Харуки Мураками

Харуки Мураками (яп. 村上 春樹 Харуки Мураками, 12 ғинуар 1949 йыл, Киото) — япон яҙыусыһы һәм тәржемәсе.

Харуки Мураками
япон. 村上 春樹
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Япония
Кана әлифбаһында исеме	むらかみ はるき
Тыуған көнө	12 ғинуар 1949({{padleft:1949|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:12|2|0}})[…] (75 йәш)
Тыуған урыны	Киото, Япония
Туған тел	Япон теле
Яҙма әҫәрҙәр теле	Япон теле
Һөнәр төрө	лингвист, романист, яҙыусы, тәржемәсе, эссеист, еңел атлет, университет уҡытыусыһы, писатель научной фантастики, прозаик, новеллист
Эшмәкәрлек төрө	сәнғәт башҡарыу төрҙәре[d], Япония әҙәбиәте һәм перевод на японский[d]
Эш урыны	Принстонский университет[d] Университет Тафтса[d]
Уҡыу йорто	Университет Васэда[d]
Эшмәкәрлек йылдары	2016
Спорт төрө	Еңел атлетика һәм бег на длинные дистанции (5—30 км)[d]
Архивы хранятся в	Waseda International House of Literature[d]
Сәнғәт йүнәлеше	сюрреализм[d] һәм магический реализм[d]
Жанр	роман, эссе[d], художественная литература[d] һәм мемуар
Йоғонто яһаусы	Ричард Бротиган[d], Курт Воннегут[d], Рэймонд Чандлер[d], Фрэнсис Скотт Фицджеральд[d], Раймонд Карвер[d], Джером Дэвид Сэлинджер һәм Франц Кафка
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	премия Номы для начинающих писателей[d] (1982) премия Танидзаки[d] (1985) премия «Ёмиури»[d] (1995) премия Такэо Кувабары[d] (1999) премия Франца Кафки[d] (2006) Всемирная премия фэнтези за лучший роман[d] (2006) Frank O'Connor International Short Story Award[d] (2006) премия Асахи[d] (2006) орден Искусств и литературы[d] (2009) Иерусалим премияһы[d] (2009) Международная премия Каталонии[d] (2011) премия «Игнотус» за лучший зарубежный роман[d] (2012) премия Кобаяси[d] (2012) Time 100[d] (2015) Андерсен Ханс Кристиан исемендәге әҙәби премия[d] (2016) премия Чино дель Дука[d] (2022) премия принцессы Астурийской за литературу[d] (2023) Льеж университетының почетлы докторы[d] (2007)
Рәсми сайт	harukimurakami.com
Болеет за команду	Tokyo Yakult Swallows[d]
Писал для	The New Yorker[d]
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы	Haruki Murakami
Харуки Мураками Викимилектә

{{{Исеме}}}
Жанр:	роман, антиутопия, эссе
Әҫәрҙәре Lib.ru сайтында

Уның китаптары 50 телгә тәржемә ителгән, Японияла һәм сит илдәрҙә бестселлер булып тора. Нәфис һәм фәнни әҙәбиәтте уҡыусылар һәм тәнҡитселәр уны халыҡ-ара кимәлдәге яҙыусы тип таный. Был уға бик күп наградалар килтерә. Муракамиҙың киң билдәле булған әҫәрҙәре - «Охота на овец» (1982), «Норвежский лес» (1987), «Хроники заводной птицы» (1994-95), «Кафка на пляже» (2002) һәм «1Q84» .(2009-10). Ул шулай уҡ япон теленә Раймонд Карвер һәм Джером Сэлинджер әҫәрҙәрен тәржемә иткән. Мураками китаптарында көнбайыш яҙыусыларының, шул иҫәптән, Ричард Бротиган, Чандлер һәм Курт Воннегут ижадының йоғонтоһо ҙур. Ошо сәбәптәр арҡаһында Японияла уның китаптарын «японса түгел» тип һанайҙар. Мураками эштәренең күпселеге сюрреалистик һәм меланхолиялы, уларҙың сюжетына яңғыҙлыҡ темаһы һәм Кафкаға хас ситләшеү характерлы. Киң мәғлүмәт саралары белдереүенсә ул бер нисә тапҡыр әҙәбиәт буйынса Нобель премияһы на номинациялана, ләкин номинацияға тәҡдим ителгәндән һуң илле йыл үткәс кенә уның премияға тәҡдим ителеүе тураһындағы документтарҙы баҫтырып сығара, шунлыҡтан Муракамиға Нобель премияһы биреү тураһындағы мәғлүмәт бер нисек тә раҫланмаған хәбәр булып тора.

