Көньяҡ тропик

Көньяҡ тропик, йәки Кәзәмөгөҙ тропигы, — Ер картаһында билдәләнгән биш төп параллелдең береһе. Экваторҙан көньяҡҡа табан 23°26′16″ киңлегендә урынлашҡан һәм иң көньяҡта урынлашҡан киңлекте билдәләй, унда ҡояш төш мәлендә зенитҡа күтәрелә ала. Был ҡышҡы ҡояш торошо мәлендә күҙәтелә. Сәбәбе — йыл барышында Ер Ҡояш тирәләй әйләнгәндә ауышлыҡ күсәре әйләнешенең максималь булыуы сәбәпле, Көньяҡ ярымшарҙың өҫтөнә Ҡояш нурҙарының төшөү мөйөшө үҙгәрә.

Көньяҡ тропик
Дәүләт	Намибия  Ботсвана  Көньяҡ Африка Республикаһы  Мозамбик  Мадагаскар  Австралия  ba  Аргентина  Парагвай  Бразилия
Ҡапма-ҡаршыһы	Төньяҡ тропик
Көньяҡ тропик Викимилектә

23.4378°

23.4378-я параллель южной широты

Ер картаһында Кәзәмөгөҙ тропигының торошо.

Көньяҡ тропиктың төньяҡ эквиваленты — Төньяҡ тропик. Көньяҡ тропиктан кәньяҡҡа табан ятҡан өлкәлә — субтропик һәм уртаса климат. Көньяҡ һәм Төньяҡ тропиктар араһындағы өлкә тропиктар тип атала.

Кәзәмөгөҙ тропигының атамаһы Кәзәмөгөҙ йондоҙлоғонан алына, сөнки 2 мең йыл элек ҡышҡы ҡояш торошо мәлендә ҡояш уның аша үтә. Хәҙерге ваҡытта ҡояш был осорҙа Уҡсы йондоҙлоғонда була, быны көн менән төн оҙонлоғоноң бер төрлө кимәлдә булыуы менән аңлатырға мөмкин, «тропик» һүҙе грексанан килгән: грек. τροπικός (боролош), йәғни Ҡояш хәрәкәтенең ҡояш торошондағы «боролоу» процесын тасуирлай.

Көньяҡ тропиктың торошо бер төрлө генә түгел, сөнки ул планетаның әйләнеү күсәренең ҡояшҡа ҡарата ауышлығына бәйле. 2000 йылда ауышлыҡтың уртаса мөйөшө яҡынса 23°26′21″ тигеҙ булды, ләкин ер күсәренең нутацияһы, шулай уҡ төрлө осорҙарға эйә булған башҡа циклдар арҡаһында, тропиктарҙың торошо бер ни тиклем үҙгәрә (күпкә түгел һәм сағыштырмаса). Хәҙерге ваҡытта, ер күсәренең уның траекторияһына ҡарата ауышлығы яйлап кәмей барыуға бәйле, Кәзәмөгөҙ тропигы әкренләп экваторға табан күсә бара.

Тропик аша үтеп барғанда диңгеҙҙәге карапта Нептун байрамы үткәрелә (шулай ҙа йышыраҡ экваторҙы үткәндә был байрам ойошторола).

Географияһы

Антофагаст (Чили) ҡалаһынан төньяҡҡа табан Кәзәмөгөҙ тропигын билдәләгән Монумент.

Намибияла Кәзәмөгөҙ тропигын билдәләгән Тамға.

Австралияның Алис-Спрингс ҡалаһынан төньяҡҡа табан Кәзәмөгөҙ тропигын билдәләгән Монумент.

Сантана-ду-Пранаиба ҡалаһында (Бразилия) Кәзәмөгөҙ тропигын билдәләгән юл билдәһе.

Гринвич меридианынан көнсығышҡа табан хәрәкәт иткәндә Кәзәмөгөҙ тропигы түбәндәге билдәләрҙе үтә:

Ил, территорияһы йәки диңгеҙ	Иҫкәрмәләр
Атлантик океан
Намибия
Ботсвана
КАР
Мозамбик
Һинд океаны	Мозамбик боғаҙы
Мадагаскар
Һинд океаны
Австралия	Көнбайыш Австралия Квинслендтың төньяҡ территорияһы
Тымыҡ океан	Мәрйен диңгеҙе, Като рифынан бер аҙ көньяҡҡараҡ (Мәрйен диңгеҙе утрауҙары территорияһы)
Тымыҡ океан	Проходит немного севернее рифов Минерва рифтарынан төньяҡтараҡ (Тонга) һәм Тубуаи һәм Раиваваэ утрауҙары (острова Тубуаи утрауҙары, Француз Полинезияһы) аша үтә
Чили
Аргентина
Парагвай
Бразилия
Атлантик океан

Кәзәмөгөҙ тропигында урынлашҡан ҡалалар

• Алис-Спрингс
• Рокгемптон
• Эмералд
• Сан-Паулу
• Маринга
• Можи-дас-Крузис
• Итакуакесетуба
• Убатуба

Шулай уҡ ҡара

• Поляр түңәрәк
• Экватор
• Ҡыҫала тропигы

Һылтанмалар

• На Викимилектә Көньяҡ тропик темаһы буйынса медиафайлдар бар.
• [ Тропики] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә