Абылай хан исемендәге Ҡаҙаҡ халыҡ-ара мөнәсәбәттәр һәм донъя телдәре университеты
Абылай хан исемендәге Ҡаҙаҡ халыҡ-ара мөнәсәбәттәр һәм донъя телдәре университеты (Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті (ҚазХҚжӘТУ) — Ҡаҙағстандың юғары уҡыу йорто. Сит телдәр һәм халыҡ-ара профилле белгестәрҙе профессиональ әҙерләй.
| Абылай хан исемендәге Ҡаҙаҡ халыҡ-ара мөнәсәбәттәр һәм донъя телдәре университеты | |
| Нигеҙләү датаһы | 1941 |
|---|---|
| Кем хөрмәтенә аталған | Абылай-хан[d] |
| Дәүләт |
 Ҡаҙағстан СССР |
| Административ-территориаль берәмек | Алматы |
| Ойошма ағзаһы | Университетское агентство Франкофонии[d][1] |
| Рәсми сайт |
en.ablaikhan.kz/en/[2] ablaikhan.kz |
 | |
Тарихы
үҙгәртергәҠаҙаҡ дәүләт уҡытыусылар сит ил телдәре институты СССР хөкүмәтенең 1940 йылдың 16 сентябрендәге 1696-сы Ҡарары буйынса ойошторола. 1941 йылдың йәйендә, институттҡа уҡытыусылар йыялар, тәүге уҡыу йылына студенттарҙы ҡабул итергә әҙерлек башлана. [3].
1941 йылдың аҙағында институттың беренсе уставы раҫлана, һәм уға ярашлы, Ҡаҙаҡ ССР-ының халыҡ мәғарифы комиссариаты раҫлаған үҙ аллы уҡытыу-ғилми учреждениеһы була. Институт өс факультеттан (инглиз, немец, француз телдәре) тора. Уларҙың декандары был факультеттың әйҙәүсе дисциплиналары профессорҙары йә доценттары араһынан һайланған һәм Ҡаҙаҡ ССР-ының халыҡ мәғарифы комиссариаты тарафынан раҫланған [3].
Институттың 1941-1942 уҡыу йылында уҡырға алынған студенттары араһында, республиканың башҡа юғары уҡыу йорттарындағы кеүек, ҡаҙаҡ милләте студенттар бик аҙ булғанлығы күренә. Шул сәбәптән 1942 йылдың 1 апреленән юғары уҡыу йорттарына дүрт айлыҡ әҙерлек курстарына 330 ҡаҙаҡ ҡыҙын ҡабул итеү ойошторолған [3].
1944 йылдың апреленән институт Ҡаҙаҡ сит ил телдәре педагогия институты атамаһын ала[3].
1983 йылда институттың 3 факультетында (инглиз, немец, француз телдәре) 4,5 мең студент уҡыған, 30 кафедрала 412 уҡытыусы эшләгән, улар араһында 7 фән докторы һәм профессор, 112 доцент һәм фән кандидаты [4].булған.
Факультеттары
үҙгәртергә2015 йылға ҡарата уҡытыу алты факультетта алып барыла [5]:
- Сит телдәр педагогия факультеты (ПФИЯ);
- Тәржемә һәм филология факультеты (ФПиФ);
- Менеджмент һәм халыҡ-ара коммуникациялар факультеты (ФММК);
- Халыҡ-ара мөнәсәбәттәр факультеты (ФМО);
- Шәрҡиәт факультеты
- Иҡтисад һәм хоҡуҡ факультеты (ФЭП);
- Икенсе юғары һәм өҫтәмә белем биреү факультеты
Ректорҙары
үҙгәртергәТөрлө дәүерҙә юғары уҡыу йортоноң ректоры булып эшләне:
—
- 1941 — Ханәхмәд Ҡарай улы
- 1941 — 1942 — Балаҡаев Мәүлен Балаҡай улы
- 1942 — 1943 — Сөләймәнов Бекежан Сөләймән улы
- 1943 — 1947 — Фисенко Варвара Фёдоровна
- 1947 — 1951 — Кузнецов Алексей Иванович
- 1951 — 1956 — Пахмурный Павел Михайлович
- 1956 — 1962 — Исҡаҡов Түләш Исҡаҡ улы
- 1962 — 1967 — Ибраева Ажар Хәким ҡыҙы
- 1967 — 1976 — Жандилдин Нурымбәк Жандилде улы
- 1977 — 1978 — Аханов Какен Ахан улы
- 1979 — 1987 — Әмиров Раҡыш Сат улы
- 1987 — 1992 — Ирмуханов Бәйембәт Бабиктей улы
- 1992 — 1999 — Әхмәтов Адил Курманжан улы
- 1999 — әлеге ваҡытта Ҡонанбаева Сәлимә Сәғи ҡыҙы
Университеттың тарихи корпусы
үҙгәртергәҠаҙаҡ сит ил телдәре институты бинаһы 1940 йылда архитекторҙар Г. Вознюк һәм Ю.М. Кудрявцев проекты буйынса төҙөлгән. Ул Толе би урамы, 84-се йорт адресы буйынса урынлашҡан. Унда уҡыу аудиториялары һәм тамаша залы бар.[6]
Муратбаев урамы адресы буйынса яңы корпус төҙөлгәндән һуң, университеттың 200 ректораты һәм ҡайһы бер подразделениелары унда күсерелгән. Шулай итеп, тарихи бина уҡыу йортоноң ғәҙәти корпусына әүерелгән.
