Википедия

Пермь дәүләт университеты

Рәсәй Федерацияһының юғары уҡыу йорты

Пермь дәүләт университеты (тулы исеме юғары белем биреү федераль дәүләт бюджет белем биреү учреждениеһы «Пермь дәүләт милли тикшеренеү университеты»[6]) — Пермь ҡалаһында классик университет, Рәсәй милли тикшеренеү университеттарының береһе. Уралда беренсе юғары уҡыу йорто[7].

Пермь дәүләт университеты
Нигеҙләү датаһы 1916
Логотип
Рәсем
Рәсми атамаһы Пермский государственный национальный исследовательский университет
Ҡыҫҡаса атамаһы ПГНИУ
Эш хаҡы 92 400 ₽[1]
Кем хөрмәтенә аталған Максим Горький һәм Молотов Вячеслав Михайлович
Етәксе Красильников Дмитрий Георгиевич
Девиз тексы Vivat ! Crescat ! Floreat !
Дәүләт  Рәсәй[2]
Административ-территориаль берәмек Дзержинский район[d]
Уҡыусылар һаны 12 370
Баш компания (ойошма, предприятие) Рәсәй Федерацияһының Фән һәм юғары белем биреү министрлығы[d][3]
Штаб-фатирҙың урынлашыуы Пермь, Рәсәй
Ҡулланылған тел урыҫ теле
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены
Диапазон IPv6 2001:6d0:ffe9::/48[4] һәм 2001:b08:18::/48[5]
Рәсми сайт psu.ru
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр 2747
Ойошма хеҙмәткәрҙәре категорияһы Категория:Преподаватели Пермского государственного университета[d]
Карта
 Пермь дәүләт университеты Викимилектә

2016 йылдың 1 сентябренә ҡарата университет составына 12 факультет, 78 кафедра, Нефтекаманың дәүләт педагогия институты (филиал), һөнәри белем биреү колледжы, Төбәк өҙлөкһөҙ белем биреү институты һәм Тәбиғи ғилми институт инә[8].

Университет тарихы үҙгәртергә

Университет ойошторолоуы үҙгәртергә

XIX—XX быуаттарҙа Уралда юғары мәктәп төҙөү кәрәклеге тыуа: төбәктең үҫешкән сәнәғәте өсөн үҙ фәнни, белем биреү һәм ағартыу үҙәге талап ителә. Уралда университет ойоштороу идеяһын Д. И. Менделеев, А C. Попов, Д. Н. Мамин-Сибиряк, А К. Денисов-Уральский һәм башҡалар әүҙем хуплай[9].

Университетты ойошторғанда Пермде һайлау урындағы йәмәғәтселектең әүҙем эшләүе менән бәйле була (дума, земство, күренекле сәнәғәтселәргә)

Файл:Foundation act.jpg
1916 йылдың 17 июнендә Пермдә университет төҙөү тураһында Халыҡ мәғарифы министрлығының акты.

Рәсәй Халыҡ мәғарифы министрлығының 1916 йылдың 1 октябрендәге 2773-сө актына ярашлы, өс факультеттың тәүге өс курс составында Император Петроград университетының Пермь бүлексәһе ойошторола. Бүлексәгә 522 студент килә, 32 кафедра булдырыла.

Пермь бүлексәһе нигеҙендә үк Рәсәй Хөкүмәтенең 1917 йылдың 1 (14) июлендәге 752-се ҡарар менән Пермь университеты асыла.


 

Университет үҫеше үҙгәртергә

Пермь университетының беренсе факультеттары физика-математика[10], тарих-филология һәм юридик була[11].

1917 йылдан физика-математика факультетының медицина бүлеге медицина факультетына үҙгәртелә[12].

1918 йылда физика-математика факультеты ҡарамағында фармацевтика бүлеге ойошторола[13].

1918 йылда ауыл хужалығы һәм урман факультеты асыла[14]. 1922 йылда агрономия факультеты итеп үҙгәртелә[15].

1919 йылда тарих-филология һәм юридик факультеты базаһында йәмғиәт фәндәр факультеты ойошторола [16].

1922 йылда физика-математика факультеты менән ижтимағи фәндәр факультетын берләштереү һөҙөмтәһендә педагогия факультеты төҙөлә.

1922 йылда һөнәрселек ботаника кафедраһы мөдире А. Ғ. Генкель башланғысы менән университеттың ботаника баҡсаһы булдырыла[17].

Профессорҙарҙың кәмеүе 1930-сы йылдарҙа Пермь университетынан үҙаллы химия-технология (Березники ҡалаһы), ветеринария (Троицк ҡалаһы, 1929)[18], ауыл хужалығы, медицина, педагогия институттарын (1936) һәм политехник институттарҙы (1960) бүленеп сығыуы менән бәйле [19].

