Википедия

Пилотһыҙ осоу аппараты

(Беспилотный летательный аппарат битенән йүнәлтелде)

Пилотһыҙ осоу аппараты (русса ҡыҫҡаса «беспилотник» йәки «дрон»[7], от ингл. drone — әреғорт) — экипажһыҙ оса торған һауа судноһы[8]. Тулыһынса автоматлаштырылған һәм алыҫ аранан идара итергә мөмкин булған пилотһыҙ осоу аппараттары булыуы мөмкин. Шулай уҡ төҙөлөшө, тәғәйенләнеше һәм башҡа параметрҙары менән айырылған пилотһыҙ осоу аппараттары булыуы ихтимал. Даими һәм ваҡыты-ваҡыты менән радио аша идара итергә була)[8]. “Рәсәй Хәрби энциклопедияһы”нда, хәрби тәғәйенләнештәге дрондарҙа алыҫтан идара итеү системаһы иң бирешәнеүсән урын, тип билдәләнә[9][10].

Пилотһыҙ осоу аппараты
Рәсем
Исем Drone, Drohne һәм drón
Ҡыҫҡаса атамаһы UAV, БВС һәм БПЛА
Кем хөрмәтенә аталған Әре ҡорт
Булдырыусы Реджинальд Денни[d]
Менән бәйләнештә Тепловизор[d], прибор ночного видения[d] һәм боевые припасы[d]
Обозначение MDS VD[1][1], VK[2][2][3], K[4][4] һәм D[5]
Һештег drone[6]
Схематичная иллюстрация
Stack Exchange сайты drones.stackexchange.com
 Пилотһыҙ осоу аппараты Викимилектә
Дозор-600 — БПЛА ВВС РФ
RQ-1C Grey Eagle — американский БПЛА
ВРТ-300 — российский БПЛА
DJI Phantom 4 — гражданский БПЛА-мультикоптер компании DJI (Китай)

[11]

Билдәләмә

үҙгәртергә

Рәсәй Федерацияһының һауа киңлеген файҙаланыу Ҡағиҙәләре буйынса “идара итеү пультынан оператор йәки автоматик рәүештә осош менән идара ителеүсе бортында пилотһыҙ (экипажһыҙ) осоусы аппарат”[12].. АҠШ-тың оборона министрлығы билдәләмәһе буйынса осоусы аппараттың төп сифаты — унда пилоттың булмауы [13].

Классификация

үҙгәртергә

Идара итеү буйынса[12]:

  • автоматик идара итеү
  • идара итеү пунктынан оператор ярҙамында
  • гибрид

Массаһы буйынса:

  • Рәсәй Федерацияһының һауа кодексы буйынса массаһы 30 килограмдан артҡан аппараттарҙы теркәү талап ителә[12]

Тәғәйенләнеше буйынса:

  • разведка
  • удар (дошманды утҡа тотоу)

Тарихы

үҙгәртергә
 
Тесланың радиоидара кәмәһе

1849 йылдың 22 августында Венецияны бомбаға тотҡанда Австрия армияһы сәғәт механизмлы аэростаттар ҡуллана. Электр һәм радионың уйлап табылыуы дистанцион идара ителеүсе машиналар эшләүгә этәргес була. 1892 йылда “Симс Эдисон” компанияһы караптарға ҡаршы электр сымдары аша идара ителеүсе торпедалар эшләп сығара.[14]. 1897 йылда британ Эрнест Уилсон электр сымдарһыҙ дирижаблгә идара итеүгә патент ала, әммә уның был механизмды төҙөүе тураһында мәғлүмәт юҡ[15].

1899 йылда Мэдисон-Сквер-Гарден ҡалаһында үткән күргәҙмәлә инженер һәм уйлап табыусы Никола Тесланың радиоидаралы кәмәһе күрһәтелә. Был асышты йәмғиәт иң тәүге сиратта хәрби мәнфәғәттә ҡулланылыр тип ҡабул итһә лә, Тесла үҙе кешегә оҡшаш “телеавтоматика” тип аталған автоматтарҙа күрергә теләй[16].

Беренсе донъя һуғышы

үҙгәртергә

Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусы илдәр пилотһыҙ авиация ҡуллана. 1914 йылдың ноябрендә Германияның хәрби министрлығы транспорт технологиялары буйынса комиссия (нем. Verkehrstechnische Prüfungs-Kommission) алдына, караптар һәм самолёттар менән алыҫтан тороп идара итеү системаһын булдырырға, тигән бурыс ҡуя.

