Төркиәнең ауыл хужалығы
Төркиәнең ауыл хужалығы — Төркиә иҡтисадының бер тармағы. Ул 62,7 $ миллиард килем килтерә һәм 6,1 млн кешене эш менән тәьмин итә(2011)[1]. Ауыл хужалығы менән, нигеҙҙә, Төркиәнең көньяҡ өлкәләрендә — Анталья, Мерсина, Хатайя, Мугла, Газиантепта шөғөлләнәләр.
| Төркиәнең ауыл хужалығы | |
 | |
| Дәүләт |
 Төркиә |
|---|---|
 Төркиәнең ауыл хужалығы Викимилектә | |
Төркиәнең яр буйы райондарында халыҡ балыҡсылыҡ менән шөғөлләнә. Измир ҡалаһы, Бурса, Ҡайсери райондарында умартасылыҡ киң таралған. Беренсе донъя һуғышына тиклем Төркиә донъя баҙарына һатырға ебәк туҡыма сығарыусы төп ил була.
Ауыл хужалығы продукцияһын Европа илдәре, Рәсәй, Украина, Ираҡҡа, ғәрәп илдәренә сығара. 2015 йылда, төрөк ғәскәрҙәре Рәсәй хәрби самолетын атып төшөргәндән һуң Рәсәй Федерацияһында Төркиәнән ауыл хужалығы продукцияһын, шул иҫәптән: баклажан, гранат, әфлисун, мандарин, тауыҡ ите һәм күркә, башлы һуған һәм шалот, төҫлө кәбеҫтә, брокколи, корнишон һәм ҡыяр, виноград, алма, груша, өрөк, персик һәм башҡа еләк-емеш индереү тыйыла[2].
Климат шарттары һәм рельеф үҙгәртергә
Төркиәлә 26,3 млн гектарға яҡын биләмә ауыл хужалығы өсөн ҡулланыла. Рельефы диңгеҙ кимәленән юғары, Төркиә территорияһының 55,9 проценты 1000 метр бейеклектә урынлашҡан, Урта диңгеҙ климаты өҫтөнлөк иткәнгә күрә, йылылыҡ яратыусы үҫемлектәре: цитрус, зәйтүн ағастары, сәтләүек, сәй, тәмәке, кукуруз һәм мамыҡ үҫә.
Төркиәнең тупрағы таулы, уңдырышлылығы түбән, шуға күрә бындай ерҙәр башлыса көтөүлектәр итеп файҙаланыла. Яр буйындағы уйһыулыҡтар, йылға үҙәндәрендә генә аллювиаль һәм уңдырышлы ер осрай.
Үҫемлекселек үҙгәртергә
Төркиәлә, нигеҙҙә, үҫемлекселек менән шөғөлләнәләр (яҡынса 58 %). Малсылыҡ продукцияһы өлөшө 30 процент тирәһе, етен продукцияһын етештереү 6 процент һәм балыҡсылыҡ 1 % тәшкил итә. Ауыл хужалығы продукцияһының яҡынса 85 проценты иген күльтураларына тура килә. Бойҙай баҫыуы яҡынса 9 млн гектар ерҙе биләй. Илдең көнбайышында һуғарылған майҙандар ята. Үҫемлектәрҙең 10 процентын емеш-еләк, 7,6 процентын майлы культуралар, 2,5 процентын мамыҡ баҫыуҙары биләй.
Илдә бойҙайҙың яҡынса 90 проценты икмәк, 1 проценты — бойҙай бутҡаһы(«бульгур») һәм 2 проценты макарон изделиелары булараҡ файҙаланыла.
Төркиәлә өс баҫыулы һәм ике баҫыулы сәсеү әйләнештәре ҡулланыла. Көтөүлектәр өсөн пар ерҙәре файҙаланыла[3].
Малсылыҡ үҙгәртергә
1994 йылғы мәғлүмәттәр буйынса, Төркиәлә 36 миллион баш һарыҡ, 12 миллионға яҡын һыйыр малы, 10 миллион баш кәзә аҫырала. Һыйыр малын һөт, ит һәм тире, һарыҡты келәм туҡыуҙа ҡулланылған йөн һәм ит, кәзәне һөт һәм йөн етештереү өсөн аҫырайҙар.
Статистика үҙгәртергә
| Төп мәғлүмәт | Төркиә (2002) |
Ауыл хужалығы (2002) |
Ауыл хужалығы өлөшө (%) (2002) | Төркиә (2011) |
Ауыл хужалығы (2011) |
Ауыл хужалығы өлөшө (%) (2011) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Халҡы (млн кеше) | 69,3 | 23,7 | 34,2 | 74,7 | 17,3 | 23,2 |
| Мәшғүллек (миллион кеше.) | 21,3 | 7,4 | 34,9 | 24,1 | 6,1 | 25,5 |
| Милли килем (млрд. доллар АҠШ) | 230,5 | 23,7 | 10,3 | 772,3 | 62,7 | 8,1 |
| Йән башына алынған килем ($) | 3492 | 1064 | 28,6 | 10444 | 3653 | 35,0 |
| Экспорт (млрд доллар АҠШ) | 36,0 | 4,0 | 11,2 | 134,9 | 15,3 | 11,3 |
| Импорт (млрд доллар АҠШ) | 51,5 | 3,9 | 7,7 | 240,8 | 17,6 | 7,3 |
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Төркиәнең ауыл хужалығы 2019 йыл 14 октябрь архивланған.
- Төркиә структураһында ауыл хужалығы 2016 йыл 9 май архивланған.
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. 2014 Faaliyet Raporu. 2015, tarim.gov.tr ингл. — «{{{1}}}»
- ↑ ВЗГЛЯД / Опубликован список запрещенных турецких товаров
- ↑ Сельское хозяйство турок 2016 йыл 28 апрель архивланған.
- ↑ TÜRKİYE TARIM SEKTÖRÜ RAPORU, 2013, tobb.org.tr ингл. — «{{{1}}}»