1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы

1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы (1918—1919) — Рәсәйҙә Граждандар һуғышы ваҡытында Башҡорт армияһының хәрби ойошмаһы.

1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы
Ғәмәлдә булған йылдары	август 1918 — февраль 1919
Ил	Башҡортостан автономияһы 1918 — 1919
Бойһонған	Башҡорт Хөкүмәте, Башҡорт хәрби шураһы
Составында	Халыҡ армияһы (КОМУЧ), Башҡорт айырым корпусы, Ырымбур айырым армияһы, Башҡорт корпусы
Тип	ҡоро ер ғәскәрҙәре
Берләштерә	2-се, 3-сө һәм 5-се Башҡорт пехота полктары; 1-се һәм 4-се Башҡорт уҡсылар полктары
Функция	автономия мәнфәғәттәрен яҡлау
Ҡатнашҡан хәрби бәрелештәр	Рәсәйҙәге Граждандар һуғышы
Командирҙары
Билдәле командирҙары	Тереғолов, Савельев, Х. И. Ишбулатов, Г. А. Савич-Заболоцкий, Ә. Ғ. Ишмырҙин
-

Ойошторолоуы һәм тарихы

Дивизия Башҡорт хәрби шураһының 1918 йылдың 13 август бойороғо буйынса 1-се Башҡорт пехота дивизияһы булараҡ Верхнеурал һәм Силәбе өйәҙҙәрендә ойошторола. Дивизия составына 2-се, 3-сө һәм 5-се Башҡорт пехота полктары инә.

1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы Халыҡ армияһы (Комуч) составында була, 1918 йылдың сентябренән — Башҡорт айырым корпусына инә.

1918 йылдың октябрь айында дивизия составына тарҡатылған 2-се Башҡорт уҡсылар дивизияһының частары инә: 1-се һәм 4-се Башҡорт уҡсылар полктары, ә 1918 йылдың ноябрендә — 6-сы Башҡорт уҡсылар полкы.

1918 йылдың 20 ноябренән 10-сы Башҡорт уҡсылар дивизияһы, 1918 йылдың декабренән — 9-сы Башҡорт уҡсылар дивизияһы тип атала башлай. Ә 1919 йылдың 9 ғинуарында элекке атамаһы кире ҡайтарыла.

1918 йылдың декабренән дивизия Ырымбур айырым армияһының составында була, ә 1919 йылдың 26 ғинуарынан Башҡорт ғәскәренең командующийы Ә. Ә. Вәлидовтың бойороғо буйынса яңы ойошторолған Башҡорт корпусының составына инә. 3-сө Башҡорт уҡсылар полкы был составҡа индерелмәй. 5-се һәм 6-сы Башҡорт уҡсылар полктары 2-се Башҡорт уҡсылар дивизияһының составына индерелә.

1919 йылдың ғинуарында дивизия составына Ғ. С. Иҙелбаев исемендәге 2-се Башҡорт кавалерия полкының 2 эскадроны инә.

Дивизия полктары Екатеринбург (июль—август 1918 йыл), Верхнеуральск (июль—август 1918 йыл), Орск (сентябрь 1918 йыл), Волга буйы (октябрь 1918 йыл), Аҡтүбә (октябрь—ноябрь 1918 йыл), Стәрлетамаҡ (декабрь 1918 йыл — октябрь 1919 йыл) фронттарында һуғышалар.

1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы, Башҡорт Хөкүмәте һәм ғәскәре Советтар яғына сыҡҡас, тарҡатыла.

Дивизия начальниктары

• подполковник Тереғолов (1918 йыл августынан);
• ваҡытлыса вазифаны башҡарыусы Савельев (1918 йылдың сентябренән);
• генерал-лейтенант Х. И. Ишбулатов (1918 йылдың ноябренән);
• генерал-майор Г. А. Савич-Заболоцкий (1918 йылдың ноябренән);
• штабс-капитан Ә. Ғ. Ишмырҙин (1919 йылдың февраленән).

Әҙәбиәт

• Багаутдинов Р. О. Участие башкир в Белом движении (1917—1920). — Уфа, 2009.
• Багаутдинов Р. О. Участие белых башкирских национальных частей на Екатеринбургском фронте // II Емельяновские чтения: Материалы Всероссийского научно — практической конференции (Курган, 11 — 12 мая 2007 г.). — Курган: Изд.-во Курганского гос. ун-та, 2007. — 293 с. С. 135—136.
• Национально-государственное устройство Башкортостана (1917—1925): документы и материалы в 4-х томах / сост. Б. Х. Юлдашбаев. — Уфа: Китап, 2002.
• Таймасов Р. С. Участие башкир в Гражданской войне: книга первая. В лагере контрреволюции (1918 — февраль 1919 гг.). — Уфа, 2009. — 200 с. — ISBN 978-5-7477-2159-3.
• Туракаев И. Башкирские части в гражданскую войну. — Уфа, 1929.
• Ярмуллин А. Ш. Башҡорт армияһы тарихынан. — Өфө: Китап, 2012. — 277 с. — ISBN 978-5-295-05503-4.

Һылтанмалар

• Таймаҫов Р. С. Беренсе башҡорт уҡсылар дивизияһы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• YouTube сайтында «Башкортостан:становление республики»