Проектҡа Йенск университеты профессоры Макс Виен етәкселек итә, ә «Siemens & Halske» компанияһы технологияларҙы әҙерләп биреүсе була. Һынауҙар үткәреүгә бер йылда үтер-үтмәҫтән, Виену флотта практик рәүештә ҡулланыуға яраҡлы технология уйлап таба, ләкин ул «радиоэлектрон ҡаршы тороу шарттарында етерлек дәрәжәлә ышаныслы булмай», шулай уҡ «авиация ҡулланып, бомба ташлау өсөн дә теүәллеге етмәй». «Siemens & Halske» авиацияла эксперименттарын дауам итә һәм 1915—1918 йылдарҙа электр сымдары аша алыҫтан идара ителеүсе планёрҙар етештерә башлай. Был планёрҙар 1000 кг-лыҡ бомба йөрөтә һәм ерҙән йәки дирижаблдән идара ителә. Һуңынан «Mannesmann-MULAG» фирмаһы был тәжрибәне радио менән идара ителеүсе бобардировщиктарҙа ҡуллана[17]. Этот многоразовый БПЛА имел радиус действия до 200 км и мог нести нагрузку до 150 кг. Управление полётом и сбросом бомб производилось с земли и аппарат мог быть возвращён к точке старта, после чего должен был приземлиться с помощью парашюта[18].

 
Полноразмерная реплика торпеды Кеттеринга в музее ВВС США

1916 йылда гирокомпасты уйлап сығарыусы Элмир Сперри АҠШ-тың Хәрби диңгеҙ флоты заказы буйынса 450 кг шартлытҡыс йөрөтөрлөк «осоусо бомба» етештереү өҫтөндә эшләй. Шул уҡ ваҡытта АҠШ армияһы заказы буйынса «Дэйтон-Райт» комапанияһы сәғәт механизмы менән идара ителеүсе самолёт төҙөү өҫтөндә эшләй. Был самолёт билдәле бер ваҡыт үткәс ҡанаттарын ташлап дошман позицияһына төшөргә тейеш булған. Ошоға оҡшаш проект өҫтөндә Бөйөк Британия профессоры «радиоидара ителеүсе осош»тоң атаһы, телевидениены һәм алыҫтан идара ителеүсе ракены уйлап табыусы Арчибальд Лоу эшләй[19].

Нәтижәлә, АҠШ та, Германия ла һуғышта пилотһыҙ осоу аппараттарын ҡулланмай, һығыш ваҡытында барлыҡҡа килгән идеялар «ҡанатлы ракеталар» эшләүҙә ҡулланыла[19].

Һуғыштар араһындағы осор

үҙгәртергә

Беренсе донъя һуғышы тамамланғас та пилотһыҙ самолётар эшләү туҡтатылмай, радио һәм авиация үҫеше быға ыңғай тәьҫир итә. 1924 йылдың сентябрендә пилотһыҙ Curtiss F-5L гидросамолёты тулыһынса радионан идара ителеүсе осош яһай.

 
Норма Джин Догерти, «Radioplane» фирмаһы эшсеһе (1945)

1920-сы йылдар уртаһында хәрби авиация хәрби-диңгеҙ флоты өсөн хәүефле икәне аңлашыла. Һауанан һөжүмде кире ҡағыу күнекмәләре өсөн флотҡа алыҫтан идара ителеүсе мишендәр кәрәк була, был питлотһыҙ осоу аппараттарын етештереүгә тағы ла импульс бирә. 1933 йылда Бөйөк Британия беренсе күп тапҡыр ҡулланыла торған «Queen Bee» мишенен етештәрә башлай. Ике аппарат аварияға эләгә. Өсөнсөһөнөң осошо уңышлы була. Шулай итеп, Бөйөк Британия пилотһыҙ осоу аппараттарынан файҙа күргән беренсе ил була[20].