Тормошо һәм ижады хронологияһы

Харуки Мураками Киото ҡалаһында 1949 йылда классик филология уҡытыусылары ғаиләһендә тыуған.

Харуки Муракамиҙың ҡартатаһы будда дине әһеле, уның бәләкәй генә сиркәүе була. Атаһы мәктәптә япон теле һәм әҙәбиәтенән уҡыта, буш ваҡытында будда мәғрифәтселеге менән шөғөлләнә. Буласаҡ яҙыусы Васэда университетында театр сәнғәтенең «классик драма» бүлегендә уҡый. 1950 йылда яҙыусы ғаиләһе Асия ҡалаһына — Кобе порты биҫтәһенә (Хего префектураһы) күсеп килә.

1971 йылда синыфташы Ёкоға өйләнә, әлегә тиклем уның менән йәшәй, балалары юҡ. 1974 йылда Токионың Кокубундзи районында үҙенең «Питер Кэт» тигән джаз-барын аса. 1977 йылда ҡаланың тыныс ҡына Сэндагай районына джаз-бары менән күсеп килә.

1978 йылдың апрелендә Мураками үҙенең яҙышҡыһы килеүен аңлай һәм кистәрен барҙа яңғыҙы ҡалып, ябай дәфтәр биттәрендә үҙенең әҫәрҙәрен яҙа башлай

1979 йылда «Слушай песню ветра» повесын — «Трилогия Крысы» әҫәрекнең беренсе өлөшөн баҫтыра. Бының өсөн ул абруйлы «Гундзо синдзин-се»бүләген ала. Ә саҡ ҡына һуңыраҡ әйҙәүсе «Бунгэй» журналының — «Премия имени Номы» бүләген ала. Роман йыл аҙағында инде бығаса кеше белмәгән-ишетмәгән тираж менән— 150 меңдән ашыу дана менән һатылып бөтә.

1980 йылда «Трилогия Крысы» әҫәренең икенсе өлөшө «Пинбол 1973» баҫтырыла.

Мураками 1981 йылда барын һата һәм профессиональ яҙыусы булып китә. 1982 йылда ул үҙенең беренсе романы «Охота на овец» китабын — «Трилогия Крысы» әҫәренең өсөнсө өлөшөн баҫтырып сығара . Шул уҡ йылда сираттағы «Нома» премияһы менән бүләкләнә.

1983 йылда «Медленной шлюпкой в Китай» һәм «Хороший день для кенгуру» хикәйәләр йыйынтығын сығара. 1984 йылда «Светлячок, сжечь сарай и другие истории» хикәйәләр йыйынтығын баҫтыра.

1985 йылда «Страна чудес без тормозов и Конец Света» романын баҫтыра һәм уның өсөн «Танидзаки премияһын» ала. Шул уҡ йылда балалар өсөн «Рождество Овцы» китабын һәм «Смертельный жар карусели с лошадками» әҫәрен баҫтырып сығара .

Мураками ҡатыны менән 1986 йылда Италияға, ә һуңынан Грецияға китә, Эгей диңгеҙе утрауҙары буйлап сәйәхәт итә. Японияла уның «Повторный налет на булочную» китабы баҫылып сыға

1987 йылда " Норвежский лес» романы баҫыла. Яҙыусы Лондонға күсеп килә.

