Акһаҡал Сәйҙәлин йорто

Аҡһаҡал Сәйҙәлин йорто — Алматылағы бина, Верный ҡалаһының күренекле мосолман эшмәкәре Сәйед Әхмәт Сәйҙәлин өсөн төҙөлгән.

Иҫтәлекле урын
Дом аксакала Сейдалина
Ил	Казахстан
Урыны	Алма-Ата, ул. Панфилова, 99
Координаталар	43.258799/N/76.953692/E
Архитектор	неизвестно
Төҙөлөшө	???—середина XIX века йылдар
Статус	Памятник архитектуры местного значения

Тарихы

Йорт XIX быуат уртаһында Верный ҡалаһы аҡһаҡалы Сәйҙәлин өсөн торлаҡ йорт кеүек төҙөлә.

1887 йылда ер тетрәүҙән һуң бина һаҡланып ҡалған бер нисәнең береһе була. Ҡаланың аҡһаҡалы Сәйед Әхмәт Сәйҙәлин зыян күреүселәргә тирмәләр ҡуя, йылы аш, ҡыйыҡ бирә.

1917—1919 йылдарҙа бинала РКП(б)-ның өлкә милли бүлеге урынлаша.

Һуңыраҡ бында Комиссариаттың матбуғат бүлеге тарафынан ҡаҙаҡ телендә «Вестник трудового народа» гәзитен әҙерләү һәм сығарыу ойошторола. Һуңыраҡ гәзит «Ушкын», ә аҙаҡ - «Жетысу» тип үҙәгртелә.

1980 йылда архитектор Ж. Шайкенов проекты буйынса бина тергеҙелә.

1980 йылда «Ҡаҙаҡ ССР-ының ҡаҙаҡ халыҡ музыка ҡоралдарының республика музейы» ойошторола (1980 йылдың 1 авгусында Ҡаҙаҡ ССР-ы Министрҙар Советы ҡарары менән ойошторола). 1981 йылдың 24 апрелендә музей асыла.

1983 йылда музей Зенков урамындағы элекке Офицерҙар йыйылышы йортона күсә, бөгөнгө көндә лә шул адрес буйынса урынлашҡан.

2000 йылдарҙа бинаға төньяҡ һәм көнбайыш яҡтан кафе бинаһы төкәтмәһе төҙөлә. Бинаның үҙендә күп һанлы өҫтәмә инеү урындары бар.

2019 йылға ҡарата бинала Д. А. Кунаевтың Халыҡ-ара фонды, өс кафе һәм аяҡ кейемдәре магазины урынлашҡан.

Архитектураһы

Бина XIX быуат аҙағының ҡала төҙөлөшө өлгөһө булып тора. Был тянь-шянь ҡарағайынан ике ҡатлы ағас бина юғары цоколь ҡат менән таш нигеҙҙә төҙөлгән. Бинаның хәҙерге инеү урыны ике яҡлы ҡыйыҡ менән тамбурҙан ғибәрәт. Бинаны ослаған кәрниз ағастан һәм семәрле. Урам яҡтан фасадтың ҡыйыҡтарында кәрниздәре һырланған

Һәйкәл статусы

1982 йылда «Аҡһаҡал Сәйҙәлин йорто» бинаһы (шул ваҡытта Ҡаҙаҡ СССР-ының ҡаҙаҡ халыҡ музыка ҡоралдарының республика музейы) Ҡаҙаҡ ССР-ының Министрҙар Советы ҡарары менән республика әһәмиәтендәге тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыһы статусына эйә булып, дәүләт һаҡлауы аҫтына алына һәм Ҡаҙаҡ ССР-ының республика әһәмиәтендәге тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыларының Дәүләт исемлегенә индерелә .

1999 йылда Храпунов ҡалаһы аҡымының ҡарары буйынса бинаны Республика әһәмиәтендәге архитектура ҡомартҡылары исемлегенән алып ташларға тәҡдим ителә, йәнәһе ул үҙенең баштағы архитектура һәм тарихи ҡиәфәтен юғалтҡан һәм архитектура һәм мәҙәни ҡиммәте юҡ. Әммә Мәҙәниәт министрлығы тарафынан был тәҡдим кире ҡағыла, сөнки ысынбарлыҡта бинаның баштағы архитектура һәм тарихи ҡиәфәте һаҡланып ҡалған һәм үҙгәрмәгән.

2006 йылда ҡаланың аҡымы Иманғәли Тасмагамбетов Ҡаҙағстан Республикаһы хөкүмәтенә һәм Мәҙәниәт министрлығына бинаны Алматы ҡалаһының тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыларының Дәүләт исемлегенән алып ташларға тәҡдим итә. Был тәҡдим дә хөкүмәт һәм Мәҙәниәт министрлығы тарафынан кире ҡағыла. Бина республика әһәмиәтендәге тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыһы статусын һаҡлап ҡала.

2008 йылда элек ғәмәлдә булған Ҡаҙаҡ ССР-ының республика әһәмиәтендәге тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡылары исемлеге урынына Ҡаҙағстан Республикаһының республика әһәмиәтендәге тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыларының Дәүләт исемлеге индерелә. Яңы исемлектә Панфилов урамындағы ҡомартҡы-бина булмай. Әммә бинаны тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡылары исемлегенән алып ташлау тураһында ниндәй ҙә булһа башҡа рәсми ҡарарҙар сыҡмай.

2010 йылда 10 ноябрендә Алматы ҡалаһының урындағы әһәмиәткә эйә булған тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыларынәң Дәүләт исемлеге раҫлана. Был ҡарар менән «Аҡһаҡал Сәйҙәлин йорто» бинаһына урындағы әһәмиәткә эйә булған тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыһының статусы нығына. Һаҡлау зонаһы сиктәре 2014 йылда раҫлана.