1936 йылда АҠШ-тың Хәрби диңгеҙ авиацияһының радиоидара проектын етәкләүсе өсөнсө ранг капитаны Делмар Фарни отчётында беренсе тапҡыр «дрон» һүҙен ҡуллана һәм артабан пилотһыҙ осоу аппараттарын шулай тип атайҙар. Фарни етәкселегендә хәрби күнекмәләр ваҡытында пилотһыҙ осоусы мишень ҡулланалар һәм Беренсе донъя һуғышынан бирле онотолған «авиация торпедалары»н эшләй башлайҙар. 1938 йылда флот дистанцион идара итеү өсөн американың радиокорпарацияһы менән һөйләшеү башлай. 1939 йылда Куба ярҙары янында үткән хәрби күнекмәләрҙә пилотһыҙ мишендәр юғары эффектлылығын күрһәтә. Флот дрондар эшләргә заказдар бирә ,fikfq.

СССР-ҙа «Ленинград мина һәм торпедалар фәнни-тикшереү институты»нда «махсус тәғәйенләйештәге планер» уйлап табыла (конструкторҙары Валк һәм Никитин). Планер бомбардировщик самолёттан осорола һәм бер торпеданы үҙе менән ала. Планер инфраҡыҙыл нур менән идара ителә[21][22][23].

Икенсе донъя һуғышы

үҙгәртергә

Икенсе донъя һуғышы йылдарында немецтар Messerschmitt Me.163 реактив истрибителе һәм “Фау -2” ҡанатлы ракеталар нигеҙендә радиоидара ителеүсе бомбалар етештереү өҫтөндә эшләүҙе дауам итә.

Лётчиктар һәм зенитчиктарға хәрби күнекмәләре өсөн махсус осоусы мишендән башҡа, АҠШ-тың Хәрби диңгеҙ көстәре бер тапҡыр ҡулланыла торған “авиация торпедалары” эшләү өҫтәндә эшләй.

1942 йылда Fletcher BG-1 һәм BG-2 моделдәре 7-8 узел тиҙләктә һыуҙа хәрәкәт итеүсе сәпкә атыуҙа уңыштар күрһәтә. Нәтижәлә флот 500 осоусы аппарат һәм 170 самолётҡа заказ бирәre[20].

 
Пилотһыҙ Interstate TDR-1 аппаратынавиация фонары булмау белдереп тора

Шул уҡ ваҡытта флот торпеда йәки 2000 фунт бомбаны йөрөтөрлөк Interstate TDR-1 аппараты эшләргә заказ бирә. 1944 йылдың 30 июлендә Interstate TDR-1 аппараты «Yamazuki Maru» исемле япон судноһына уңышлы һөжүм итә. Был ваҡытты зенит артеллерияһы менән ҡоралланған корабль Соломон архипелагында ҡомға ултырған була. 1942-се йылдан 1945 йылға тиклем 195 ошондай пилотһыҙ аппараттар етештерелә[20].

АҠШ-та «Афродита» операцияһы сиктәрендә хеҙмәттән бушатылған 17 бомбардировщикты радиоидаралы пилотһыҙ аппарат итеп эшләйҙәр. Самолёттан пулемёт, бомба тотҡос, ултsрғыстар кеүек артыҡ ҡорамалдар алына. Был ике тапҡырға артыҡ, йәғни 18 000 фунт ауырлығындағы бомба тейәргә мөмкинлек бирә. Ул ваҡытта самолёт радиоидара буйынса осоп китә алмай, осошто ирекмән пилот һәм бортинженер башҡара. Юғарылыҡты алғандан һуң экипаж бомбаны әҙерлеккә килтерә, самолётты радиоидараға күсерә һәм парашют менән ергә ырғый. Артабан осош менән оҙатып килеүсе самолёт радио идара һәм телеэлемтә ярҙамында идара итә. 17 пилотһыҙ бомбардоровщиктың тик берәүһе генә сәпкә барып етеп шартлап ҙур ғына зыян килтерә ала, шуға күрә был программа ябыла[20].

Бынан тыш һуғыш йылдарында АҠШ-та бер нисә авиабомбалары эшләнә. Үҙе йүнәлтелеүсе ASM-N-2 Bat бомбаһы — донъялағы беренсе “аттың һәм оноттоң” схемаһы буйынса эшләүсе ҡорал.

Һуғыштан һуң АҠШ идара ителеүсе ракеталар һәм бомбалар эшләүҙе көсәйтә, 1960-сы йылдарҫа ғына хәрби булмаған пилотһыҙ аппараттар эшләй башлай[24].

