Юдита Вайчюнайте (лит. Judita Vaičiūnaitė; 12 июль 1937, Каунас — 11 февраль 2001, Вильнюс) — XX быуаттың 2-се яртыһының литва шағиры һәм тәржемәсеһе; балалар өсөн шиғри һәм әкиәти пьесалар авторы.

Юдита Вайчюнайте
Рәсем
Зат ҡатын-ҡыҙ[1]
Гражданлыҡ  Литва
Тыуған көнө 12 июль 1937({{padleft:1937|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:12|2|0}})[1][2]
Тыуған урыны Каунас[d], Литва
Вафат булған көнө 11 февраль 2001({{padleft:2001|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:11|2|0}})[1][2] (63 йәш)
Вафат булған урыны Вильнюс, Литва
Атаһы Viktoras Vaičiūnas[d]
Хәләл ефете Hermanis Marģers Majevskis[d]
Яҙма әҫәрҙәр теле Литва теле
Һөнәр төрө шағир, балалар яҙыусыһы, яҙыусы
Уҡыу йорто Вильнюс университеты[d]

Биографияһы үҙгәртергә

1937 йылдың 12 июлендә Литваның Каунас ҡалаһында психиатр һәм невропатолог Викторас Вайчюнас ғаиләһендә тыуған. Литва шағиры Пятрас Вайчюнастың һеңлеһе[3].

1959 йылда Вильнюс дәүләт университетының тарих-филолгия факультетын тамамлай. Бында литва телен һәм әҙәбиәтен өйрәнә, бер үк ваҡытта музыка мәктәбендә белем ала. Курсташтары Аушра Слуцкайте һәм Томас Венцлова шағирҙың ижади манераһының формалашыуына йоғонто яһай[4].

Литва ССР-ы Яҙыусылар союзы сығарған «Литература ир мянас» („Literatūra ir menas“; «Әҙәбиәт һәм сәнғәт»; 1962—1966) аҙна һайын баҫылған гәзиттә, «Калба Вильнюс» („Kalba Vilnius“; «Вильнюс һөйләй») һәм «Науясис деновидис» („Naujasis dienovidis“) аҙналыҡ журналында эшләй.

Ижады үҙгәртергә

1956 йылдан шиғырҙар баҫтыра башлай. Тәүге китабын цензура үткәрмәй, икенсе китабы — „Pavasario akvarelės“ («Яҙғы акварелдәр») 1960 йылда нәшер ителә[3]. „Skersgatvio pasaka“ исемле балалар өсөн пьесаһын 1972 йылда Вильнюс Йәштәр театры сәхнәләштерә, „Apsiaustas“ пьесаһын 1972 йылда Каунас драма театры тарафынан ҡуйыла. Башҡа пьесалары һуңыраҡ Литваның төрлө театрҙарында сәхнәләштерелә. „Vaikystės veidrody“ («Бала саҡ көҙгөһөндә», 1996) тигән балалар иҫтәлеге китабын яҙа.

Переводила на литовский язык стихотворения Анна Әхмәтованың шиғырҙарын литва теленә тәржемә итә. Улар 1964 йылда нәшер ителгән „Poezija“ тигән литва телендәге Әхмәтова шиғриәте йыйынтығында һәм ваҡытлы баҫмаларҙа донъя күрә. Ольга Бергольцтың шиғырҙары („Blokados kregždė“ лирика йыйынтығы, 1979), Семён Кирсанов, Георгий Леонидзе, Франтишек Грубин, Десанка Максимовичтың шиғырҙарын, һәм шулай уҡ Софья Могилевскаяның «Виолончель Санта Тереза» (1973) повесын, Владислав Крапивиндың („Pažvelk į tą žvaigždę“, 1976) хикәйәләрен һәм повестарын тәржемә итеп баҫтыра. Юдите Вайчюнайте шулай уҡ Льюис Кэрроллдың «Алиса Көҙгө аръяғында» („Alisa veidrodžių karalystėje“, 1965; тәржемәсе Юлия Лапените) әҫәренең шиғри текстарын литва теленә тәржемә итә.

Вайчюнайтеның шиғырҙары тәржемә ителеп, инглиз, латыш, норвег, урыҫ телдәрендә баҫтырылып сығарыла.

Бүләктәре һәм маҡтаулы исемдәре үҙгәртергә

  • «Шиғриәт яҙы» лауреаты (1978)
  • „Nemigos aitvaras“ (1985) шиғырҙар китабы өсөн Литва дәүләт премияһы (1986)
  • „Žemynos vainikai“ шиғриәт йыйынтығы өсөн Балтика ассамблеяһы премияяһы (1996)
  • Литва бөйөк кенәзе Гядиминас офицер тәреһе (1997)
  • Литва Яҙыусылар союзы премияһы (2000)

Хәтер үҙгәртергә

  • Вильнюстың Паняряй районында Юдита Вайчюнайте исеме менән урам (Juditos Vaičiūnaitės gatvė) аталған[5].
  • 2011 йылдың 4 авгусында Вильнюстың Станислав Монюшко скверында Изге Екатерина костёлв эргәһендә мемориаль скульптура композицияһы асыла (скульпторы — Генрикас Оракаускас)[6] [7].

