Фекерләшеү:Этҡол (Этҡол районы)

Исем, Эткүл ↔ Этҡол

Ryanag, ни өсөн Эткүл ауылы Этҡол булып китте? Ауылдың исеме Эткүл тигән күлдән. Силәбелә уҡыным бит, курсташым, әхирәтем Нина Еткуль тигән ҡасабанан ине. Унан әллә нисә һораным - собачье озеро ти ҙә ҡуя ине.Унан, легендаларҙа был күлгә дошмандарына үс итеп эт ташлағандар (йәки ит) тип тә яҙылған. Һәр хәлдә ауыл Этҡол түгел. Шул күлдән алыҫ түгел Аткүл бар. Уны ла урыҫ топонимистар имеш Атҡол тигән кеше исеменән тип аңлатып маташа. Күлгә ҡол тигән исем биреп тормай инде башҡорт--Guram52 (әңгәмә) 13:23, 23 март 2019 (UTC)

• Яҙыусы Спартак Ильясов бик көслө топонимист, тарихты ла яҡшы белә, ул да үҙенең "ШӘРЕҠТӘН - ҒӘРЕБКӘСӘ, йәғни Урал аша үткән ырыуҙар юлы" [1]тигән әҫәрендә Силәбе, Сыбаркүл, Мейәс, Эткүл, Карагайский, Степной, Верхнеуральск ҡәлғәләрен төҙөүгә ер бүлергә ярҙамлашҡан, шул ярамһаҡлығы өсөн тархан дәрәжәләрен алған. тип яҙа--Guram52 (әңгәмә) 13:44, 23 март 2019 (UTC)

• Есть и другое, более простое объяснение. Если верить легенде, то случилось это много лет тому назад. Русские гнали татарского хана от России. Дошли они до озера. Хан приказал отступать, то есть переплывать через озеро. С ним была собака. Когда они доплыли до середины озера, собака утонула. Переплыв до другого берега, хан понял, что он потерял своего лучшего друга. И тогда он приказал называть это озеро «Еткуль», что в переводе с башкирского означает Собачье озеро

  [2]

• Уже в 1742 году озеро Еткуль на картах обозначено. Удивительно, но очертания его практически не изменились с тех пор. Считается, что название «Еткуль» произошло от башкирских слов «эт» — «собака» и «кул» — озеро. Получается, соответственно, «собачье озеро». Так как каких-либо фактических обоснований для этого удивительного словосочетания не нашли, то в качестве более понятной версии выдвигается предположение о заимствовании для озера мужского имени Эткол.

  [3]--Guram52 (әңгәмә) 16:47, 23 март 2019 (UTC)
  • Ryanag иғтибар итегеҙ!--ZUFAr (әңгәмә) 06:16, 24 март 2019 (UTC)
• Было обсуждение по этому поводу с википедистом из Челябинской области, который указывал что топоним связан либо с антропонимом (Этҡол/Итҡол), либо с вариантом Иткүл, вариант с Эткүл он сразу отклонил. Что совпадало с мнением топономиста Камалова и краеведа Шувалова и башкирской газетой Челябинской области.

Еткуль, озеро, село, районный центр, бывшее военное поселение-крепость, основанная в 1737 г. В источниках ХVIII в. — Иткуль, Эткуль, Ыткуль. Название от распространенного в прошлом у башкир древнего мужского имени Эткул, в диалектах Иткул, где эт (ит) — «собака», кол (кул, гул) — «раб», «невольник», в значении «помощник». В русском языке переосмыслено в куль — «озеро». Имя сохраняет следы древних поверий. В древности у башкир существовал культ собаки. Она считалась покровителем новорожденного. Верили в ее помощь при болезни детей, она отпугивала злых духов.

— «От Парижа до Берлина по карте Челябинской области»

Если появились новые источники - то нужно вместе с этой статьей переименовать статью о районе и категорию о районе. --Ryanag (әңгәмә) 00:19, 25 март 2019 (UTC)

• • В старых русских картах село названо Иткул. Нужно упомянуть что есть ещё один НП Этҡол (Үрге Өпәле ҡала округы) с одноименным озером, где также указывалось о связи с личным именем Этҡол:

    Иткуль, озеро, село, железнодорожный разъезд, поселок, территория города Верхнего Уфалея. В источниках ХVIII — XIX вв.— Иткол, Иткул, Эткол, Иткула. Название от древнего башкирского мужского имени Иткол, Иткул, где эт (в диалектах ит) — «собака».

