Илор ҡорамы
Изге Георгийҙың Илор сиркәүе (груз. ილორის წმინდა გიორგის ეკლესია) — Абхазияның илор ауылында христиан ҡорамы, XI быуат Грузия архитектураһы өлгөһө. Илор комплексы сиркәү бинаһынан һәм ярҙамсы хужалыҡ ҡоролмаларынан тора. Биләмәһе һуйырташ кәртә менән ҡоймаланған, ҡапҡа өҫтөндә манараһы бар.
| Илор ҡорамы | |
| груз. ილორის ეკლესია | |
| Нигеҙләү датаһы | XI быуат |
|---|---|
 | |
| Кем хөрмәтенә аталған | Георгий Победоносец[d] |
| Дәүләт |
 Грузия Абхазия Республикаһы |
| Административ-территориаль берәмек | Илор[d] һәм Очамчырский район[d] |
| Мираҫ статусы | Культурные памятники национального значения Грузии[d] |
 | |
 Илор ҡорамы Викимилектә | |
Тарихы
үҙгәртергәКөнбайыш грузин архитектураһының иң әһәмиәтле өлгөһө. Оҙаҡ йылдар уның бинаһы күп тапҡыр реставрациялау һәм реконструкциялауға дусар була. Атап әйткәндә, XXVII быуаттарҙа сиркәүҙе Мегрель кенәзе Леван II Дадиани, ә XIX быуатта Мегрель кенәзлеге хакимдары тарафынан яңынан тергеҙелә. Илор сиркәүен күп көнбайыш һәм грузин тикшеренеүселәре һәм миссионерҙары тасуирлай — XVIII быуат тарихсыһы Багратиони Вахуштиға ярашлы, «Изге Георгийҙың Илор сиркәүе бар. Көмбәҙһеҙ, бәләкәй һәм бай биҙәлгән ...»[2]. Илор сиркәүен Жан Шарден, Дюбуа де Монпере, Мари Броссе, А. Павлинов, Д. Бакрадзе һәм башҡалар үҙ эштәрендә телгә ала[2]. XX быуатта Илор сиркәүе архитектураһын абхаз сәнғәт белгесе А Кация өйрәнә һәм ошо мәсьәләгә кандидатлыҡ диссертацияһын һәм монографияһын арнай, ул ҡорамды XI быуат грузин төҙөлөшөнөң өлгөһө тип иҫәпләй.
Төп нөсхәлеген боҙоу
үҙгәртергә
Грузия контроле аҫтында булмаған Абхазия биләмәһендәге тарихи мәҙәни ҡомартҡыларҙың, шул иҫәптән Илор ҡорамының һаҡланыуы тураһында Грузия бер нисә тапҡыр мәсьәләне күтәрә[3]. Һуңғы йылдарҙа ғибәҙәтханала уҙғарылған реставрация эштәре 2010 йыл аҙағында абхаз һәм яҡтары араһындағы конфликтҡа килтерә. Грузин яғы фекере буйынса эштәр һөҙөмтәһендә тарихи ҡомартҡының төп нөсхәлеге юғала, «ҡорамды рус манераһына ярашлы тергеҙеү арҡаһында грузин архитектураһы үҙенсәлеге юҡҡа сыға». Грузияның сит ил эштәре министрлығы үҙ ғаризаһында үткәрелгән эштәрҙе вандаллыҡ тип атай, ЮНЕСКО-нан, халыҡ-ара ойошмаларҙан «оккупацияланған биләмәләрҙә грузин мәҙәни һәм тарихи ҡомартҡыларҙы маҡсатлы юҡҡа сығарыуҙы туҡтатарға» саҡыра[4].
Грузин сығанаҡтары раҫлауынса, реставрация барышында сиркәү бинаһы етди үҙгәртеүҙәргә дусар була:
- баштағы көбәҙһеҙ бер нефлы ҡоролма өҫтөндә рус сиркәү төҙөлөшөнә хас булған көмбәҙ төҙөлгән
- фасад аҡ төҫкә буялған, көнсығыш стена штукатурланған, унда элек Илор сиркәүе тарихынан мәғлүмәттәр булған биш грузинса яҙыу торған, сиркәүҙеү аркалары ҡыҙыл төҫкә буялған, грузин төҙөлөшөнә хас булмаған рельеф элементтары өҫтәлгән.
- ҡорамдың эсендә фрескалар юйылған һәм ағартылған[5]
Киң мәғлүмәт сараларындағы хәбәрҙәргә ҡарағанда, абхаз яғы сиркәүҙең, тышҡы йөҙө реставрациялау барышында үҙгәрештәр кисереүен инҡар итмәй, әммә вАбхаз православие сиркәүе вәкилдәре лә[6], рәсми кешеләр ҙә ҡорамға төҙәлмәҫлек зыян килтереүҙе инҡар итә[7].
