Википедия

Усти-над-Лабем

Усти-над- Лабем[9] (ҡайһы берҙә — Усть-над-Лабой; чех Ústí nad Labem — Усти-на-Лаб., элекке. нем.Aussig an der Elbe, иҫкесә русса Аусиг) — Чехияның төньяғындағы статусҡа эйә булған ҡала, Билина йылғаһының Эльбаға ҡойған урынында урынлашҡан. Устец крайының һәм Усти-над-Лабем районының административ үҙәге. Мөһим тимер юлы үҙәге (Прага-Дрезден-Берлин магистрале) һәм йылға порты.

Усти-над-Лабем
чех Ústí nad Labem
ФлагГерб
Нигеҙләү датаһы 1056
Логотип
Рәсем
Рәсми атамаһы Ústí nad Labem[1] һәм Aussig-sur-Elbe
Дәүләт  Чехия[2]
Административ үҙәге Устецкий край[d] һәм Северочешский край[d]
Административ-территориаль берәмек Усти-над-Лабем[d] һәм Усти-над-Лабем[d][3]
Сәғәт бүлкәте UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Историческая область Богемия[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан Эльба
Геомәғлүмәттәр Data:Map of Ústí nad Labem, Ústí nad Labem District.map[3]
Хөкүмәт башлығы Petr Nedvědický[d]
Халыҡ һаны 91 963 кеше (1 ғинуар 2023)[4]
Йорттар һаны 8554[5]
Административ рәүештә бүленә Božtěšice[d][6], Brná[d][6], Bukov[d][6], Církvice[d][6], Habrovice[d][6], Hostovice[d][6], Klíše[d][6], Kojetice[d][6], Красне Бржезно[d][6], Mojžíř[d][6], Neštěmice[d][6], Olešnice[d][6], Předlice[d][6], Sebuzín[d][6], Ústí nad Labem-Severní terasa[d][6], Skorotice[d][6], Strážky[d][6], Střekov[d][6], Svádov[d][6], Ústí nad Labem-centrum[d][6], Vaňov, Ústí nad Labem[d][6] һәм Všebořice[d][6]
Ауыл биләмәһен үҙ эсенә ала Budov[d][6], Tuchomyšl[d], Severní Terasa[d], Q11089781?, Q27654831?, Dělouš[d], Kamenice[d] һәм Bánov[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 218 метр
Туғандаш ҡала Хемниц һәм Халтон[d]
Бойһонған ойошма (филиал) Fakultní základní škola[d]
Сиктәш Stebno[d], Libochovany[d], Prackovice nad Labem[d], Hlinná[d], Kamýk[d], Ryjice[d], Velké Chvojno[d], Хабаржовице[d], Трмице[d], Libouchec[d], Dolní Zálezly[d], Malečov[d], Velké Březno[d], Chuderov[d], Хлумец[d], Povrly[d], Řehlovice[d] һәм Telnice[d]
Майҙан 93,969856 км²[7]
Почта индексы 400 01–403 40[3]
Электронная почта podatelna.magistrat@mag-ul.cz
Рәсми сайт usti-nad-labem.cz/en/
Коллаж
Һәйкәлдәр исемлеге Q12052340?
Иң тәүге яҙма ваҡыты 1056[8]
Средний возраст 42,7[5]
Номер тамғаһы коды U
Категория для почётных граждан субъекта Category:Honorary citizens from Ústí nad Labem[d]
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Category:Burials in Ústí nad Labem[d]
Элементтың күренеше өсөн категория Category:Views of Ústí nad Labem[d]
Карта
 Усти-над-Лабем Викимилектә

Стршеков һарайы
Дева Марияның Күккә күтәрелеү костелы.

Халҡы 98,9 мең кеше (2009; Усти — халҡы һаны буйынса Чехияла туғыҙынсы ҡала). Майҙаны 93,9 км² тәшкил итә. 4 ҡала районына бүленә: Нештемице (Neštěmice), Северни-Тераса (Terasa Severní), Стршеков (Střekov), Центрум (Centrum).

Тарихы үҙгәртергә

Усти урынында ауыл 993 йылдан билдәле. Ҡалаға Пржемысл Оттокар II тарафынан XIII быуатта нигеҙ һалына. 1423 йылда Изге Рим империяһы императоры Сигизмунд ҡаланы Саксонияның курфюрсы Фридрих Беренсегә тапшыра. Устила саксония гарнизоны төпләнә. 1426 йылдың 16 июнендә гуситтарҙың 25 меңлек армияһы Усти янында 75 меңлек немец армияһын тар-мар итә. Икенсе көндө гуситтар Бөйөк Прокопий етәкселегендә ҡалаға бәреп инә, немец халҡын үлтерә һәм ҡаланы емерә. Усти тик 1429 йылда ғына яңынан төҙөлә. Вржешовицкий Якубок ҡулы аҫтында еңеүселәр һәм еңеүселәр татыу йәшәүен дауам итә. 1583 йылда ҡаланың байтаҡ өлөшө янғындан юҡҡа сыға[10]. Ҡала шулай уҡ Утыҙ йыллыҡ һәм Ете йыллыҡ һуғыштар ваҡытында зыян күрә. XIX быуатта Усти мөһим тау сәнәғәте үҙәге була.

