Башҡорт мегантиклинорийы

Башҡорт мегантиклинорийы — Башҡортостан Республикаһы территорияһындағы (киң антиклинорий) Көньяҡ Урал тектоник структураһы.

Характеристика

Башҡорт мегантиклинорийы (56° так как) көньяҡ-көнсығышта субмеридиональ һуҙыла. Структураның оҙонлоғо — 250 км, киңлеге — 100 км

Составы

Палеозой һәм рифейға тиклемге ултырмаларҙан торған рифей-венд ултырмаларынан ғибәрәт. Үҙәк өлөшө рифейҙың терригон-карбонат ултырмаларынан тора. Нигеҙе — түбәнге риф ултырмалары.

Рельефы

Рельефы көнбайыш һәм көнсығыш өлкәлә айырыла. Көнбайыш өлөшөнә йыйырсыҡлы -киҫәкле структура хас (Алатау, Тараташ, Ямантау антиклинорийҙары, Ҡаратау структура комплексы, Инйәр синклинорийы). Көнбайыш өлөшөндә мегантиклинорийҙың палеозой ултырмалары кембрийға тиклемге ултырмаларҙың өҫтөндә ята. Көнсығыш өлөшөнә батҡан йыйырсыҡлы структуралар хас (Йылайыр синклинорийы, Уфалей антиклинорийҙары).

Тарихы

Башҡорт мегантиклинорийы оҙайлы ваҡыт дауамында формалаша. Рифей дәүерендә Башҡорт мегантиклинорийы Кама-Бельский авлакогены менән бәйле була, ул 13 км тәрәнлеккә тиклем бата . Венде дәүерендә ултырма ҡалын ҡатламдар йыйырсыҡтар булып баҫыла, шулай итеп боронғо антиклинорий барлыҡҡа килә

Ордовик дәүерендә батыу циклы үтә. Палеозой дәүерендә 3 километрҙан алып 4 километрға тиклем ҡалынлыҡтағы һыуы һай ултырмалар туплана. Һуңғы палеозой дәүрендә ултырма ҡатламдар йыйырсыҡланып бата һәм көнбайышҡа күсә.

Файҙалы ҡаҙылма байлыҡтар

Башҡорт мегантиклинорийында түбәнге һәм урта рифейҙың карбонатлы, балсыҡлы-карбонатлы ултырмалары бар. Улар менән магнезит (Һатҡы), тимер (БаҠал төркөмө), полиметалдар (Аршы, Ҡужа), флюорит (Соран) ятҡылыҡтары бар.

Мәғдән ятҡылыҡтарының формалашыу механизмын Л. В. Алфимов тасуирлай.

Әҙәбиәт

• Иванов К. С. Основные черты геологической истории и строения Урала. Екатеринбург, 1998. 252
• с. Ковалев С. Г. Динамика формирования среднерифейской рифтогенной структуры (западный склон Южного Урала) // Докл. РАН. 2004. Т. 396, № 2.
• Ямаев Ф. А., Ротарь А. Ф. Интрузивные породы центральной части Башкирского мегантиклинория //
• Магматизм и эндогенная металлогения западного склона Южного Урала. Уфа: БФАН СССР, 1973. С. 90-97.
• Kemp A. I. S., Hawkethworth C. J. Granitic Perspecties on the generation and Seculer evolution of the Continental Crust // Treatise on geochemistry. 2003. V. 3. P. 349—410.
  

Һылтанмалар

• В. Н. Пучков. Башкирский мегантиклинорий  (билдәһеҙ). ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия» (2013). Дата обращения: 4 апрель 2017. 2017 йыл 25 апрель архивланған.
• http://www.anrb.ru/OLD/geol/PAPERS/E2007/04_01_07.pdf 2014 йыл 30 декабрь архивланған.
• http://geo.web.ru/conf/Litsov_2000/litsov33.htm