2011 йылдың 22 февралендә, инциденттарҙы булдырмау буйынса 25-се грузино-абхаз осрашыуы сиктәрендә, грузин яғы Илор ҡорамына рөхсәт мәсьәләһен күтәрә, әммә абхаз яғынан кире ҡағыла и
2011 йылдың мартында, Кавказ аръяғында хәеүефһеҙлек һәм тотороҡлоҡ тураһындағы Женева дикуссияһының 15 раундында абхаз яғы Илор ҡорамының реставрациялауға тиклемге һәм унан һуңғы торошо буйынса фотоматериалдар тәҡдим итте[8].
Ҡыҙыҡлы факттар
үҙгәртергә2009 йылдың 23 ноябрендә Изге Георгий көнө хөрмәтенә Грузия Милли банкыһы Илор ҡорамы һүрәттәре менән 10 лари номиналында тәңкәләр сығара, Тәңкәнең ауырлығы . 28,28 г, диаметры — 38.61 ммтәшкил итә, тиражы — 1500 дана була. Тәңкәне йоштороусылар Мамука Гонгадзе (реверс) һәм Апхадзе Темур (аверс)[9].
2010 йылдың 6 декабрендә Абхазияның Милли банкыһы«Абхазия тарихи ҡомартҡылары» серияһында Илор ҡорамы һүрәте менән 10 апсар номиналында тәңкәләр сығара (Изге Георгийҙың Елыр ҡорамы), Тәңкәнең ауырлығы 33,94±0,31 г., диаметры — 39 мм, тиражы — 1000 дана тәшкил итә. Рәссамы Батал Джапуа[10].
Шулай уҡ ҡарағыҙ
үҙгәртергә
|
Илор ҡорамы Викимилектә |
|---|
- Грузия донъя берләшмәһе ярҙам һорап ҡотҡарып ҡала сиркәү Илорский 2016 йыл 4 март архивланған.
- ოკუპანტებმა შეურაცხყვეს ქართული ტაძარი // Company Rustavi Broadcasting 2 2010 йыл 20 ноябрь архивланған.
- Абхазия менән грузия хәленә ҡалған ғибәҙәтхана кәрәклеген тбилиси // NEWSru.com
- Тбилиси, грузия Абхазия һәйкәл борсой юҡ — сит ил эштәре министрлығы // «Яңылыҡтар-Грузия»
- ოკუპანტებმა შეურაცხყვეს ქართული ტაძარი // 2 რუსთავი — ვიდეო(недоступная ссылка)
- ოფიციალურად მიმართ მიმართავს საქართველო აფხაზეთში ვანდალიზმის ორგანიზაციებს ეკლესიის საერთაშორისო გამო ილორის განხორციელებული // Agency Information 'PirWeli'(недоступная ссылка с 09-04-2018 (2450
дня))
- საერთაშორისო რურუა სხვა ორგანიზაციებს უგზავნის ნიკოლოზ და იუნესკოს მიმართვას — ვიდეო // საქართველოს მაუწყებელი საზოგადოებრივი(недоступная ссылка)(недоступная ссылка с 09-04-2018 (2450
дня))
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ .
- ↑ 2,0 2,1 Л. Ахаладзе Памятник грузинского зодчества взывает о помощи//Expert club, 02.12.2010. Дата обращения: 2 декабрь 2010. Архивировано 13 июль 2015 года. 2015 йыл 13 июль архивланған.
- ↑ Могилы первого царя объединенной Грузии Баграта Третьего больше не существует//ИА REGNUM, 08.06.2004
- ↑ Мамулашвили Ц. Тбилиси обеспокоен уничтожением грузинских памятников в Абхазии//Новости-Грузия, 23.11.2010
- ↑ 2
- ↑ Барциц И. Абхазская церковь готова доказать ЮНЕСКО, что храмы восстанавливаются//РИА Новости, 24.11.2010
- ↑ Грузия просит спасти Илорский храм в Абхазии// Кавказский узел, 4.12.2010, Суварян Н. Тбилиси просит спасти Илорский храм// Эхо Кавказа, 2.12.2010
- ↑ Суварян Н. Безопасность превыше всего// Эхо Кавказа, 4.03.2011
- ↑ 10 ლარის ნომინალის საკოლექციო მონეტა // საქართველოს ეროვნული ბანკის ოფიციალური ვებ-გვერდი 2013 йыл 15 ноябрь архивланған.
- ↑ Памятные монеты Абхазии//Национальный банк Республики Абхазии. Дата обращения: 15 март 2011. Архивировано 18 май 2012 года. 2012 йыл 18 май архивланған.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Грузия просит мировое сообщество помочь в спасении Илорской церкви 2016 йыл 4 март архивланған.
- ოკუპანტებმა ქართული ტაძარი შეურაცხყვეს // Rustavi 2 Broadcasting Company 2010 йыл 20 ноябрь архивланған.
