Ҡабыҡ ҡуңыҙҙары

Ҡабыҡ ҡуңғыҙҙары
Горный сосновый лубоед (Dendroctonus ponderosae)
Фәнни классификация
Батшалыҡ: Хайуандар Тип: Быуынтыҡ аяҡлылар Класс: Бөжәктәр Отряд: Ҡаты ҡанатлылар Ғаилә: Оҙон моронлолар Суб-ғаилә: Ҡабыҡ ҡуңғыҙҙары
Латинса исеме
Scolytinae Latreille, 1804
Трибы:
Amphiscolytini Bothrosternini Cactopinini Carphodicticini Coptonotini Corthylini Cryphalini Crypturgini Diamerini Dryocoetini Hexacolini Hylastini Hylesinini Hylurgini Hyorrhynchini Hypoborini Ipini Micracidini Phloeosinini Phloeotribini Phrixosomatini Polygraphini Premnobiini Scolytini Scolytoplatypodini Xyleborini Xyloctonini Xyloterini †Cylindrobrotini
ITIS 678830 NCBI 55867

Ҡабыҡ ҡуңғыҙҙары, сколитидтар (Scolytidae) — ҡаты ҡанатлылар отрядына ҡараған бөжәктәр ғаиләһе.

Ҡылыҡһырлама

Кәүҙәһе цилиндр формаһында, оҙонлоғо 0,9—9 мм, ҡара, ҡыҙғылт ҡуңыр йәки көрән төҫтә. Өҫкө ҡанат остарында инә ҡорт юлдарынан быраулау онон сығарып ташлау өсөн хеҙмәт иткән тештәр м‑н ҡаймаланған батынҡылыҡтар бар. Башы ҙур, маңлайы ҡабарынҡы, яҫы йәки батынҡы. Арҡаһының алғы өлөшө төрткөлө һәм түмһәләкле, төк менән ҡапланған, ян-яғы йомро. Мыйығы 4 быуынтыҡлы, ҡыҫҡа, бөгөмлө, суҡмар формаһында. Аяғы бәләкәй, нескә, киртләсле.

Үрсеүе

Йомортҡаларын өйкөмләп ағас ҡабығына һала. Балағорттары аҡ төҫтә, һирәк төк менән ҡапланған, аяҡһыҙ, асыҡ көрән төҫтәге ҡаты башлы һәм көслө яңаҡ һөйәкле. Ағас ҡабығы аҫтында, һирәгерәк үҙағаста үҫешәләр. Ҡурсаҡтары аҡ төҫтә. Миҙгел эсендә 1—2 быуын үҫә. Оло бөжәк һәм ҡарышлауығы ҡышлай. Көндөҙ, ҡайһы бер төрҙәре эңерҙә әүҙем. Үҫемлек туҡымалары менән туҡлана. Урманда ағас ҡабығы аҫтында һәм үҙағаста (юлдар һала), ҡайһы берҙәре үлән һабаҡтарында тереклек итә. Урман, ҡайһы бер мал аҙығы үҫемлектәре (клевер) ҡоротҡосо, ағастарҙың бәшмәк ауырыуҙарын тарата. Яҡынса 6000 төрө билдәле, бөтә Ер шарында таралған. Башҡортост анда 20‑гә яҡын төрө бар: ос ҡабығы ҡорто, парһыҙ ҡабыҡ ҡуңғыҙы, типограф ҡабыҡ ҡуңғыҙы. һ.б.

Балағорто Coccotrypes dactyliperda

Һылтанмалар

• [1](недоступная ссылка)
• Лубоеды // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Короед-типограф Ips typographus (Linnaeus, 1758) — фотография Д. И. Гаврюшина
• Фотографии (англ.).
• Михаил Мандельштам Короеды (Scolytidae)