө, 1997) Рәсәй ветеринария фәндәре Академияһы конкурсында (1998 г.) I дәрәжәле диплом менән бүләкләнә.
Халыҡ-ара биографик йәмғиәтенең исемле көмөш миҙалы менән (Англия, Кембридж ҡалаһы)-«Outstandingscientistofthe 21stcentury (2005) Dr.DamirEnikeyev».
БДМУ-ның патофизиология кафедраһы һәм шәхсән Д.Ә. Йәнекәйев мәғарифҡа һәм һаулыҡ һаҡлауға ҙур өлөш индергәндәре өсөн Европа фәнни-сәнәғәт палатаһының (Europeanchambers, 2012) Европа сифаты алтын миҙалы һәм дипломы менән бүләкләнгән (DiplomadiMerito).

Тикшеренеү эштәренең темалары

1) патофизиологические закономерности взаимовлияния иммунитета, аллергии и реанимации в сравнительно-эволюционном аспекте;

2)исследование органа зрения и ЦНС при травме, гипоксии, белковой сенсибилизации, смертельной кровопотере;

3)исследование патологии опорно-двигательного аппарата при внутрисуставных переломах при травме разной этиологии;

4)исследование патогенеза нарушений при алкогольной коме, отравлениях ФОВ и действии экотоксикантов.

Бөтә был йүнәлештәр буйынса хеҙмәттәр приоритетлы тип табылды, патенттар һәм авторлыҡ таныҡлыҡтары, монографиялар, докторлыҡ һәм кандидатлыҡ диссертациялары менән һаҡланды, фәнни һәм Рәсәй Федерацияһының төрлө ғилми-тикшеренеү институттарының һәм вуздарҙың хеҙмәтендә һәм уҡытыу процесында тормошҡа ашырылды.

Д.Ә. Йәнекәевтең фәнни мәктәбе БР һәм Рәсәй Федерацияһы-ла билдәле, уның етәкселеге аҫтында 13 докторлыҡ һәм 25 кандидатлыҡ хеҙмәте яҡланды, 3 докторлыҡ һәм 4 кандидатлыҡ диссертациялары эшләнде.

Профессор Д.Ә. Йәнекәевтең фәнни мәктәбе В. К. Рентген, А. Флеминг, 3. Фрейд, З. Ваксман һәм В. П. Демихтар менән бер рәттән «XX быуаттың бөйөк медигы» тип атарлыҡ заман реаниматологияһына нигеҙ һалыусы, ике тапҡыр СССР Дәүләт премияһы Лауреаты, СССР Медицина Фәндәре Академияһы (РАМН) академигы, профессор Неговский Владимир Александровичтың бөтә донъяға танылған фәнни мәктәбенең «башҡорт» тармағы ул.

Уҡыу әсбаптары

Уның 1080-ҙән ашыу баҫма хеҙмәттәр араһында 51 монография, 650 журнал мәҡәләһе, 47 СССР танытмалары һәм патенттары, уйлап табылған һәм файҙалы моделдәргә Рәсәй Федерацияһы һәм Украина авторлыҡ танытмалары һәм патенттары, 24 рационализаторлыҡ тәҡдимдәре, 200 хеҙмәте халыҡ-ара баҫмаларҙа, 30 инглиз телендә сыҡҡаны. Он является автором и соавтором Ул патофизиология буйынса стоматологик, фармацевтик һәм медвуздарҙң бөтә факультеттары өсөн 2 программа һәм 4 уҡыу әсбабы, 55 уҡыу ҡулланмаһы һәм дәреслек пособий авторы. 45 уйлап табыу авторы. 1.Еникеев Д. А., Хисамов Э. Н., Нургалеева Е. А., Срубилин Д. В., Байбурина Г. А., Лехмус В. И., Халитова Г. Г., Фаршатова Е. Р., Нагаева Л. В. Головин В. П. Основы патофизиологии органов и систем (учебное пособие). Уфа: Изд-во ГБОУ ВПО БГМУ Минздрава России, 2017. — 158 с.