Әлеге ваҡытта бина булған корпустар №2 хан исемендәге Ҡаҙаҡ халыҡ-ара мөнәсәбәттәр һәм донъя телдәре университеты Абылать, факультетының инглиз телен өйрәнеү буйынса урынлашҡан.[7]
Архитектура
үҙгәртергәУниверситет бинаһы классик архитектураның эшкәртелгән формаларында төҙөлгән. Ул бина планы киңлек йүнәлешендә һуҙылған өс ҡатлы, ассиметрик, «Т»-рәүешле, ике сығып торған ризалит менән ҡапланған фланкирланған фасадтан тора. Үҙәк инеү урыны мөйөш ризалитта урынлашҡан һәм классик архитектура декор элементтары менән айырылып тора акцентировать. Бейек аттиктың яҫылығы күп профилле кәштәләргә таянған өс рельефлы ярым циркулле дуғаланып торған япма арка менән биҙәлгән. Арка арауығы эстән совет геральдикаһы элементтары төшөрөлгән медальондар менән биҙәлгән. Бинаның өҫкө яғы ҡатмарлы профилле кәрниз менән .тамамлана. Бинаның стеналары кирбестән, штукатурланған, аҡланған һәм алһыу төҫкә буятылған. Бинаны планлаштырыу структураһы коридор тибында.[8]
2010 йылдың 10 ноябрендә Алма-Ата ҡалаһының урындағы әһәмиәткә эйә тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыларының яңы Дәүләт исемлеге раҫланды, шул уҡ ваҡытта был мәсьәлә буйынса алда ҡабул ителгән бөтә булған ҡарарҙар ҙа көсөн юғалтҡан тип танылды[9]. Был Ҡарарҙа университет бинаһының урындағы әһәмиәткә эйә ҡомартҡы статусы һаҡланды. 2014 йылда һаҡлау зоналары сиге раҫланды [10].
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ https://web.archive.org/web/20221123144401/https://www.auf.org/les_membres/nos-membres/
- ↑ Google Knowledge Graph — 2012.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 КазУМОиМЯ. История университета. Дата обращения: 13 июль 2008. Архивировано 15 март 2012 года. 2022 йыл 6 июнь архивланған.
- ↑ М. К. Козыбаев и др. Алма-Ата. Энциклопедия. — Алма-Ата: Гл. ред. Казахской Советской энциклопедии, 1983. — 608 с. — 60 000 экз.
- ↑ Факультеты. Дата обращения: 2 июль 2015. Архивировано 2 июль 2015 года. 2015 йыл 2 июль архивланған.
- ↑ Алматы Энциклопедия. Ул халыҡ-ара мөнәсәбәттәр һәм донъя телдәре университеты ҡаҙаҡ дәүләт. Хан абылать
- ↑ Путеводитель көллиәтенә. Уҡыу корпустары
- ↑ Г. Алматы мәҙәниәт идаралығы. Йорт Ҡаҙҙары. Гос. сит телдәр институты 2019 йыл 4 февраль архивланған.
- ↑ 2010 йылдың 10 ноябрендәге ҡарары 4/840 н акимат алматы ҡалаһында «исемлеген раҫлау тураһында урындағы дәүләт әһәмиәтендәге тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыһы алматы ҡалаһында»
- ↑ 261 ҡарары 2014 йылдың 10 сентябрҙә V саҡырылыш алматы ҡалаһында мәслихәт хххі ултырышы Н раҫлау тураһында «сиктәрен һаҡлаусы зоналар, ландшафт зоналары тәбиғәт объекттарының һаҡлау зонаһында төҙөлөшө һәм көй тарихи-мәҙәни мираҫ алматы ҡалаһында»