Сыуаш-Ҡарамалы

Сыуаш-Ҡарамалы (рус. Чуваш-Карамалы) — Башҡортостандың Ауырғазы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 854 кеше. Почта индексы — 453485, ОКАТО коды — 80205872001.

Ауыл
Сыуаш-Ҡарамалы cыу. Чăваш Хурамалĕ рус. Чуваш-Карамалы
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башкортостан
Муниципаль район	Ауырғазы
Ауыл советы	Сыуаш-Ҡарамалы
Координаталар	53°57′18″ с. ш. 56°10′11″ в. д.
Нигеҙләнгән	1740
Элекке исеме	Ҡуғанак
Ауыл с	2005
Халҡы	↘854 кеше (2010)
Милли состав	сыуаштар
Конфессиональ составы	православие динен тотоусылар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453485
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 205 872 001
ОКТМО коды	80 605 472 101
ГКГН номеры	0663099
Сыуаш-Ҡарамалы

Тарихы

Сыуаш Ҡарамалы ауылы XVIII быуаттың 60-сы йылдарынан билдәле. 1740 йылда керҙәшлек килешеүе буйынса Нуғай даруғаһы Меркет‑Мең улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә Сембер өйәҙенең Федькино ауылынан суҡындырылмаған сыуаштар Ҡуғанаҡ исеме менән нигеҙ һала. 1760 йылда бында шулай уҡ шарттарҙа Ҡазан губернаһының Свияжск, Чебоксар һәм Цивильский өйәҙҙәренән сыуаштарҙың яңы төркөмдәре килеп урынлаша. 18 быуат аҙағынан алып Ҡарамалы булараҡ иҫәпкә алына. V рәүиз буйынса унда 250 кеше иҫәпләнә. Халыҡтың бер өлөшө Асаутамаҡҡа күсенә, шуға күрә 1811 йылда халыҡ кәмей: унда 145 кеше ҡала. 1865 йылда Сыуаш‑Ҡарамалыла 122 йортта 761 кеше йәшәй. 1920 йылда 289 йортта 698 ир-ат һәм 817 ҡатын-ҡыҙ иҫәпләнә.

Игенселек, малсылыҡ, сана яһау менән шөғөлләнгәндәр. Һыу тирмәне булған. 1906 йылда сиркәү‑мәхәллә мәктәбе, 2 тимерлек, 2 бакалея кибете, 3 мөгәзәй теркәлгән.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	1515
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	1509
1959 йыл 15 ғинуар	1400
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	850
2002 йыл 9 октябрь	897
2010 йыл 14 октябрь	854	439	415	51,4	48,6

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт - сыуаштар (96 %).

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

Ҡарамалы йылғаһы (Ағиҙел йылғаһы бассейны) буйында урынлашҡан.

• Район үҙәгенә тиклем (Талбазы): 25 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Аҡкүл): 7 км

Ер-һыу атамалары

• Ҡарамалы йылғаһы
• Ерекле йылғаһы

Урамдары

• 7 Ноябрь урамы (рус. улица 7 Ноября)
• Авдоким урамы (рус. улица Авдокима)
• Андреев урамы (рус. улица Андреева)
• В.Николаев урамы (рус. улица В.Николаева)
• Карл Маркс урамы (рус. улица Карла Маркса)
• Ленин урамы (рус. улица Ленина)
• Лермонтов урамы (рус. улица Лермонтова)
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная улица)
• Пушкин урамы (рус. улица Пушкина)
• Совет урамы (рус. Советская улица)
• Үҙәк урам (рус. Центральная улица)
• Мәктәп урамы рус. Школьная улица)

Билдәле шәхестәре

• Николаев Василий Васильевич (11 февраль 1939 йыл—28 июнь 2007 йыл) — ғалим-инженер‑механик, сәнәғәт эшмәкәре. 1989—2002 йылдарҙа Ленин орденлы «Оренбургазпром» производство берекмәһененең начальнигы һәм генераль директоры. Сыуаш Республикаһының Милли фән һәм сәнғәт академияһының почётлы академигы (2001). Техник фәндәр докторы (1998), профессор (1996). Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған нефть һәм газ сәнәғәте хеҙмәткәре (1992), СССР‑ҙың почётлы газ сәнәғәте хеҙмәткәре (1989). Ике тапҡыр Сыуашстандың Дәүләт премияһы лауреаты (2001, 2006). Почёт ордены кавалеры (1996). Ауырғазы районының почётлы гражданы (2000).

Һылтанмалар

• Сыуаш-Ҡарамалы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.  (Тикшерелеү көнө: 2 февраль 2019)