Һалҡын һуғыш

үҙгәртергә

1950-се йылдарҙа АҠШ-тың Үәрби диңгеҙ көстәре Төньяҡ Кореяның стратегик объекттарын бомбаға тотоу өсөн «Хеллкэт» пилотһыҙ осоу аппараттарын ҡуллана, әммә һөҙөмтәләре түбән булғанға был проект ябыла. 1950-се йылдарҙың уртаһында тиҫтәләгән Ryan Firebee реактив осоусы аппараттары реактив авиация күнекмәләрендә осоусы мишень булараҡ ҡулланыла. 1950 йылдарҙың аҙағында АҠШ Армияһының фәнни тикшереү идараһы тактик разведка программаһын финанслай. Был программа сиктәрендә үҙаллы осоу аппараты фото һәм видеоаппаратура, радиолакация ҡорамалдары кеүек 45 кг йөк алырға тейеш булған[25].

1960 йылда СССР территорияһы өҫтөндә америка разведка-самолёты бәреп төшөрөлә, пилоты пленға еләгә. Был инциденттың сәйәси эҙемтәләре, шулай уҡ Советтар Союзы сиктәрендә RB-47 разведка самолётын тотоп алыу һәм Кариб кризисы йылдарында U-2 юғалтыу АҠШ етәкселеген разведка өсөг пилотһыҙ аппараттар эшләү программаһына әйләнеп ҡайтырға мәжбүр итә. Һөҙөмтәлә, Ryan Model 147A Fire Fly һәм Ryan Model 147B LIghtning Bug моделле пилотһыҙ осоусы разведчик аппараттар XXI быуатға тиклем етештерелә[20].

 
Хәрби радиоидара вертолёты QH-50 DASH (1961)

]</ref>. Для управления ДПЛА требуются каналы связи высокой пропускной способности, которые сложно организовать, особенно для загоризонтной (спутниковой) связи. Так, во время кампании США в Афганистане в распоряжении военных находились шесть «Предаторов» и два «Глобал Хоука», но одновременно в воздухе могли находиться лишь два и один БПЛА соответственно, а для экономии пропускной способности канала спутниковой связи пилоты были вынуждены отключать некоторые датчики и использовать видеопоток низкого качества[26].

В 2012 году учёными из Техасского университета в Остине была доказана практическая возможность взлома и перехвата управления БПЛА путём так называемого «GPS-спуфинга»[27], но только для тех аппаратов, которые используют незашифрованный гражданский сигнал GPS[28].

Для стойкости к противодействию дрон обязан так или иначе иметь стойкость, сопоставимую с полноценными комплексами, что так или иначе повышает стоимость дрона и резко повышает риск массового уничтожения дронов минимальными средствами. Дрон зачастую ещё более тихоходен, маломанёвренен и зависим от помех, чем крылатая ракета. Одним из примеров успешного боевого применения дронов является прицельный огонь самодельными устройствами на базе гражданских минидронов по танкам Абрамс при штурме Мосула. Однако, средства противодействия, например, радиоподавление канала управления, могли полностью отключить дроны любого технического уровня. Всегда споры о технических недостатках дронов лишены сути — на практике противодействуют друг другу не равные соперники.

Средства противодействия военным БЛА

үҙгәртергә

Ведётся разработка средств обнаружения и уничтожения БЛА военного назначения. Для обнаружения используют более совершенные РЛС, оптические средства обнаружения, средства перехвата радиосигнала передачи информации. Для уничтожения могут использоваться обычные артустановки и средства глушения сигналов управления.[29] Однако все эти системы могут оказаться недостаточно эффективными.[30]

Беспилотный режим у пилотируемых самолётов

үҙгәртергә

В XXI веке не редкость когда даже пилотируемые самолёты, не исключая истребителей, имеют режим внешнего управления. Это неоднократно спасало самих пилотов впрочем как и их технику.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

үҙгәртергә
  Пилотһыҙ осоу аппараты Викимилектә
  Пилотһыҙ осоу аппараты Викияңылыҡтарҙа