1988 йылда Лондонда Мураками «Трилогия Крысы» китабының дауамы булған «Дэнс, Дэнс, Дэнс» әҫәрен яҙып бөтә.

1990 йылда Японияла уның «Ответный удар телепузиков» хикәйәләре баҫыла.

Мураками 1991 йылда АҠШ-ҡа күсеп килә һәм Принстон университетында стажер-тикшеренеүсе вазифаһын биләй. Японияла Муракамиҙың 1979-1989 йылдарҙа яҙған 8 томлыҡ барлыҡ әҫәрҙәре йыйынтығы баҫылып сыға.

1992 йылда ул Принстон университетының адъюнкт-профессоры дәрәжәһенә лайыҡ була. Японияла «К югу от границы, на запад от солнца» романын яҙып бөтөрә һәм нәшер итә.

Япониянан Көнбайышҡа күсеп киткән, инглиз телен яҡшы белгән, Мураками япон әҙәбиәтендә беренсе булып үҙ тыуған иленә европалылар күҙе менән ҡарай башлай.

Мин биш йыл самаһы ...штаттарға китеп, шунда йәшәгәндә ҡапыл ғына Япония һәм япондар тураһында йыраҡтан тороп ҡарап, иҫләп яҙа башланым, -тип иҫәпләй Мураками һуңынан.

1993 йылдың июлендә ул Санта-Ана ҡалаһына, Калифорнияға, күсеп килә һәм ундағы Уильям Говард Тафт университетында хәҙерге(һуғыштан һуңғы) донъя әҙәбиәте буйынса лекциялар уҡый. Ҡытай һәм Монголияға сәйәхәт яһай.

1994 йылда Токиола уның «Хроники заводной птицы» ике томдағы романы сыға.

1995 йылда был китаптың 3-сө томы донъя күрә. Ошо саҡта Японияла ике трагедия була: Кобэлағы ер тетрәү һәм «Аум Синрике» сектаһының теракты. Мураками «Подземка» тигән документаль китап өҫтөндә эшләй башлай.

1996 йылда «Призраки Лексингтона» хикәйәләр йыйынтығын баҫтырып сығара. Ул Японияға, Токиоға, йәшәргә ҡайта. Ҡайтҡас, теракт ҡорбандары һәм уларҙың палачтарынан бер нисә интервью ала.

Токио метроһындағы теракт тураһында 1997 йылда ике томлыҡ «Подземка» һәм «Край обетованный» документаль китаптарын баҫтырып сығара.

1999 йылда уның «Мой любимый sputnik» романы баҫыла.

2000 йылда уның «Все божьи дети могут танцевать» хикәйәләр йыйынтығы донъя күрә.

Ғинуар 2001 — Оисо ҡалаһының диңгеҙ буйындағы йортҡа күсә һәм әлегә тиклем шунда йәшәй.

2002 йылдың сентябрендә үҙенең ике томлыҡ «Кафка на пляже»нәфис романын нәшер итә.

2003 йылдың февралендә Сэлинджерҙың «Над пропастью во ржи» китабын тәржемә итеп баҫтыра. Был китап тәржемә ителгән әҙәбиәт араһында һатылыуы буйынса яңы быуат башында бөтә рекордтарҙы уҙып китә.

Июнь-июль, 2003 йыл. «Токийская сушеная каракатица» сәйәхәтселәр клубындағы коллегалары менән бергә Рәсәйҙә тәүге тапҡыр була — Сахалин утрауына килә. Сентябрь айында ул Исландияға китә. Ошо уҡ ваҡытта сираттағы роман өҫтөндә эшкә тотона. 2004 йылда ул «Послемрак» тип аталып баҫылып сыға.