    — «От Парижа до Берлина по карте Челябинской области»

Также о том что башкирское «ҡул» (долина, Күллеҡул) на русском языке порой превращается «куль» и при обратном периоде получается озеро (например так случилось с деревней Ҡаракүл (Архангел районы), в словаре топонимов БАССР указано — «Ҡараҡул (Каракул)— д. в Арх.р-не. От назв. местности Ҡараҡул (ҡара 'черная', ҡул 'долина'). Ср.:Ҡараҡул йылғаһы — рч. в Караид.р-не». В Красноармейском районе также есть озеро Едкульское которое переводят как «семь озер», но к нему прилегает болото и там много малых водоемов. --Ryanag (әңгәмә) 00:56, 25 март 2019 (UTC)

Еткуль - Этҡол?

Ryanag Все эти топонимисты опираются на утверждения Шувалова, которого и я привожу в статьях об озерах Челябинской области.При все моем огромном уважении к этому топонимисту,я не всегда могу приинимать его версии, потому как он многие названия озер связывает с мужскими именами, и больше с именами, заканчивающимися на "ҡол". Мне кажется, что это от незнания тонкостей языка. Я училась в Челябинске в 70-е, с уроженкой Еткуля, и именно она всегда называла вариант "собачье озеро". Т.е., еще почти полвека тому назад.

К тому же есть записанные легенды, подтверждающие этот вариант. Не возражаю против варианта "ҠУЛ" - да, вполне может быть и этот вариант - Этҡул, но тогда почему в большинстве случаев слово на русском пишется с "Ь". Вполне соглашусь и с вариантом "Иткүл" - итле күл, балыҡлы күл. Где-то читала и вариант, что в озеро было выброшено перехваченное у врагов мясо

Я больше доверяю писателю Спартаку Ильясову, который дотошно изучает, хорошо осведомлен в вопросах топонимики и нашей республики, и Челябинской области, потому что его работа была связана с разъездами по тем местностям. И он называет эту местность "Эткүл". А это произведение его опубликовано всего 2-3 года назад. --Guram52 (әңгәмә) 03:10, 25 март 2019 (UTC)

• Ryanag, Рөстәм НурыевБөгөн беҙҙең телсе ғалимыбыҙ, топонимист Рәшит Шәкүр ағай менән ошо турала һөйләштем, ул Эткүл вариантына туҡталыу дөрөҫөрәк тине--Guram52 (әңгәмә) 05:00, 25 март 2019 (UTC)

Guram52, мин дә, Ryanag да Эткүл тип үҙгәртергә ҡаршы түгелбеҙ. Өҫтәрәк Ryanag былай тип яҙған:

Если появились новые источники - то нужно вместе с этой статьей переименовать статью о районе и категорию о районе. --Ryanag(Х) (әңгәмә) 00:19, 25 март 2019 (UTC)

Баҫма сығанаҡтар күрһәтергә кәрәк. Спартак Ильясовтың ниндәй әҫәрендә яҙылған, ул әҫәр ниндәй китапта нәшер ителгән? Рәшит ағайҙың йәки бергә уҡыған курсташ ҡыҙҙың фекере менән дәлиләү "Оригинальное исследование" булып китә. Ул фекерҙәр дөрөҫтөр ҙә бәлки, әммә Википедияла уларға таянып булмай, сөнки бер сығанаҡта ла теркәлмәгән, нәшер ителмәгән. --Рөстәм Нурыев (әңгәмә) 15:13, 25 март 2019 (UTC)

Спартак Ильясовҡа ошонда уҡ өҫтәрәк һылтанма биргәнмен бит. Йәнә һалам. Яҙғандарымды иғтибарлап уҡымай, бәхәсләшеү, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, даими килеп сығып тора. "ШӘРЕҠТӘН - ҒӘРЕБКӘСӘ, йәғни Урал аша үткән ырыуҙар юлы" [4]."Киске Өфө" гәзитендә сыҡҡан, беҙҙең викикитапханаға һалынған--Guram52 (әңгәмә) 15:45, 25 март 2019 (UTC)