РСФСР Халыҡ комиссарҙары советы 1931 йылдың 13 июлендә ҡарар итә:

3.

— РСФСР-ҙың Халыҡ Комиссарҙары Советының 1931 йылдың июлендәге «Дәүләт университеттарын яңынан ҡороу тураһында» 752-се ҡарары менән Пермдә (физика, химия, ботаника и зоология бүлектәре менән) университет асыла

Шулай итеп 1930 йылдарҙа университеттың бер нисә факультеты үҙаллы юғары уҡыу йорто була:

  • 1930 йылда педагогия факультеты үҙ аллы педагогия институтына (1995 йылдан - Пермь дәүләт педагогия университетына, 2012 йылдан - Пермь дәүләт гуманитар-педагогия университеты) бүленә[20]
  • 1930 йылда ауыл хужалығы факультеты үҙ аллы Урал ауыл хужалығы институты (1933 йылдан - Пермь ауыл хужалығы институты) тип үҙгәртелә, 1995 йылда академия статусы ала[15].
  • 1931 йылда медицина факультеты Пермь медицина институтына үҙгәртелә (1994 йылдан - Пермь дәүләт медицина академияһы, 2014 йылдан - Пермь дәүләт медицина университеты)[12].
  • 1931 йылда биология факультеты булдырыла[21]. Быйылдан алып университет физика-математика, биология һәм геологик факультеттарҙан тора1931 йылда биология факультеты булдырыла[22].
  • 1936 йылда фармацевтика бүлексәһе, 1995 йылда академия статусын алған, Пермь дәүләт фармацевтика институтына үҙгәртелә.

1941 йылда тарихи-филология факультеты тергеҙелә

1948 йылда юридик факультеты яңынан асыла[23] (в 1919 йылда ул үҙаллылығын юғалта; 1922 йылда тулыһынса бөтөрөлә)[24]; шул уҡ йылда университеттың үҙ гәзитебулдырыла

1949 йылда техник факультеты асыла[25] [26].

Артабан барлыҡҡа килгәндәр:

  • 1955 йыл — география факультеты[27];
  • 1959 йыл — иҡтисад факультеты[28];
  • 1960 йыл — физика-математика факультеты физика һәм механика-математика факультеттарына бүленә[29];
  • 1960 йыл — тарих-филология факультеты ике факультетҡа бүленә: тарих һәм филология[30];
  • 1960 йыл — Пермь политехник институты составына техник факультеттың дүрт бүлеге инә[31] (1992 йылдан университет статусын ала ППИ[32]);
  • 1996 йыл — философия-социология факультеты ойошторола[33];
  • 1996 йыл — тарих факультеты тарихи-политология итеп үҙгәртелә[34];
  • 2003 йыл — хәҙерге тел һәм әҙәбиәт факультеты ойошторола[35].

2014 йылдың 7 апрелендә Пермь университетының Пермь дәүләт ғилми тикшеренеү университетына ярҙам һәм өҫтәмә финанслау фонды булдырыла.

2016 йылдың 14 октябрендә университетҡа 100 йыл тула.

Юбилей йылында Пермь университеты менән бәйле шәхестәрҙе танытыу маҡсатында Википедияның рус бүлегендә улар тураһында мәҡәләләр яҙыуға йүнәлтелгән проект тормошҡа ашырылды[36].

Университет атамалары үҙгәртергә

Пермь университеты үҙ тарихында күп тапҡыр үҙ исемен үҙгәртә:

  • Петроград Император университетының Пермь бүлексәһе (1916 октябрь — май, 1917);
  • Пермь дәүләт университеты (1917 йылдың майынан — 1934 йылдың сентябренә тиклем);
  • А. М. Горький исемендәге Пермь дәүләт университеты (сентябрь, 1934 — март 1940);
  • А.М. Горький исемендәге Молотов — март, 1940 — октябрь, 1957);
  • А. М. Горький исемендәге Пермь дәүләт университеты (октябрь, 1957 — октябрь, 1966 );
  • Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ орденлы А. М. Горький исемендәге Пермь дәүләт университеты (1октябрь, 966 — апрель, 1994);
  • Пермь дәүләт университеты (апрель, 1994 — октябрь, 2002);
  • Юғары профессиональ белем биреү дәүләт мәғариф учреждениеһы «Пермь дәүләт университеты» (октябрь, 2002 — июль, 2011);
  • Юғары белем биреү федераль дәүләт бюджет белем биреү учреждениеһы «Пермь дәүләт милли тикшеренеү университеты» (июль, 2011 — әлеге тиклем ). 