2.Еникеев Д. А., Хисамов Э. Н., Нургалеева Е. А., Срубилин Д. В., Байбурина Г. А., Лехмус В. И., Халитова Г. Г., Фаршатова Е. Р., Нагаева Л. В. Головин В. П. Основы патофизиологии. Типовые патологические процессы (учебное пособие). Уфа: Изд-во ГБОУ ВПО БГМУ Минздрава России, 2017. — 98 с.

3.Еникеев Д. А., Хисамов Э. Н., Нургалеева Е. А., Срубилин Д. В., Байбурина Г. А., Лехмус В. И., Халитова Г. Г., Фаршатова Е. Р., Нагаева Л. В. Головин В. П. Введение в патофизиологии. Общая нозология (учебное пособие). Уфа: Изд-во ГБОУ ВПО БГМУ, Минздрава России 2016. — 138 с.

4.Еникеев Д. А., Хисамов Э. Н., Павлов В. Н., Нургалеева Е. А., Фаршатова Е.Р Срубилин Д. В., Байбурина Г. А., Лехмус В. И., Халитова Г. Г., Еникеев О. А. Введение в клиническую патофизиологию. Типовые патологические процессы (учебное пособие). Уфа: Изд-во ГБОУ ВПО БГМУ, Минздрава России 2017. — 144 с.

5.Еникеев Д. А., Хисамов Э. Н., Павлов В. Н., Нургалеева Е. А., Фаршатова Е.Р Срубилин Д. В., Байбурина Г. А., Лехмус В. И., Халитова Г. Г., Еникеев О. А. Введение в клиническую патофизиологию органов и систем (учебное пособие). Уфа: Изд-во ГБОУ ВПО БГМУ, Минздрава России 2017. — 126 с.

Һуңғы йылдарҙағы баҫма хеҙмәттәре

1. Еникеев Д. А., Ряховский А. Е., Фаткуллин К. В., Байков Д. Э., Срубилин Д. В. Динамика показателей периферического кровотока у крыс при остром отравлении угарным газом по данным лазерной допплеровской флоуметрии. «Современные проблемы науки и образования» (электронный журнал), 2015, № 6, http://www.science-education.ru/pdf/2015/6/309.pdf

2. Мышкин В. А., Еникеев Д. А., Срубилин Д. В., Гимадиева А. Р. Сравнительная оценка комплексных соединений оксиметилурацила с органическими кислотами и силимарином на модели цирроза печени в эксперименте. «Современные проблемы науки и образования» (электронный журнал), 2016, № 4, www.Science-education.ru/ru/ article/view?id=24931

3. Мышкин В. А., Еникеев Д. А., Срубилин Д. В., Гимадиева А. Р. Экспериментальная оценка производных пиримидина на моделях токсического поражения печени: обзор. «Патогенез», 2016, Т.14, № 2. — С. 12-19.

4. Мышкин В. А., Еникеев Д. А., Габдрахманова И. Д., Срубилин Д. В., Гимадиева А. Р., Репина Э. Ф. Влияние комплексных соединений метилпроизводных 5-гидроксиурацила с янтарной кислотой на антиоксидантную систему и морффункциональное состояние печени старых крыс при воздействии тетрахлорметана. «Патогенез», 2017, Т.15, № 2. — С. 52-56.

5. Мышкин В. А., Еникеев Д. А., Срубилин Д. В., Репина Э. Ф., Гимадиева А. Р., Габдрахманова И. Д. Защита печени оксиметилурацилом и производными янтарной кислоты при воздействии тетрахлорметана в эксперименте. «Патологическая физиология и экспериментальная терапия», 2017, Т.61, № 3. — С.92-97.

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

Хеҙмәте: Анафилактический шок и реанимация. Уфа, 2007; Антиоксидантная коррекция отравлений. Уфа, 2009 (авторҙ.); Патофизиология биотравмы. Уфа, 2011.
монография «Фасциолез животных и человека», Уфа, 1997