Мин нисек мәҡәләгә яҙып, сығанаҡтар менән дәлиләп ҡуйырға кәрәклеген аңлатам. Ә бәхәсләшеү өсөн яҙмайым. Википедияның дүртенсе тағаны - изге ниәт менән эшләргә ҡуша. "Этимология бүлегенә яҙырға кәрәк, уртаҡ ҡараш менән", тип мин дә яҙғайным. Уҡыманығыҙ. Әле шул бүлекте үҙем шартына килтереп яҙып сыҡтым. Википедияла "ихтимал", "шикһеҙ", "әйтергә мөмкин", "имеш" кеүек һүҙҙәр менән үҙ исемеңдән аңлатма бирергә ярамай. Ә "был сығанаҡта былай", ә "икенсе сығанаҡта былай" яҙғандар тип аңлатырға кәрәк. Үҙең ниндәй фекерҙә булыуыңа ҡарамаҫтан, барлыҡ фекерҙәрҙе лә нейтраль күҙлектән яҙырға кәрәк. Уңыштар. Әйткәндәй, үҙем ике вариант та тулыһынса сығанаҡтар менән раҫланды тип әйтә алмайым. Сайттарҙа яҙылған мәғлүмәт тә икенсел сығанаҡ. Беренсел сығанаҡтар күрһәтергә кәрәк ине. --Рөстәм Нурыев (әңгәмә) 18:03, 25 март 2019 (UTC)

Рөстәм НурыевЭтимология бүлегенә яҙырға тигәнде уҡыным, әммә бүлектең ҡайҙа икәнен аңламаным. Махсус темамы? Бәхәсле булған өсөн дә яңғырашы яғынан урыҫсаға яҡынырағын алырға кәрәк тип уйлайым. Рәшит ағайҙың телдән әйткәне дәлил түгел, әлбиттә, әммә мин үҙемдең шигемде таратыр өсөн уның менән кәңәшләштем. Тап ул Силәбе өлкәһе топонимикаһын өйрәнгән һәм Касли "кәҫле" һүҙенән килеп сыҡҡанын иҫбатлаған ғалим. Мин дә бәхәсләшер өсөн яҙмайым, тик төбөнә төшмәй туҡтамай торған ғәҙәтем бар, ҡыҙғанысҡа ҡаршы. Миңә ныҡлы инаныр дәлил кәрәк. --Guram52 (әңгәмә) 19:02, 25 март 2019 (UTC)

Кеше исеме һәм Һыу сығанағы исеме менән аталған топонимдар

Боронғо башҡорт ауылдарының исеме башлыса кеше исеме йәки һыу сығанағы исеменән сығып аталған. Кеше исемле ауылдар элегерәк, һыу сығанағы исемле ауылдар һуңыраҡ (18 быуаттың икенсе яртыһынан башлап) нигеҙләнгән. --Рөстәм Нурыев (әңгәмә) 04:06, 25 март 2019 (UTC)

Рөстәм Нурыев, Ryanag, Бына ошонан сығып, мәҡәләмдең исемен тергеҙергә тәҡдим итәм. Эткүл күленән алынған Эткүл нығытмаһының атамаһы - исемлектәге әҫәрҙәр ҙә ошоно раҫлай.--Guram52 (әңгәмә) 10:35, 27 март 2019 (UTC)

Раздел Этимология

В разделе Этимология надо написать все варианты названия с указанием источников и авторов. Нейтрально. --Рөстәм Нурыев (әңгәмә) 04:15, 25 март 2019 (UTC)

Ике мәҡәлә

Рөстәм Нурыев Был районға, етмәһә, ике мәҡәлә яҙылған Этҡол районы һәм ошо Этҡол (Этҡол районы). Минең башыма ла инмәне Еткуль Этҡолға әйләнере, шуға Эткүл күле мәҡәләһенә ҡарап, ошоно яҙғанмын--Guram52 (әңгәмә) 06:21, 25 март 2019 (UTC)

Этҡол исемле ауылдар Тарихи Башҡортостан биләмәһендә берәү генә лә түгел. --Рөстәм Нурыев (әңгәмә) 08:16, 25 март 2019 (UTC)

• • былар икеһе лә бер ауыл тураһында бит - Еткуль --Guram52 (әңгәмә) 10:31, 25 март 2019 (UTC).