2020 йылдың 7 июлендә университеттың ваҡытлыса ректоры итеп профессор Д.Г.Красильников тәғәйенләнә[37].

Хәҙерге университет үҙгәртергә

Бөгөнгө көнгә университет составына 12 факультет, 77 кафедра һәм 2 филиал инә[38]. Студенттарҙың дөйөм һаны — 11 432 кеше (2010/2011 уҡыу йылы), шул иҫәптән көндөҙгө уҡыу формаһы — 7607 кеше[39]. Университет 56 аспирантура (250-гә яҡын аспирант) һәм 6 докторантура белгеслеге буйынса юғары ғилми квалификация кадрҙарын әҙерләй. Ғилми дәрәжәгә дәғүә итеүгә диссертацияларҙы яҡлау буйынса 14 совет, шул иҫәптән докторлыҡ диссертацияларын яҡлау буйынса 11 совет эшләй[40].

Уҡытыу эшмәкәрлеген 1229 хеҙмәткәр (2009)[41], шул иҫәптән 164 фән докторы, профессор һәм 480 фән кандидаты, доцент алып бара. Университеттың уҡытыусылар составына 4 академигы[42] һәм Рәсәй Фәндәр академияһының 4 ағза-корреспонденты[43], 1 РАО ағза-корреспонденты[44], 15 Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре һәм 10 Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған юғары мәктәп хеҙмәткәре инә[40]. Шулай уҡ 10-ға яҡын ғалим Пермь дәүләт университетының атҡаҙанған профессор дәрәжәһенә эйә була

Пермь дәүләт университеты сит ил партнерҙары һәм халыҡ-ара ойошмалар менән хеҙмәттәшлек итә, уның сиктәрендә Пермь дәүләт университеты уҡытыусылары һәм студенттары башҡа илдәрҙең университеттары һәм халыҡ-ара ойошмалар менән үҙ-ара килешеп эш итеү программалары буйынса сит илдәргә командировкаларға бара, Пермь ҡалаһына башҡа университеттарҙан уҡытыусылар һәм студенттар килә. Университеттың партнерҙары булып Оксфорд университеты (Бөйөк Британия), бер нисә француз университет үҙәге (Экс-Марсель университеты, По Нанси I), АҠШ университеттары (Луисвилл), үҙәк Европа һәм Австралия илдәре тора университеттары. Университет Европа комиссияһы, Бөтә донъя банкы, Түбәнге Саксония еренең Фән һәм мәҙәниәт министрлығы, шулай уҡ башҡа ойошмалар менән хеҙмәттәшлек итә[40].

Университеты рейтингтары үҙгәртергә

2018 йылдың авгусы аҙағында Пермь дәүләт милли тикшеренеү университеты Британия әҙерләгән «Times Higher Education» баҫмаһы Евразия төбәгенең юғары уҡыу йорттары рейтингында 61-70 урынды биләй[45][46][47].

2018 йылдың июнендә «Мәғариф» күрһәткесе буйынса рейтингта «Интерфакс» мәғлүмәт төркөмө 2017/2018 уҡыу йылы йомғаҡтары буйынса Рәсәй вуздарының милли рейтингы һөҙөмтәләре буйынса 9-сы урында[48] һәм дөйөм университеттар рейтингтағы урыны — 51-54[49][50][51].

2016 йылдың май аҙағында «Интерфакс» университеттарының милли рейтингында универсиитет «Мәғариф» критерийы буйынса 24-се урындан[52] 23-кә күтәрелә[53] һәм «Университет бренды»[54] критерийы буйынса 70-тән[55] 56-сы урынға[56] күтәрелә.[57].

