Пәнж
Пәнж (таж. Панҷ; рус. Пяндж) — Азиялағы йылға, Амударъя йылғаһының һул өлешө.
| Пәнж | |
 | |
| Ҡайҙа ҡоя | Амударъя |
|---|---|
| Ҡушылдыҡ | Кокча[d], Гунт[d], Бартанг[d], Язгулем[d], Ванч[d], Кызылсу (приток Пянджа)[d], Вахандарья[d] һәм Памир[d] |
| Һыу сығымы | 1000 м³/с |
| Бассейн майҙаны | 114 000 км² |
| Донъя ҡитғаһы | Азия |
| Дәүләт |
 Тажикстан Афғанстан |
| Административ-территориаль берәмек | Горно-Бадахшанская автономная область[d], Хатлонская область[d], Бадахшан[d], Тахар[d] һәм Кундуз[d] |
| Мираҫ статусы | Рамсарское угодье[d] |
| Оҙонлоҡ | 921 km |
 | |
| Бассейн категорияһы | Категория:Бассейн Пянджа[d] |
 | |
 Пәнж Викимилектә | |
Тасуирламаһы үҙгәртергә
Оҙонлоғо 921 км, бассейн майҙаны 114 мең км², уртаса һыу сығымы 1000 м³/с. Һуғарыу өсөн ҡулланыла[1].
Сығанағының бейеклеге диңгеҙ кимәленән яҡынса 2817 м[2].
Географияһы үҙгәртергә
Памир һәм Вәхандаръя йылғалары ҡушылып, Пәнж йылғаһын хасил итә. Ә Пәнж Вахш менән ҡушылып Амударъя йылғаһын барлыҡҡа килтерә[1]. Афғанстан (яр буйында) һәм Тажикстан араһынан аға, тик Тажикстан ерҙәренең Хатлон өлкәһе Хамадони районының бәләкәй генә өлөшө , йырҙа үҙгәреү арҡаһында, йылғаның һул ярында тороп ҡала[3].
Пәнж үҙәне буйлап Дүшәнбе — Хорог автомобиль юлы үтә[1].
Пәнжгә Йорхдара йылғаһы ҡойған ерҙә Йорх ҡышлағы урынлашҡан.
Археологик табыш үҙгәртергә
Төньяҡ-көнсығыш Афғанстанда Пәнж һәм Күксә йылғалары ҡушылған ерҙә археологтар Шортуғай ауылы эргәһендә боронғо харапп Шортуғай А торамаһын (б. э. т. 2200—2000 йылдар) тапҡан. Тораманың майҙаны 2,5 га.
Этимологияһы үҙгәртергә
Йылға исеме (иран теленән — «биш»), йәнә бер версияға ярашлы, исмәғилиҙәрҙең символына — биш бармаҡҡа йүнәлтә[4].
Ҡушылдыҡтары үҙгәртергә
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Пяндж (река) // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ Карта бите J-43-XXV. Масштаб: 1 : 200 000. Указать дату выпуска/состояния местности.
- ↑ Сафаров Ш. Совместная таджикско-афганская комиссия определила линию госграницы в районе Хамадони // AVESTA — Новости Таджикистана. 30.01.2008. Дата обращения: 1 февраль 2009. Архивировано из оригинала 4 февраль 2009 года.
- ↑ Поспелов Е. М. Географические названия мира. — М., 2001.
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Пяндж // Словарь современных географических названий / Рус. геогр. о-во. Моск. центр; Под общ. ред. акад. В. М. Котлякова. Институт географии РАН. — Екатеринбург: У-Фактория, 2006.