- В Тбилиси озабочены ситуацией с грузинскими храмами в Абхазии // NEWSru.com
- Тбилиси обеспокоен уничтожением грузинских памятников в Абхазии — МИД // «Новости-Грузия»
- ოკუპანტებმა ქართული ტაძარი შეურაცხყვეს // რუსთავი 2 — ვიდეო(недоступная ссылка)
- საქართველო აფხაზეთში ილორის ეკლესიის მიმართ განხორციელებული ვანდალიზმის გამო საერთაშორისო ორგანიზაციებს ოფიციალურად მიმართავს // Information Agency 'PirWeli'(недоступная ссылка с 09-04-2018 (2450
дня))
- ნიკოლოზ რურუა იუნესკოს და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებს მიმართვას უგზავნის — ვიდეო // საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი(недоступная ссылка)(недоступная ссылка с 09-04-2018 (2450
дня))
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- ქსე, ტ. 5, გვ. 108, თბ., 1980
- წარწერები ისტორიული სამურზაყანოს: ილორის წარწერები // ლ ახალაძე. აფხაზეთის ეპიგრაფიკა, საისტორიო როგორც წყარო: ლაპიდარული და ფრესკული წარწერები. I — თბ., 2005. — გვ. 96-108 (ხუროთმოძღვრული დახასიათება ტაძრის ილორის, ლაპიდარული შემორჩენილი წარწერების ენობრივ-ანალიზი პალეოგრაფიული);
- ილორის ეკლესია // თ მიბჩუანი. აფხაზეთი ნაწ. I — გვ. 215-217 (დახასიათება ხუროთმოძღვრული მოკლე);
- მაკალათია ს. სამეგრელოს ეთნოგრაფია ისტორია და. — თბ., 1941. — გვ. 348-349 (წმინდა სახელობის ილორის ეკლესია გიორგის-მხატვრულ-დახასიათება არქიტექტურული. ფოტო ტექსტს ერთვის);
- კასტელი დე დონ კრისტოფორო. შესახებ საქართველოს ცნობები და ალბომი. — თბ., 1976. — გვ. 450 (ნახატი წარწერების ტაძრის მოცემულია ილორის ერთი და თარგმანი, გვ. 173-174);
- ქართველთა ილორში უძველესი ეკლესია // სახალხო გაზეთი. — 1912 (25 ივლ.). — გვ. 3 (ცნობები მოკლე);
- ილორი //ქართული კორპუსი წარწერების ლაპიდარული. II.: წარწერები დასავლეთ საქართველოს. ნაკვ. I (IX—XIII სს.). — თბ., 1980. — გვ. 159-161 (ეკლესიის ილორის XI—XII წარწერების საუკუნეების პალეოგრაფიული ანალიზი);
- წმიდა მახვილი დიდმოწამე გიორგის. ილორი // სულიერი საქართველოს საგანძური. წ. ი. — თბ., 2005. — გვ. 182-184 (XI გიორგის შესახებ გადმოცემები წმინდა სახელობის საუკუნის. დახასითება მოკლე ხუროთმოძღვრული. ტექსტი ართ. და ინგლ. ენებზე. ფოტოები დართულია საერთო ტაძრის ხატისა კარედის ხატის და);
- ილორი // გ როგავა. ეკლესია აფხაზებში რელიგია და. — თბ., 2007. — გვ. 157-158 // გ როგავა. საკითხები ისტორიის. აფხაზეთის. — თბ., 2009. — გვ. 158 (ცნობა ხატების ეკლესიის მოკლე წარწერების შესახებ);* ილორის ეკლესია // მემკვიდრეობა კულტურული საქართველოს. აფხაზეთი .ტ. I — თბ., 2007. — გვ. 16-17 (გიორგის ილორის სახელობის წმინდა ეკლესიის მდებარეობა, მოკლე დახასიათება არქიტექტურული. მოხსენიებულნი არიან: ლევან ოდიშის მთავარი დადიანი II (XVII ს.), ვახუშტი ბატონიშვილი, გიორგი ფეოდალი გურგენიძე, გიორგი მთავარეპისკოპოსი, ქოჩოლავა გიორგი მღვდელი, მშენებლები: გიორგი გ[კ]და ალატოზი მიქაელი. ერთვის ფოტო ტექსტს სამი ეკლესიის. წმინდა ილორის ხატის აღწერილობა სახელობის და მოკლე გიორგის მოცემულია ფოტო — გვ. 52-53. ტექსტი ქართულ, ენებზე რუსულ ინგლისურ და);
- ილორის ეკლესია // თ მიბჩუანი. აფხაზეთი. ნაწ. I — თბ., 2003. — გვ. 215-216 (XI დათარიღებული საუკუნით, წმ. გიორგის სახ. მოკლე ისტორია ეკლესიის და აღწერილობა);
- წმ მივხედოთ ილორის. გიორგის ეკლესიას // «დიადემა კოლხური». — 1991 (ოქტ.). — N8-9. — გვ. 10 (XI მდგომარეობის საუკუნის გამო ძეგლის);
- ქობალია ნ. «ვართ ყურესა მცირესა დაშთომილ...» // გაზ. «კომუნისტი». — 1990 (8 აგვ.). — გვ. 4 (წმ. გიორგის სახ. ეკლესიაზე — ცნობა