Шулай уҡ ҡарағыҙ үҙгәртергә

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. ↑ http://www.psu.ru/files/docs/normativnaya_baza/base_nd/tablica_okladov_2013.doc
  2. ↑ Directory of Open Access Journals — 2003.
  3. ↑ Единый Государственный Реестр Юридических Лиц, ЕГРЮЛ
  4. ↑ https://apps.db.ripe.net/search/lookup.html?source=ripe&key=2001:6d0:ffe9::/48&type=inet6num
  5. ↑ https://apps.db.ripe.net/search/lookup.html?source=ripe&key=2001:b08:18::/48&type=inet6num
  6. ↑ Устав Пермского государственного университета в редакции 2011 года. Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета. Дата обращения: 23 декабрь 2013. 2020 йыл 6 февраль архивланған.
  7. ↑ Первым учреждённым вузом на Урале был Уральский государственный горный университет. Однако в силу обстоятельств он открылся лишь в 1917 году.
  8. ↑ Согласно приказу ректора ПГНИУ № 6 «О структуре ПГНИУ» от 15.01.2014.
  9. ↑ Маланин В. В. Пермский классический университет. Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета. Дата обращения: 23 декабрь 2013. Архивировано 24 декабрь 2013 года. 2013 йыл 24 декабрь архивланған.
  10. ↑ Физический факультет. Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета. Дата обращения: 23 декабрь 2013. 2022 йыл 19 июнь архивланған.
  11. ↑ История историко-политологический факультета. Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета. Дата обращения: 23 декабрь 2013. 2013 йыл 24 декабрь архивланған.
  12. ↑ 12,0 12,1 Пресс-служба ПГМУ. История университета. Пермский государственный медицинский университет им. академика Е. А. Вагнера. Дата обращения: 22 март 2018. Архивировано 2 май 2016 года.
  13. ↑ Кертман Л. Е., Васильева Н. Е., Шустов С. Г. Первый на Урале. Пермь: Пермское книжное издательство, 1987. 235 с. С. 14.
  14. ↑ Кертман Л. Е., Васильева Н. Е., Шустов С. Г. Первый на Урале. Пермь: Пермское книжное издательство, 1987. 235 с. С. 15.
  15. ↑ 15,0 15,1 История Академии. Пермская государственная сельскохозяйственная академия им. академика Д. Н. Прянишникова. Дата обращения: 3 апрель 2014. Архивировано 13 июнь 2014 года. 2014 йыл 13 июнь архивланған.
  16. ↑ Кертман Л. Е., Васильева Н. Е., Шустов С. Г. Первый на Урале. Пермь: Пермское книжное издательство, 1987. 235 с. С. 21.
  17. ↑ Статьи /  БОТАНИЧЕСКИЙ САД ПГУ, БОТАНИЧЕСКИЙ САД РЕГИОНАЛЬНОГО ЗНАЧЕНИЯ :: Энциклопедия "Пермский край". enc.permculture.ru. Дата обращения: 19 декабрь 2019. 2018 йыл 21 август архивланған.
  18. ↑ Профессора Пермского государственного университета (1916-2001). — Пермь: Издательство Пермского университета, 2001. — 280 с. — 3000 экз. — ISBN 5-8241-0252-X.
  19. ↑ Михайлюк В. М. Город мой Пермь. — Пермь. — 1973. С. 100.
  20. ↑ История - Пермский государственный гуманитарно-педагогический университет. pspu.ru. Дата обращения: 19 декабрь 2019. 2020 йыл 10 август архивланған.
  21. ↑ История биологического факультета. Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета. Дата обращения: 23 декабря 2013.
  22. ↑ Профессора Пермского государственного университета (1916-2001). — Пермь: Издательство Пермского университета, 2001. — 280 с. — 3000 экз. — ISBN 5-8241-0252-X.
  23. ↑ Университет на пути к зрелости (1945—1960) // Кертман Л. Е., Васильева Н. Е., Шустов С. Г. Первый на Урале. Пермь: Пермское книжное издательство, 1987. 235 с. С. 80.
  24. ↑ Пермский университет в эпоху революционных преобразований высшей школы (1917—1930) // Кертман Л. Е., Васильева Н. Е., Шустов С. Г. Первый на Урале. Пермь: Пермское книжное издательство, 1987. 235 с. С. 21.
  25. ↑ Университет на пути к зрелости (1945—1960) // Кертман Л. Е., Васильева Н. Е., Шустов С. Г. Первый на Урале. Пермь: Пермское книжное издательство, 1987. 235 с. С. 81.
  26. ↑ Пермский университет в послевоенные годы. 1945—1958 гг. // ПГУ им. Горького: Исторический очерк. 1916—1966. Под ред. Ф. С. Горового. Пермь: Пермское книжное издательство, 1966. 292 с. С. 140.
  27. ↑ История географического факультета. Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета. Дата обращения: 23 декабрь 2013. 2014 йыл 17 июль архивланған.
  28. ↑ История экономического факультета. Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета. Дата обращения: 23 декабрь 2013.