Мураками Иерусалим бүләген тапшырыу церемонияһында, 2009

2006 йылд яҙыусы Франц Кафка исемендәге әҙәби премия ала. Бүләкләү тантанаһы Праганың ҡала йыйылыштар залында үтә, унда Муракамиға 10 мең долларлыҡ чек һәм Кафка статуэткаһы тапшырыла.

2008 йылдың мәғлүмәт агентлығына биргән интервьюһында Киодо Мураками::«Хәҙер мин көнөнә биш-алты сәғәт өҫтәл артында яҙышып ултырам, — тине. — Роман өҫтөндә бер йыл да ике ай эшләйем инде». Мураками үҙе Достоевский әҫәрҙәренән илһам, көс алам тей. «Ул „Братья Карамазовы“ романын ҡартайғас яҙған. Мин дә шулай эшләргә теләр инем».

2009 йылда Харуки Мураками Израилдың Ғәззә секторындағы контртеррористик операцияһын тәнҡитләп сыға. Был хаҡта ул Иерусалимда, үҙенә 2009 йыл өсөн Иерусалим премияһын тапшырыу тантанаһында, форсаттан файҙаланып, юғары трибунанан әйтә:

2009 йылдың 28 майында Японияла яҙыусының «1Q84» романы һатыуға ҡуйыла. Көн аҙағына тиклем булған китаптың барлыҡ тиражы һатылып бөтә.

2010 йылдың сентябрендә Муракамиҙың «О чем я говорю, когда говорю о беге» китабы рус теленә тәржемә ителеп сыға.

2017 йылдың ғинуарында «Синтеся» нәшриәте Муракамиҙың яңы романы «Кисидантё гороси», инглизсә версияһы — «Killing commendatore», тип аталасаҡ тип хәбәр итә.

Тәржемә эшмәкәрлеге

Мураками Ф. Скотт Фицджеральд, Трумен Капоте, Джон Ирвинг, Джей ди Сэлинджер һәм башҡа XX быуат америка прозаиктары китаптарын, шулай уҡ Ван Альсбург һәм Уррсула ле Гуин әкиәттәрен япон теленә тәржемә итә.

Әҙәбиәттән тыш

Өйләнгән, балалары юҡ. Марафон йүгереүе һәм триатлон менән шөғөлләнә. 1990-сы йылдар башында Токионың төн уртаһындағы коммерциялы телеканалында көнбайыш музыкаһы һәм субкультураһы тураһында ток-шоу алып бара. Бер нисә музыка буйынса белешмә һәм фотоальбом сығара. Үҙенең коллекцияһында 40 мең джаз пластикалары булыуы менән билдәле. Күп йылдар дауамында джазды бик ярата һәм уны көнөнә унар сәғәт тыңлай.

