Самарий
Самарий (лат. Samarium, Sm) — Менделеевтың периодик таблицаһының 6-сы осор элементы. Тәртип номеры — 62. Лантаноидтар төркөмөнән. Ябай матдә самарий — ҡаты металл, аҡ төҫтә.
| Самарий | |
 | |
| Масса | 150,36 ± 0,02 массаның атом берәмеге[1] |
|---|---|
| Кем хөрмәтенә аталған | Самарскит[d] |
| Асыусы йәки уйлап табыусы | Лекок де Буабодран, Поль Эмиль[d][2] |
| Асыу датаһы | 1879[2] |
| Табылыу урыны | Париж[2] |
| Элемент символы | Sm[3] |
| Химик формула | Sm[4] |
| Каноническая формула SMILES | [Sm][4] |
| Атом һаны | 62[5] |
| Электр кирелеге | 1,17 |
| Ионный радиус | 1,19 ангстрем[6], 1,27 ангстрем[6], 0,96 ангстрем[6], 1,08 ангстрем[6] һәм 1,24 ангстрем[6] |
 Самарий Викимилектә | |
Символы үҙгәртергә
Самарий элементының символы — Sm (Самарий тип уҡыла).
Тарихы һәм атаманың килеп сығышы үҙгәртергә
Элемент самарскит минералынан айырып алынған ((Y,Ce,U,Fe)3(Nb,Ta,Ti)5O16). Был минерал 1847 йылда урыҫ тау инженеры, полковник В. Е. Самарский-Быховец хөрмәтенә аталған (шул минерал өлгөһөн тикшеренеүгә алырға рөхсәте өсөн немец химигы Генрих Роза тәҡдиме буйынса)[7]. Самарскитта яңы, бығаса билдәле булмаған француз химик элемент табылған спектроскоп ысулы менән 1878 йылда Делафонтен һәм 1879 йылда Лекок де Буабодран тарафынан табылған. Был 1880 йылда швейцария химигы Ж. де Мариньяк асыш булыуын раҫлай . Элемент минерал буйынса самарий тип атала; был тарихта ысын кеше исеме бирелгән тәүге осраҡ, шуғаса мифологик персонаждар исеме ҡушыла торған булған[8][9]. Тәүге тапҡыр таҙа самарий ХХ быуат башында ғына бүлеп алына.
Тәбиғәттә үҙгәртергә
Ер ҡабығында самарий йөкмәткеһе — 8 г/т, океан һыуҙарында — 1,7·10−6 мг/л[10].
Ятҡылыҡтары үҙгәртергә
Самарий лантаноидтар составына инә, уларҙың ятҡылыҡтары Ҡытай, АҠШ, Ҡаҙағстан, Рәсәй, Украина, Австралия, Бразилия, Һиндостан, Скандинавия дәүләттәрендә табылған.
Сығарып алыу үҙгәртергә
Металлик самарий етештереү структураһына һәм иҡтисади күрһәткестәргә ярашлы рәүештә, металлургия һәм электролитик ысулдар менән алына. Донъяла самарий сығарып алыу бер нисә йөҙ менән тонна тип баһалана, күбеһе монацит ҡомдан ион алмаштырыу ысулдары менән сығарыла.
Хаҡы үҙгәртергә
Самарий хаҡы таҙалығы 99-99,9 % 1 ҡойолмаларында 1 килограмы өсөн 50-60 доллар тирәһендә тирбәлә.
2014 йылда 25 грамм 99,9 % таҙалыҡ самарийҙы 75 евроға һатып алырға мөмкин булған.
Физик үҙенсәлектәре үҙгәртергә
Самарий металы — тышҡы күренеше менән ҡурғашҡа, ә механик үҙенсәлектәре буйынса — цинкҡа оҡшаған.
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ Meija J., Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D., Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T., Prohaska T. Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2015-0305
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Эмсли Д. Nature's Building Blocks: An A-Z Guide of the Elements (New Edition) — Издательство Оксфордского университета, 2011.
- ↑ Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
- ↑ 4,0 4,1 SAMARIUM (ингл.)
- ↑ периодическая система химических элементов — 1869.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 (unspecified title) — ISBN 0-8493-0485-7
- ↑ Гейнрих Розе. Состав уранотантала и колумбита из Ильменских гор / Горный журнал, 1847, ч. II, кн. 4, с. 108—126.
- ↑ Chemistry in Its Element — Samarium, Royal Society of Chemistry.
- ↑ Samarium: History & Etymology.
- ↑ J.P. Riley and Skirrow G. Chemical Oceanography V. I, 1965
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Самарий//Большая российская энциклопедия(недоступная ссылка)
- Самарий на Webelements
- Самарий в Популярной библиотеке химических элементов 2009 йыл 25 ноябрь архивланған.
- Ряд свойств гексаборида самария
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Самарий// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 22-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.