Усти иртә нацизм үҙәктәренең береһе була; Усти ҡалаһында нацистарҙың күп теоретик эштәре баҫылып сыға. Шулай итеп, 1938 йылдың йәй һәм көҙ айҙарында Устинан Прагаға һәм башҡа ерҙәргә йәһүдтәр күсеп китә. 1938 йылдың ноябрендә, Мюнхен килешеүенән һуң, Устила ҡалған шул уҡ йәһүдтәр үлем лагерҙарына һөргөнгә ебәрелә[11]. Икенсе донъя һуғышы ваҡытында, герман армияһы сафтарында булып, ҡалала немец халҡының күп өлөшө һәләк була. Усти 1945 йылдың апрелендә бомбаға тотоуҙарҙан зыян күрә. 1946—1948 йылдарҙа бөтә немец халҡы ҡаланан ҡыуыла (53 мең самаһы кеше), күптәре судһыҙ һәм тикшереүһеҙ атып үлтерелә (Устиц атыуы).

Халҡы үҙгәртергә

Йыл 1869 1880 1890 1900 1910 1921 1930
Халыҡ 284 20 834 27 796 40 330 57 313 68 659 71 634 79
Йыл 1950 1961 1970 1980 1991 2001 2009
Халыҡ 179 64 148 72 544 79 272 89 178 98 436 95 869 98

Иҡтисады үҙгәртергә

Чехияла химия сәнәғәтенең иң ҙур үҙәктәренең береһе (синтетик буяуҙар, ашлама, көкөрт кислотаһы етештерә); машиналар эшләү, аҙыҡ-түлек һәм текстиль сәнәғәте үҫешкән. Әлеге ваҡытта ауыр сәнәғәт көрсөк стадияһында.

Иҫтәлекле урындары үҙгәртергә

  • Дева Марияның Күккә күтәрелеү костёлы[12].
  • Зоопарк (1908 йылда барлыҡҡа килгән), Красне-Бржезно ҡалаһында урынлашҡан.[13].
  • Стршеков замогы[14].

Ҡалала «Усть-надо-Лабем» футбол клубы бар. Йыл һайын Усть-надо-Лабем ярыммарафоны уҙғарыла.

Билдәле кешеләре үҙгәртергә

  • Гандалович Петр чех сәйәси, дәүләт һәм дипломатик эшмәкәр.
  • Антон Рафаэль Менгс — классицизм дәүеренең немец рәссамы.
  • Рудольф Зибер — продюсер, Марлен Дитрихтың ире.
  • Иржи Ярошик — футбол буйынса ЦСКА-ның һәм Чехия йыйылма командаһының элекке уйынсыһы.
 
Владимир (Рәсәй) һәм Усти-над-Лабем ҡалаларының дуҫлығына арналған значок. «1945-1985 Дуҫлыҡ Pratelstvi 3-8 1985 VI»

Туғандаш ҡалалар үҙгәртергә

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. ↑ Реестр территориальной идентификации, адресов и недвижимости (RUIAN) Чехии
  2. ↑ archINFORM (нем.) — 1994.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Реестр территориальной идентификации, адресов и недвижимости (RUIAN) Чехии
  4. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2023 (чеш.) — Praha: ČSÚ, 2023.
  5. ↑ 5,0 5,1 Český statistický úřad https://www.czso.cz/csu/czso/vysledky-scitani-2021-otevrena-data (чеш.)
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 6,22 набор данных ISÚI — Czech Office of Surveying and Cadastre.
  7. ↑ Czech Statistical Office Malý lexikon obcí České republiky – 2017 — Czech Statistical Office, 2017.
  8. ↑ Jakl L. Jak stará jsou česká města? Legendy a fakta. (чеш.) // iDNES.cz — 2011.
  9. ↑ Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — 459 с.
  10. ↑ Аусиг // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  11. ↑
    Энциклопедия Judaica. © 2008
  12. ↑
  13. ↑
  14. ↑
    Замок Стршек 2010 йыл 25 август архивланған.

Һылтанмалар үҙгәртергә

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Усти-над-Лабем&oldid=1186214» битенән алынған