Библиография

№	Йыл	Исеме	Үҙенсәлекле исеме	Инглизсә	Иҫкәрмәләр
1	1979	Слушай песню ветра Перевод Вадима Смоленского ISBN 5-699-03953-8	風の歌を聴け Кадзэ но ута о кикэ	Hear the Wind Sing	Первая часть «Трилогии Крысы».
2	1980	Пинбол 1973 Перевод Вадима Смоленского ISBN 5-699-03953-8	1973年のピンボール 1973-нэн но пинбо: ру	Pinball, 1973	Вторая часть «Трилогии Крысы».
3	1982	Охота на овец Перевод с яп. Дмитрия Коваленина ISBN 5-94278-232-6	羊をめぐる冒険 Хицудзи о мэгуру бо: кэн	A Wild Sheep Chase ISBN 0-375-71894-X	Третья часть «Трилогии Крысы».
4	1985	Страна Чудес без тормозов и Конец Света Перевод с яп. Дмитрия Коваленина ISBN 5-699-02784-X	世界の終わりとハードボイルド・ワンダーランド Сэкай но овари то хадобоирудо ванда: рандо	Hard-Boiled Wonderland and the End of the World ISBN 0-679-74346-4
5	1987	Норвежский лес Перевод с яп. Андрея Замилова ISBN 5-699-05985-7	ノルウェイの森 Норувэй но мори	Norwegian Wood ISBN 0-375-70402-7
6	1988	Дэнс, Дэнс, Дэнс Перевод с яп. Дмитрия Коваленина ISBN 5-94278-425-6	ダンス・ダンス・ダンス Дансу дансу дансу	Dance, Dance, Dance ISBN 0-679-75379-6	Продолжение «Трилогии Крысы».
7	1992	К югу от границы, на запад от солнца Перевод с яп. Ивана и Сергея Логачёвых ISBN 5-699-03050-6, ISBN 5-699-05986-5	国境の南、太陽の西 Коккё но минами, таиё но ниси	South of the Border, West of the Sun ISBN 0-679-76739-8
8	1994, 1995	Хроники Заводной Птицы Перевод с яп. Ивана и Сергея Логачёвых ISBN 5-699-04775-1	ねじまき鳥クロニクル Нэдзимаки-дори куроникуру	The Wind-Up Bird Chronicle ISBN 0-679-77543-9	Роман в 3-х книгах.
9	1999	Мой любимый sputnik Перевод с яп. Натальи Куниковой ISBN 5-699-05386-7	スプートニクの恋人 Спутнику но коибито	Sputnik Sweetheart ISBN 0-375-72605-5
10	2002	Кафка на пляже Перевод с яп. Ивана и Сергея Логачёвых ISBN 5-699-09159-9, ISBN 5-699-10653-7	海辺のカフカ Умибэ но кафука	Kafka on the Shore ISBN 1-4000-4366-2
11	2004	Послемрак Перевод с яп. Дмитрия Коваленина ISBN 5-699-12973-1	アフターダーク Афутадаку	After Dark ISBN 0-385-66346-3
12	2009, 2010	1Q84 (Тысяча Девятьсот Восемьдесят Четыре) Перевод с яп. Дмитрия Коваленина. В 4 книгах. ISBN 978-5-699-50930-0	1Q84 Ити-кю-хати-ён	1Q84	Роман в 3-х книгах.
13	2013	Бесцветный Цукуру Тадзаки и годы его странствий Перевод с яп. Дмитрия Коваленина. ISBN 978-5-699-78845-3	色彩を持たない多崎つくると、彼の巡礼の年 Сикисай о мотанай тадзаки цукуру то, карэ но дзюнрэй но тоси	Colorless Tsukuru Tazaki and His Years of Pilgrimage
14	2017	Убийство командора Перевод с яп. Андрея Замилова. ISBN 978-5-04-100931-1	騎士団長殺し Киси дантё: гороси	Killing Commendatore	Роман в 2-х книгах.

Әҙәбиәт

• Джей Рубин, Харуки Мураками и музыка слов (2002, 2005) Перевод с англ. Анны Шульгат. ISBN 5-94278-479-5

Экранлаштырыу

• 1980 — «Слушай песню ветра» — шул уҡ исемдәге романынан. Режиссеры — Кадзуки Омори.
• 2004 — «Тони Такитани» (ингл. Tony Takitani). Тони Такияхикәйәһе буйынса. Режиссеры — Дзюн Итакава.
• 2007 — «Все божьи дети могут танцевать», режиссеры — Роберт Лоуджфолл.
• 2010 — «Норвежский лес» — шул уҡ исемдәге романынан. Режиссеры — Чан Ань Хунг.
• 2018 — «Пылающий». Фильм «Сжечь сарай» хикәйәһе буйынса төшөрөлгән. Режиссеры — Ли Чхан-дон.

Иҫкәрмәләр

Һылтанмалар

• Официальный сайт Харуки Мураками (инг.)
• Харуки Мураками в «Лавке языков»
• Харуки Мураками: вкусное и неспешное проживание жизни(недоступная ссылка)