-->

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. ↑ 1,0 1,1 http://www.history.navy.mil/research/publications/recent-publications/19100.html — 2017. — Б. 5. — ISBN 978-0-945274-75-9
  2. ↑ 2,0 2,1 http://www.history.navy.mil/research/publications/recent-publications/19100.html — 2017. — Б. 6. — ISBN 978-0-945274-75-9
  3. ↑ http://www.history.navy.mil/research/publications/recent-publications/19100.html — 2017. — Б. 14. — ISBN 978-0-945274-75-9
  4. ↑ 4,0 4,1 http://www.history.navy.mil/research/publications/recent-publications/19100.html — 2017. — Б. 7. — ISBN 978-0-945274-75-9
  5. ↑ http://www.history.navy.mil/research/publications/recent-publications/19100.html — 2017. — Б. 11. — ISBN 978-0-945274-75-9
  6. ↑ (5) Feed | LinkedIn
  7. ↑ Что такое дрон? dronomania.ru.
  8. ↑ 8,0 8,1 Авиация: Энциклопедия / Гл. ред. Г. П. Свищёв. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — С. 108. — 736 с. — ISBN 5-85270-086-X.
  9. ↑ Rajesh Kumar. Tactical Reconnaissance: Uavs Versus Manned Aircraft // The Pennsylvania State University. — 1997. — № AU/ACSC/0349/97-03. — копия на сайте PennState
  10. ↑ Авиация: Энциклопедия / Гл. ред. Г. П. Свищёв. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — С. 220. — 736 с. — ISBN 5-85270-086-X.
  11. ↑ Краш тест дрона. drone2.ru. 2018 йыл 20 апрель архивланған.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Постановление Правительства РФ от 11.03.2010 N 138 (ред. от 12.07.2016) «Об утверждении Федеральных правил использования воздушного пространства Российской Федерации»
  13. ↑ Joint Publication 3-30 2014 йыл 22 декабрь архивланған. — Command and Control of Joint Air Operations — 10.02.2014.
  14. ↑ Winfield Scott Sims (инг.) // Wikipedia. — 2018-02-28.
  15. ↑ Remote Piloted Aerial Vehicles : An Anthology (ингл.). Centre for Telecommunications and Information Engineering (Monash University). Дата обращения: 12 ноябрь 2016. 2006 йыл 8 декабрь архивланған.
  16. ↑ Turi, Jon. Tesla's toy boat: A drone before its time (19.01.2014). 12 ноябрь 2016 тикшерелгән.
  17. ↑ Gunther Sollinger. The Development of Unmanned Aerial Vehicles in Germany (1914 – 1918) // Scientific Journal of Riga Technical University. — 2010. — № 16. — копия на сайте RTU
  18. ↑ Unmanned Systems of World Wars I and II. — MIT Press. — P. 282–283. — ISBN 978-0-262-02922-3.
  19. ↑ 19,0 19,1 Kenneth P. Werrell. The Evolution of the Cruise Missile. — Maxwell Air Force Base, Alabama: Air University Press, 1985.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 John F. Keane, Stephen S. Carr. A Brief History of Early Unmanned Aircraft // Johns Hopkins APL Technial Digest. — 2013. — Т. 32, № 3. — копия на сайте JHUAPL.edu(недоступная ссылка)
  21. ↑ Планирующая торпеда ПСН-1
  22. ↑ Г. Ф. Петров. Гидросамолеты и экранопланы России 1910—1999.
  23. ↑ В. Б. Шавров. История конструкций самолетов в СССР 1938—1950 гг.
  24. ↑ «The Dawn of the Smart Bomb» — Technical Report APA-TR-2011-0302 by Dr Carlo Kopp, AFAIAA, SMIEEE, PEng — 26th March, 2011
  25. ↑ Surveillance Drone. // Aviation Week, June 3, 1957, v. 66, no. 22, p. 180.
  26. ↑ Greg Jaffe. Military Feels Bandwidth Squeeze As the Satellite Industry Sputters (ингл.). The Wall Street Journal (10 февраль 2002). Дата обращения: 19 ноябрь 2016.
  27. ↑ Американские учёные на спор «взломали» беспилотник | ИноСМИ
  28. ↑ РТ: Texas college hacks drone in front of DHS (ингл.). Архивировано 5 август 2012 года. 2012 йыл 29 август архивланған.
  29. ↑ Александр Степанов. Удар с неба (Военные всего мира ищут способ борьбы с беспилотниками). www.versia.ru. Москва: Издательский дом «Версия» (16 октябрь 2017). Дата обращения: 22 октябрь 2017.
  30. ↑ Константин Богданов Дроны сбиваются в стаи Известия, 11 января 2018.

Ҡалып:Робототехника

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Пилотһыҙ_осоу_аппараты&oldid=1178579» битенән алынған