Хлорофи́лл ( грек. χλωρός, «йәшел» һәм φύλλον, «япраҡ») — үҫемлектәрҙе йәшел төҫкә буяй торған пигмент. Уның ҡатнашлығында фотосинтез бара. Химик төҙөлөшө буйынса хлорофилл — төрлө тетрапирролдарҙың магнийлы комплекстары . Хлорофилл порфирин төҙөлөшлө һәм гемдарға яҡын.

Хлорофилл
Рәсем
Масса 892,53531 Массаның атом берәмеге[1]
Асыу датаһы 1817
Химик формула C₅₅H₇₂MgN₄O₅[1]
Изомерическая формула SMILES C1=2N3C(C=C4[N+]5=C(C=C6N7C8=C(C9=[N+](C(=C1)[C@H]([C@@H]9CCC(OC/C=C(/CCC[C@@H](CCC[C@@H](CCCC(C)C)C)C)\C)=O)C)[Mg-2]735)[C@H](C(C8=C6C)=O)C(=O)OC)C(=C4*)*)=C(C2*)*[2]
Менән бәйләнештә фотон[d]
 Хлорофилл Викимилектә
Хлорофилл төҙөлөшө c1 и c2

Тарихынан үҙгәртергә

1817 йылда француз химиктары һәм фармацевтары Жозеф Бьенеме Каванту һәм Пьер Жозеф Пеллетье үҫемлек япрағынан йәшел пигмент айырып алғандар һәм хлорофилл тип атағандар [3].

Хлорофилл Е140 аҙыҡ өҫтәлмәһе булараҡ теркәлгән.

1960 йылда америкалы химик-органик Роберт Вудворд синтез юлы менән хлорофилл эшләй.

Синтез 3 этаптан торған 15 реакцияны үҙ эсенә ала. Хлорофилл синтезы өсөн сығанаҡ матдәләр булып глицин һәм ацетат тора.

Химик структураһы үҙгәртергә

Хлорофилды протопорфирин (порфирин) һәм ике карбоксил төркөм сығарылмаһы итеп ҡарарға мөмкин. Улар башлыса сағыу буялған һәм флуоресценция сифатына эйә була.

Хлорофилл яҡтылыҡта тотороҡһоҙ. Ул кристалл рәүешендә була ала . H2O йәки Ca2+ органик иреткестәргә ҡушылыу кристаллашыуға булышлыҡ итә .

Хлорофилл a Хлорофилл b Хлорофилл c1 Хлорофилл c2 Хлорофилл d Хлорофилл f
Формула C55H72O5N4Mg C55H70O6N4Mg C35H30O5N4Mg C35H28O5N4Mg C54H70O6N4Mg C55H70O6N4Mg
C2 группа -CH3 -CH3 -CH3 -CH3 -CH3 -CHO
C3 группа -CH=CH2 -CH=CH2 -CH=CH2 -CH=CH2 -CHO -CH=CH2
C7 группа -CH3 -CHO -CH3 -CH3 -CH3 -CH3
C8 группа -CH2CH3 -CH2CH3 -CH2CH3 -CH=CH2 -CH2CH3 -CH2CH3
C17 группа -CH2CH2COO-Phytyl -CH2CH2COO-Phytyl -CH=CHCOOH -CH=CHCOOH -CH2CH2COO-Phytyl -CH2CH2COO-Phytyl
C17-C18 элемтә Берәрле Берәрле Икешәрле Икешәрле Берәрле Берәрле
Таралыуы Бар ерҙә лә Ер өҫтө үҫемлектәренең күпселеге Ҡайһы бер һыу үҫемлектәре Ҡайһы бер һыу үҫемлектәре Цианобактериялар Цианобактерииялар

Ҡулланылышы үҙгәртергә

Хлорофилл аҙыҡ буяуҙары ( европа реестрында теркәү номеры E140) булараҡ ҡулланыла, мәгәр этанол иретмәләрҙә һаҡлау, бигерәк тә әсе мөхиттә, уны тотороҡһоҙ итә, бысраҡ һоро-йәшел төҫкә инә һәм тәбиғи буяу булараҡ ҡулланыу мөмкин түгел. Шулай уҡ һыуҙа натив төрө иремәү ҙә уны аҙыҡ-түлек буяуы итеп ҡулланыуҙы сикләй. Әммә кондитер изделиелары бешергәндә синтетик буяуҙарҙы ярайһы уңышлы алмаштыра.

Яһалма хлорофилл — баҡыр хлофиллин комплексы (тринатрий тоҙҙары) аҙыҡ-түлек буяуы сифатында ( европа реестры теркәү номеры E141) ҡулланыла. Натив хлорофилдан айырмалы рәүештә, баҡыр комплексы әсе мөхиттә тотороҡло, зөбәржәт йәшел төҫтә була һәм оҙаҡ һаҡлана, һыуҙа һәм һыулы-спиртлы иретмәләрҙә ирей. Америка (USP) һәм Европа (EP) фармакопеялары баҡыр хлорофилды аҙыҡ-түлек буяуҙарына индерә, әммә ауыр металл булараҡ, баҡыр концентрацияһына лимит ҡаралған.

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. 1,0 1,1 1406-65-1 (ингл.)
  2. ftp://ftp.ebi.ac.uk/pub/databases/chebi/ontology/chebi.obo — 2021.
  3. Pelletier and Caventou (1817) «Notice sur la matière verte des feuilles»(Замечания о зелёном материале листmtd), Journal de Pharmacie, 3 : 486—491.

Һылтанмалар үҙгәртергә

Ҡалып:Пищевые добавки