Википедия

Император медицина-хирургия академияһы

Санкт-Петербургтағы медицина-хирургия академияһы — рус. Императорская медико-хирургическая академия — Рәсәй империяһының, башлыса, университеттарҙың медицина факультеттарына тап килгән хәрби һәм диңгеҙ ведомстволары өсөн юғары махсус уҡыу йорто.

Император медицина-хирургия академияһы
Нигеҙләү датаһы 1798[1]
Рәсем
Ҡыҫҡаса атамаһы ИМХА һәм МХА
Атамаһы Санкт-Петербургская медико-хирургическая академия һәм Императорская медико-хирургическая академия
Етәксе Карл Рингебройг[d][2][3], Иван Петрович Франк[d][2], Яков Васильевич Виллие[d][2], Иван Богданович Шлегель[d][2], Вацлав Пеликан[d][2], Пётр Александрович Дубовицкий[d][2][4][5], Павел Андреевич Наранович[d][2][6], Николай Илларионович Козлов[d][2][7], Яков Алексеевич Чистович[d][2][8], Пётр Андреевич Загорский[d], Буш, Иван Фёдорович[d], билдәһеҙ, Виктор Васильевич Пашутин[d][9], Александр Иванович Таренецкий[d], Владимир Михайлович Бехтерев[d], Александр Яковлевич Данилевский[d], Николай Александрович Вельяминов[d] һәм Иван Иванович Маковеев[d]
Дәүләт  Рәсәй империяһы
Административ-территориаль берәмек Санкт-Петербург
Урын Санкт-Петербург
Ғәмәлдән сыҡҡан дата 1917
Ойошма хеҙмәткәрҙәре категорияһы Категория:Преподаватели Императорской медико-хирургической академии[d]
 Император медицина-хирургия академияһы Викимилектә

Тарихы үҙгәртергә

Академия төҙөлөүҙең рәсми датаһы булып 18 (29) декабрь 1798 йыл иҫәпләнә, тап ошо көндә Павел I табибтар училищеһының уҡыу аудиториялары һәм уның уҡыусылары өсөн биналар төҙөү тураһындағы указға ҡул ҡуя. Указ ҡул ҡуйған көн Медицина-хирургия академияһына нигеҙ һалыу датаһы булып һанала, әммә ул 1800 йылда ғына асылған[10]. Петербург медик-хирургия академияһы, Медицина коллегияһы баш директоры сенатор А. В. Васильев проектына ярашлы, быға тиклем Петербургта булған медицина-хирургия училищеһын (1799) үҙгәртеп ҡороу юлы менән булдырыла.[11].

1800 йылда академияла лекциялар уҡыла башлай. Академия Медицина коллегияһы ҡарамағына тапшырыла һәм иң өлкән йәштәге рәйес итеп тәғәйенләнгән профессорҙар йыйылышы тарафынан идара ителә. Академияның беренсе рәйесе — Карл Рингебройг була[12]. Башҡа профессор урыҫ тәрбиәләнеүселәре була: Г. Ф. Соболевский, В. М. Севергин, И. Ф. Буш, П. А. Загорский, В. В. Петров һәм адъюнкттар: Т. А. Смеловский менән Г. И. Сухарев[13]. Бөтәһе 7 кафедра булған: анатомия һәм физиология, патология һәм терапия, хирургия, медика материялары (фармакология), акушерлыҡ һәм суд медицинаһы, ботаника һәм химия, математика һәм физика. Уҡыу курсы 4 йыл (класс).

1803 йылда Эске эштәр министрлығы ҡарамағына күсергәндәр, административ ҡоролош анығыраҡ төҫ алған һәм Мәскәү медицина-хирургия академияһын ябыу иҫәбенә киңәйтелгән, уның бөтә тәрбиәләнеүселәре Санкт-Петербургка күсерелгән.[14].

1808 йылда император Александр I академияны «Империяның беренсе уҡыу йорттары» рангына күтәрә: ул Фәндәр академияһы хоҡуҡтарын ала, уға үҙ академиктарын һайларға рөхсәт ителә, һәм ул Император медицина-хирургия академияһына әүерелә[15], Мәскәү ҡалаһында бүлексәләре асыла.

Я. В. Виллие идара итеү осоронда (1808—1838) Рәсәй империяһы академияһында тәүге гинекология, психиатрия, офтальмология, оператив хирургия, педиатрия, отоларингология кафедралары һәм клиникалары булдырыла.

1835 йылдан 5 йыл уҡый башлайҙар.

Академияның иҫ киткес үҫеше 1850-се йылдар аҙағынан, П. А. Дубовицкий президент булған мәлдән башлана. Уның ныҡышмаллығы менән сит илгә фәнни яҡтан камиллаштырыу өсөн байтаҡ йәш кешеләр ебәрелгән, улар 1860-сы йылдар башына әйләнеп ҡайтып, профессураға килгәс, академияның данын күтәрә. Улар иҫәбендә С. П. Боткин, И. М. Сеченов, Ф. В. Овсянников, Э. А. Юнге, П. Ю. Неммерт булат[16].