  29. ↑ История механико-математического факультета. Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета. Дата обращения: 23 декабрь 2013. 2013 йыл 24 декабрь архивланған.
  30. ↑ История филологического факультета // Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета. Дата обращения: 2 апрель 2014. 2014 йыл 4 апрель архивланған.
  31. ↑ Кертман Л. Е., Васильева Н. Е., Шустов С. Г. Первый на Урале. Пермь: Пермское книжное издательство, 1987. 235 с. С. 81.
  32. ↑ История Пермского Политеха. pstu.ru. Дата обращения: 22 март 2018.
  33. ↑ Философско-социологический факультет - Пермский государственный национальный исследовательский университет. www.psu.ru. Дата обращения: 22 март 2018. 2020 йыл 24 май архивланған.
  34. ↑ История факультета. www.history.psu.ru. Дата обращения: 22 март 2018.
  35. ↑ Факультет современных иностранных языков и литератур - Пермский государственный национальный исследовательский университет. www.psu.ru. Дата обращения: 22 март 2018. 2020 йыл 28 апрель архивланған.
  36. ↑ Пустовалов А. В. Википедия как инструмент продвижения Пермского университета (на примере статей об учёных) // Филология в XXI веке: методы, проблемы, идеи: материалы V Всерос. (с междунар. участием) науч. конф. (г. Пермь, 10 апр. 2017 г.) / отв. ред. И. И. Русинова. — Пермь: Перм. гос. нац. исслед. ун-т, 2017. — С. 166—173. — 355 с. — 200 экз. — ISBN 978-5-7944-2992-3.
  37. ↑ Дмитрий Красильников назначен врио ректора ПГНИУ // Местное время, 09.07.2020
  38. ↑ Согласно приказу ректора № 6 «О структуре ПГНИУ» от 15.06.2014.
  39. ↑ Итоги учебно-методической работы за 2010/2011 уч. год и задачи на 2011/2012 уч. год.. Официальный сайт Пермского государственного национального исследовательского университета.Дата обращения: 3 марта 2014.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 Пермский государственный университет. — Вступая в новый век. Дата обращения: 16 март 2010. Архивировано из оригинала 28 сентябрь 2010 года. 2010 йыл 28 сентябрь архивланған. Өҙөмтә хатаһы: <ref> тег дөрөҫ түгел: «новый век» исеме бер нисә тапҡыр төрлө йөкмәткегә бирелгән
  41. ↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; Итоги 2009-10 төшөрмәләре өсөн текст юҡ
  42. ↑ Н. В. Зайцева, И. Б. Ившина, В. П. Матвеенко, В. А. Черешнев.
  43. ↑ В. А. Демаков, В. Ю. Мишланов, В. Н. Стрельников, А. В. Черных.
  44. ↑ Е. К. Хеннер
  45. ↑ The best universities in Eurasia (англ.). Times Higher Education (THE)(30 August 2018).Дата обращения: 19 декабря 2019.
  46. ↑ Пермский университет вошел в рейтинг лучших вузов Евразийского региона. РБК.Дата обращения: 19 декабря 2019.
  47. ↑ ПГНИУ вошел в рейтинг лучших вузов Евразии. www.kommersant.ru(3 сентября 2018).Дата обращения: 19 декабря 2019.
  48. ↑ Рейтинги / Интерфакс - Высшее образование в России. Интерфакс — Высшее образование в России. Дата обращения: 19 декабрь 2019.
  49. ↑ Рейтинги / Интерфакс - Высшее образование в России. Интерфакс — Высшее образование в России. Дата обращения: 19 декабрь 2019.
  50. ↑ Пермский университет занял 9 место по качеству образования в рейтинге вузов России • Звезда. Город. Дата обращения: 19 декабрь 2019. 2019 йыл 18 июль архивланған.
  51. ↑ Пермский университет стал девятым по качеству образования в рейтинге вузов России // В курсе. 8 июня 2018.
  52. ↑ Национальный рейтинг университетов 2014/2015 учебного года: Образование.// Национальный рейтинг университетов.
  53. ↑ НРУ2016: Результаты рейтинга университетов по параметру «Образование» // Национальный рейтинг университетов.
  54. ↑ ПГНИУ укрепил позиции в «Национальном рейтинге университетов» — Пермский государственный национальный исследовательский университет. www.psu.ru.Дата обращения: 22 марта 2018.
  55. ↑ Национальный рейтинг университетов 2014/2015 учебного года: Бренд вуза — Бренд — Национальный рейтинг университетов. unirating.ru.Дата обращения: 22 марта 2018 г.
  56. ↑ Результаты рейтинга «Бренд Университета» НРУ 2016 // Национальный рейтинг университетов.
  57. ↑ ПГНИУ укрепил позиции в "Национальном рейтинге университетов" - Пермский государственный национальный исследовательский университет. www.psu.ru. Дата обращения: 22 март 2018. 2018 йыл 17 ғинуар архивланған.

Әҙәбиәт үҙгәртергә

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Пермь_дәүләт_университеты&oldid=1184984» битенән алынған