Шумилов Пётр Павлович
Шумилов Пётр Павлович (1 июль (14 июль) 1901 йыл, Бобринец ҡалаһы, Елисаветград өйәҙе Херсон губернаһы, Рәсәй империяһы — 17 август 1942 йыл, Краснокамск) — СССР ғалимы, инженер-нефтсе һәм уйлап табыусы, ҡорал конструкторы.
| Шумилов Пётр Павлович | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Рәсәй империяһы.svg){kind=small} СССР |
| Тыуған көнө | 14 июль 1901 |
| Тыуған урыны | Бобринец[d], Елисаветградский уезд[d], Херсон губернаһы[d], Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 17 август 1942 (41 йәш) |
| Вафат булған урыны | Краснокамск[d], Пермь өлкәһе, РСФСР, СССР |
| Һөнәр төрө | физик |
| Уҡыу йорто |
Мәскәү университетының физика-математика факультеты М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты |
| Ғилми дәрәжә | техник фәндәр кандидаты[d] |
| Ғилми етәксе | Лейбензон, Леонид Самуилович[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
  |
Биографияһы үҙгәртергә
Пётр Павлович Шумилов 1901 йылда Бобринец ҡалаһында (хәҙер Кировоград өлкәһе, Украина) күп балалы крәҫтиән ғаиләһендә тыуған[1].
Дүрт класлыҡ башланғыс мәктәпте, юғары училищеның дүрт класын, Бобринец гимназияһының бишенсе класын (1919)[1], Херсон ауыл хужалығы институтының бер курсын (1923—1924), М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетының физика-механика факультетын тамамлай (1929).
1919—1923 йылдарҙа Бобринец хеҙмәт мәктәбендә физика һәм математика уҡытыусыһы булып эшләй.
1927—1934 йылдарҙа Дәүләт нефть тикшеренеү институтында ғилми хеҙмәткәр, 1932 йылдан быраулау секторының, ә һуңынан промысла механикаһы бүлегенең начальнигы.
1934—1939 йылдарҙа Баҡы ҡалаһында турбиналы быраулау эксперименталь контораһында эшләй, уның етәкселеге аҫтында күп баҫҡыслы редукторһыҙ турбобур төҙөлә.
1939 йылдан СССР нефть сәнәғәте халыҡ комиссариатының турбиналы быраулау секторы начальнигы (Баҡы).
Шулай уҡ 1930 йылдан И. М. Губкин исемендәге Мәскәү нефть институтының нефть промыслаһы механикаһы кафедраһы доценты, артабан Баҡы һәм Мәскәү нефть институттарында, Мәскәү дәүләт университетында гидравлика, механика, материалдар ҡаршылығы һәм йылылыҡ тапшырыу теорияһы курстары уҡый.
Һуғыш башланғандан һуң Пермь өлкәһенең Краснокамск ҡалаһында (унда 1941 йылдың сентябрендә Наркомнефттең Пётр Павлович етәкселек иткән Баҡы турбиналы быраулау эксперименталь контораһы (ЭКТБ) эвакуациялана) танкыға ҡаршы ҡоралдың яңы төрҙәренең конструкцияһын төҙөү менән шөғөлләнә башлай.
1941 йылдан СГ-82 тәүге совет реактив гранатометын эшләгән конструкторҙар төркөмөнә инә (немецтарҙың Panzerfaust аналогы, 1944 йылда ҡоралланыуға индерелә). 1942 йылдың йәйендә һынау үткәргән ваҡытта, гранатаның дары камераһы шартлау һөҙөмтәһендә, бик күп ауыр яралар ала. Ике аҙнанан һуң дауаханала, 1942 йылдың 17 авгусында вафат була. 1947 йылда, икенсе конструкторҙар менән берлектә, был гранатометты уңышлы эшләгән өсөн Сталин премияһына (үлгәндән һуң) лайыҡ була[1]. Вафатынан һуң ҡатыны дүрт балаһы менән тороп ҡала. Тәүге никахтан балалары тураһында бер ни ҙә билдәле түгел. Икенсе никахтан балалары: Леонид (1933—2007); Валериан (1935) атаһының эшен дауам итә. Фән кандидаты һәм бик күп патенттар авторы. Виктория Шумиловаға (1938) өйләнә. Совет осоронда Виктория Госстандарт бүлектәренең береһен етәкләй. Уларҙың ике ҡыҙы һәм биш ейәне бар.
Ҡыҙы Елена (1940—2018). Елена Рәсәй дәүләт гуманитар университетының Е. М. Мелетинский исемендәге юғары гуманитар тикшеренеүҙәр институтына нигеҙ һалыусыларҙың һәм етәкселәренең береһе, талантлы мөхәррир була. 2018 йылдың 1 октябрендә оҙайлы ауырыуҙан һуң вафат була. Рәсәй дәүләт гуманитар университеты, Рәсәй Федерацияһы Президенты ҡарамағындағы Рәсәй халыҡ хужалығы һәм дәүләт хеҙмәте академияһы Е. П. Шумилова иҫтәлегенә конференциялар үткәрә.
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре үҙгәртергә
- Өсөнсө дәрәжә Сталин премияһы (1942) — тәрән скважиналарҙы быраулау өсөн күп баҫҡыслы гидравлик турбина уйлап тапҡан өсөн.
- Икенсе дәрәжә Сталин премияһы (1947 — үлгәндән һуң) — нефть скважиналарын өҙлөкһөҙ ауыш быраулау ысулын эшләгәне һәм киң ҡулланыуға индергәне өсөн [1] 2021 йыл 8 май архивланған.
- Сталин премияһы (шулай уҡ 1947 — үлгәндән һуң) — ҡоралдың яңы төрөн булдырғаны өсөн.
- Ленин ордены (1942)
Хеҙмәттәре үҙгәртергә
- Гидравлика, 2 изд., М.—Л. — Новосибирск. 1934 (совм. с др.);
- Практический курс по теории теплопередачи, М., 1932 (совм. с В. С. Яблонским);
- Теоретические основы турбинного бурения, М.—Л., 1943.
- Турбинное бурение нефтяных скважин. Ч. 1. — М.; Л.: ОНТИ Гл. ред. горно-топлив. лит., 1936. — 177 с.
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Шумилов Пётр Павлович Ученый-нефтяник, Изобретатель, Педагог. www.ourbaku.com. Дата обращения: 18 август 2017. Архивировано 18 август 2017 года.
Сығанаҡтар үҙгәртергә
- Ю. Вадецкий В. Xxi быуат башында нефть һәм газ скважиналарын быраулау өсөн ҙур ҡаҙаныш булды // Төҙөлә. нефт. һәм газ. скважиналар диңгеҙ һәм ҡоро буласаҡ. — 2001. — № 3. — 2-3 с.
- Ҡара алтын Катренко А. Д. / под ред. а. м. Капелюшников. — М.; Л.: Гос. изд. техн. теорать. әҙәби, 1949. — 56 б.: илл.
- Н Трякина. П. башында Мәскәү инженер быраулау турбинный // мираҫ Мәскәү Инженер. — М., 2000. — С. 58-67.
- Ю. в. Евдошенко «турбобур баҫҡыслы мин ышанам». Совет тарихында иң инновациялар (к 110-летию со дня рождения ПП. Шумилов)
- http://www.gubkin.ru/gallery/portrait/detail.php?ID=1138 2021 йыл 8 май архивланған.