Китаптары үҙгәртергә

  • Pavasario akvarelės: eilėraščiai. Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1960.
  • Kaip žalias vynas: eilėraščiai. Vilnius: Valstybinė grožinės literatūros leidykla, 1962.
  • Per saulėtą gaublį: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1964.
  • Vėtrungės: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1966.
  • Po šiaurės herbais: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1968.
  • Spalvoti piešiniai: eilėraštukai. Vilnius: Vaga, 1971.
  • Pakartojimai: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1971.
  • Klajoklė saulė: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1974.
  • Balkonas penktame aukšte: eilėraščiai jaunesniam mokykliniam amžiui. Vilnius: Vaga, 1975.
  • Neužmirštuolių mėnesį: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1977.
  • Mėnulio gėlė: vienaveiksmės pjesės - pasakos jaunesniam mokykliniam amžiui. Vilnius: Vaga, 1979.
  • Šaligatvio pienės: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1980.
  • Pavasario fleita: pjesės. Vilnius: Vaga, 1980.
  • Karuselės elnias: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1981.
  • Smuikas: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1984.
  • Nemigos aitvaras: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1985.
  • Žiemos lietus: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1987.
  • Šešėlių laikrodis: eilėraščiai. Vilnius: Vaga, 1990.
  • Gatvės laivas: eilėraščiai. Vilnius: Vyturys, 1991.
  • Pilkas šiaurės namas: eilėraščiai. Vilnius: Viltis, 1994.
  • Žemynos vainikai: eilėraščiai. Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 1995.
  • Vaikystės veidrody: eilėraščiai. Vilnius: Baltos lankos, 1996.
  • Kai skleidžiasi papirusas: orientalistiniai eilėraščiai. Kaunas: Orientas, 1997.
  • Sus. Vilnius: Vaga, 1998.
  • Skersgatvių šešėliais aš ateisiu: eilėraščiai. Vilnius: Žuvėdra, 2000.
  • Debesų arka: 1998-2000 metų eilėraščiai. Vilnius, Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 2000.
  • Raštai. Vilnius: Gimtasis žodis, 2005.
  • Aitvaras: eilėraščių rinktinė. Vilnius: Alma littera, 2005.
  • Dulkėta Kauno saulė. — Vilnius: Versus aureus, 2007. — 72 с. — ISBN 978-9955-69-998-9.
  • Mabre viešbutis. — Vilnius: Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, 2009. — 152 с. — ISBN 978-9986-39-623-9.
  • Лунный цветок: Одноактные пьесы-сказки. Для мл. школ. возраста. 93 с. Вильнюс: Вага, 1979
  • Одуванчики на тротуаре: Стихи. Вильнюс: Вага, 1980. 126 с.
  • Змей бессонницы: Стихи. Худож. Р. Гибавичюс. Вильнюс: Вага, 1985. 415 с.
  • Зимний дождь: Стихи. Худож. Р. Гибавичюс. Вильнюс: Вага, 1987. 148 с.
  • В месяц незабудок: Стихи. Пер. с литов. Л. Сушковой; худож. Р. Гибавичюс. Москва: Советский писатель, 1987. 159 с.
  • Dikt fra Sųvnlųshetens Drake og andre samlinger. Oslo, 1994
  • Fire Put Out by Fire: Selected poems of Judita Vaiciunaite in Lithuanian and English. Lewiston, 1996.

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. 2,0 2,1 Judita Vaičiūnaitė // Энциклопедия Брокгауз (нем.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  3. 3,0 3,1 VLE
  4. Judita Vaičiūnaitė (лит.)
  5. Juditos Vaičiūnaitės gatvė Vilniuje (лит.). Vilniaus katalogas. Дата обращения: 11 ғинуар 2014.
  6. Viktorija Samarinaitė. Poetės J. Vaičiūnaitės gerbėjai jos poezija galės mėgautis S. Moniuškos skvere po skylėtu skėčiu (лит.). Lrytas.lt. Lrytas (4 август 2011). Дата обращения: 11 ғинуар 2014. Архивировано из оригинала 10 ғинуар 2014 года. 2014 йыл 10 ғинуар архивланған.
  7. Įamžintas J. Vaičiūnaitės atminimas (лит.). Bernardinai.lt. Bernardinai.lt (5 август 2011). Дата обращения: 11 ғинуар 2014.

Әҙәбиәт үҙгәртергә

  • Emilija Dagytė, Danutė Straukaitė. Vaičiūnaitė Judita // Tarybų Lietuvos rašytojai. Biografinis žodynas. — Vilnius: Vaga, 1975. — С. 168—169. — 190 с. — 30 000 экз.

Һылтанмалар үҙгәртергә

  • Judita Vaičiūnaitė (ингл.). Writers. www.rasytojai.lt. Дата обращения: 5 июнь 2018.
  • Vaičiūnaitė Judita (лит.). Tekstai. Tekstai.lt. Дата обращения: 5 июнь 2018.
  • Gintarė Bernotienė. Vaičiūnaitė Judita (лит.). Visuotinė lietuvių enciklopedija. Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras (16 декабрь 2013). Дата обращения: 3 апрель 2019.