Ryanag, Рөстәм Нурыев Икеһен бергә ҡушып, Эткүл (ауыл) тип төҙәтергә кәрәк тип һанайым. Ә Этҡол (ауыл,Силәбе өлкәһе) тип йүнәлтеү булдырырға--Guram52 (әңгәмә) 11:00, 25 март 2019 (UTC)

Этҡол районы - район мәҡәләһе, Этҡол (Этҡол районы) - ауыл мәҡәләһе, Эткүл (күл) - күл мәҡәләһе. Этҡол (Этҡол районы) - ауыл мәҡәләһенә Эткүл тигән йүнәлтәү эшләнгән. Был ике мәҡәлә түгел, ә бер мәҡәлә + бер йүнәлтеү. Ә төп мәҡәләнең исемен Эткүл итеп алмаштырыу тураһында фекер алышыу дауам итә. --Рөстәм Нурыев (әңгәмә) 14:36, 25 март 2019 (UTC)

Эткүл күленән Эткүл ҡәлғәһе (ауылы) барлыҡҡа килгән, Эткүл ауылынан Эткүл районы барлыҡҡа килгән. Шулай булмаһа мин фекерләшеү асып та тормаҫ инем. Ауылдар бит күл исемен әла, киреһенсә түгел--Guram52 (әңгәмә) 15:40, 25 март 2019 (UTC)

Баҫма сығанаҡтар

Спартак Ильясовтың әҫәре былтыр "Биғылый" тигән китабында сыҡҡан, тик миндә ул китап юҡ.

• Ишбулды Ғәбдинов http://vatandash.ru/pics/pdf/909.pdf "Ҡаратабындар йәшәгән ерҙәрҙә Мейәс, Сыбаркүл, Силәбе, Эткүл, Этле ҡарағай, Үрге Яйыҡ ҡәлғәләре һалына", - тип яҙа ул 163-сө биттә.
• Спартак Ильясов. ШӘРЕҠТӘН - ҒӘРЕБКӘСӘ, йәғни Урал аша үткән ырыуҙар юлы."Киске Өфө" гәзите, 5-9, 11,12-се һандар [5].Цитата:Силәбе, Сыбаркүл, Мейәс, Эткүл, Карагайский, Степной, Верхнеуральск ҡәлғәләрен төҙөүгә ер бүлергә ярҙамлашҡан, шул ярамһаҡлығы өсөн тархан дәрәжәләрен алған
• Әлим Зарипов. Эй Яйыҡ йорт, Яйыҡ йорт.Өфө,Китап, 1998. Цитата: Ырымбур комиссияһы етәксеһе В. А. Урусов 1740 йылдың 13 мартын­ да Сенатҡа яҙған донесениеһында: «Себер юлындағы башҡорт ерҙәрендә (йәғни, беҙҙең төбәктә — Ә. 3.) Миәс, Силәбе, Эткүл, Сыбаркүл, Уҡлы-Ҡарағай, Үрге-Яйыҡ ҡәлғәләре һалынды», — тип хәбәр итә. Xvii—xviii быуаттарҙағы башҡорт ихтилалдары һәм беҙҙең төбәк халҡының уларҙа ҡатнашыуы. --Guram52 (әңгәмә) 16:15, 25 март 2019 (UTC)
  • Барлыҡ авторҙарҙың филология өлкәһендә абруйлығын әлегә аныҡ әйтә алмайым, әммә шуны иғтибар итер кәрәк был өс сығанаҡта башҡа тораҡ пункттарҙың атамалыр ниңәлер төрлөсә яҙылған (Этле ҡарағай→Карагайский→Уҡлы-Ҡарағай). Үҙгәртергә мин ҡаршы түгел, мәҡәләлә башҡа версияларҙы ла күрһәтеү зарур. --Ryanag (әңгәмә) 23:14, 29 март 2019 (UTC)