1872 йылда академияла ойошторолған акушерлыҡ медицина белеме курстары донъяла беренсе булып ҡатын-ҡыҙҙарҙың медицина белеме алыуы инициативаһы булып сыға.

1881 йылда академия хәрби һәм диңгеҙ ведомстволарына табиптар әҙерләү өсөн махсус маҡсатта хәрби-медицина академияһы итеп үҙгәртелә.Был институт медицина белеме биреүҙә ҙур хеҙмәт итә, сөнки унан медицина академияһына ғына түгел, Рәсәйҙә бөтә медицина факультеттарына ла тиерлек даһи профессорҙар сыға.

1917 йылда Император хәрби-медицина академияһы Хәрби-медицина академияһы итеп үҙгәртелә, әлеге ваҡытта М. Киров исемендәге Хәрби-медицина академияһы булараҡ эшләй.

 
ИМХА-ның хәрби-медицина чиновниктарыһәм тәрбиәләнеүселәре (1885):1. Фармацевт. 2. Класлы Фельдшер. 3. Студент 4. Әҙерлек курсы тыңлаусыһы
 
Император хәрби-медицина академияһы студенттары(1881).

1862—1900 йылдарҙа Император медицина-хирургия академияһы армияға һәм флотҡа 8 090 табип биргән.

XX быуат башында йыл һайын академия тыңлаусылары һаны 1000-гә яҡын тәшкил иткән, ә йылына 127—240 белгес сығарған. 1900—1914 йылдарҙа бөтәһе 2130 белгес сығарылған, ә 1915 йылда бөтә курс тыңлаусыларының 970-е ваҡытынан алда ғәскәрҙәргә ебәрелгән.

Шулай уҡ ҡарағыҙ үҙгәртергә

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. ↑ русская Википедия (урыҫ) — 2001.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Академии Медико-Хирургические (урыҫ) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 259—260.
  3. ↑ Рингебрейг, Иоганн-Христиан (урыҫ) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1899. — Т. XXVIа. — С. 799.
  4. ↑ Дубовицкий, Петр Александрович (урыҫ) // Русский биографический словарь — СПб.: 1905. — Т. 6. — С. 712—714.
  5. ↑ Дубовицкий, Петр Александрович (урыҫ) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1893. — Т. XI. — С. 212.
  6. ↑ Наранович, Павел Андреевич (урыҫ) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXа. — С. 559—560.
  7. ↑ Г. М. Г. Козлов, Николай Илларионович (урыҫ) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XVа. — С. 608.
  8. ↑ Чистович, Яков Алексеевич (урыҫ) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIIIа. — С. 870.
  9. ↑ Пашутин, Виктор Васильевич (урыҫ) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXIII. — С. 65.
  10. ↑ Военно-медицинская академия // Волков С. В., Русский офицерский корпус. — М., Воениздат, 1993. — (Редкая книга). — ISBN 5-203-01334-9, ISBN 978-5-203-01334-7
  11. ↑ До создания академии в Петербурге медицинское образование давалось также в Императорском медико-хирургическом институте, открытом в 1783 г., в котором преподавание шло исключительно на немецком языке.
  12. ↑ Рингебройг, Карл // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
  13. ↑ Сухарев, Григорий Иванович // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
  14. ↑ до 160 слушателей
  15. ↑ Будко А. А. Петр I: «При тех больных солдатах быть всегда…». Медицина Санкт-Петербурга — армии и флоту. К 300-летию Санкт-Петербурга. // Военно-исторический журнал. — 2003. — № 6
  16. ↑ Неммерт, Петр Юльевич // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.

Әҙәбиәт үҙгәртергә 

| Императорская военно-медицинская академия
]] // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1912. — Т. 10 : Елисавета Петровна — Инициатива. — С. 596—597.
  • Военно-медицинская академия / Н. Г. Иванов // Вавилон — «Гражданская война в Северной Америке» / [под общ. ред. Н. В. Огаркова]. — М. : Военное изд-во М-ва обороны СССР, 1979. — С. 225—226. — (Совет хәрби энциклопедияһы : [в 8 т.]; vol. 1976—1980, вып. 2).
  • Военно-медицинская академия / Н. Г. Иванов // Вавилония — Гюйс / Председ. глав. ред. комисс. П. С. Грачёв. — М.: Военное изд-во, 1994. — С. 163—164. — (Военная Энциклопедия : В 8 томах ; 1994—2004, т. 2). — 10000 экз. — ISBN 5-203-01334-9
  • Волков С. В. Русский офицерский корпус. — М.: Воениздат, 1993. — 368 с. — (Редкая книга). — 30000 экз. — ISBN 5-203-01334-9
  • Ю. Л. Шевченко. Профессора Военно-медицинской (Медико-хирургической) академии (1798—1998): Справочник / Воен.-мед. акад.; Редкол. В. С. Новиков (отв. ред.) и др. — СПб.: Наука, 1998. — 313 с.

Һылтанмалар үҙгәртергә

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Император_медицина-хирургия_академияһы&oldid=994665» битенән алынған