Каждан Александр Петрович

Каждан Александр Петрович (ингл. Alexander Kazhdan; 3 сентябрь 1922 йыл, Мәскәү — 29 май 1997 йыл, Думбартон-Окс, Вашингтон, АҠШ) — Америка һәм СССР тарихсыһы, византинист, арменист, Византия һәм Бөйөк Әрмәнстан тарихы буйынса XX быуаттың иң абруйлы белгестәренең береһе, фундаменталь «Византия Оксфорд һүҙлеге» редакторы.

Биографияһы

Александр Петрович Каждан (Пейсахович) Мәскәүҙә сауҙагәрҙәр ғаиләһендә тыуған. Революциянан һуң ғаилә аслыҡтан яфа сиккән. Атаһы Пейся (Пейс) Эфрон (урыҫ версияһы буйынса Петр Израилевич Каждан), алдынғы технологиялар буйынса төҙөлгән совет танк сәнәғәтендә майлау ҡорамалдарын етештереүсе булып эшләгән белгестәрҙең береһе. 1939 йылда Александр Мәскәү дәүләт университетының тарих факультетына уҡырға инә, тик «буржуаз сығышы» өсөн [526 көн сығанағы күрһәтелмәгән] уға Мәскәүҙә юғары белем алыу мөмкинселеге булмай һәм ул ситтән тороп Башҡорт педагогия институтын (1942) тамамлай. 1943 йылда Мәскәү дәүләт университетындааспирантурала белем ала, аҙаҡ СССР фәндәр академияһының тарих институты; академик Е. А. Косминский фәнни етәксеһе «XIII—XIV быуаттарҙа Византияла аграр мөнәсәбәттәр» темаһына кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлағандан һуң, 1946 йылда Мәскәү ғилми институттарының ишектәре уның алдында йәнә ябыла. Был юлы уның "космополитик" милләте өсөн. Ғалимға штаттан тыш вазифаларҙа йөрөргә тура килә. ( 1947-1949 йылдарҙа Ивановала педагогия институты, Тулала 1949-1952 йылдарҙа, Бөйөк Лукта 1953-1955 йылдарҙа була). 1952 йылда «IX-X быуаттарҙа Византияла ауыл һәм ҡала» темаһына әҙерләнгән докторлыҡ диссертацияһын туғыҙ йылдан һуң ғына яҡлай ала.

1956 йылдан алып профессор Кажданин СССР фәндәр академияһы тарих институтының византиноведение секторында эшләй, (1968 йылдан— дөйөм тарих Институты). Ике тиҫтә йыл эсендә ул бик күп баҫмалар әҙерләй. Улар араһында фәнни китаптар һәм мәҡәләләр, коллектив хеҙмәт менән "Византия тарихы" бүлеген булдыралар, энциклопедияларҙа мәҡәләләр,боронғо һәм урта быуат авторының тәржемәләре, фәнни-популяр китап һәм мәҡәләләр. Ғалим «Византия временник» йыллыҡ баҫмаһында редколлегия эшендә ҡатнаша.

Каждандың дискуссион мәҡәләләрен Александр Твардовский «Яңы донъя»һында баҫтыра.

1975 йылда Каждандың улы Гарвард университетына кафедра профессоры булараҡ саҡырыу ала. Тарихсының тормошо ҡатмарлаша, ҡатынын «Прогресс» нәшриәт йортонан эштән сығаралар һәм ул эмиграцияға китергә ҡарар ҡабул итә. 1978 йылдың октябрендә ул Венаға израиль визаһы менән килә.

Ләкин киләһе йылдарҙа Парижда һәм Бирмингемда булғандан һуң АҠШ-та төпләнә. ВизантияныңДумбартон-Окс өйрәнеү үҙәгендә эшләй һәм принстон университетында лекциялар уҡый.

1978 йылдан һуң Александр Каждандың китаптары

совет китапханаһынан юҡҡа сыға, ә мәҡәләләре-фәнни әйләнештән. «Сәнғәт" Мәскәү нәшриәтендә 30 йыл буйына "Константиноплдең тормошонан ике көнө" монографияһы туҡтап ҡала.

АҠШ-та Каждан тотош византолог-тикшеренеүселәр тәрбиәләгән, ә Рәсәй ғалимдары араһында М. В. Бибиков, С А. Иванов һәм И. С. Чичуров айырылып тора.

Ғаиләһе

• 1944 йылда нәшриәт хеҙмәткәре Римма Александровна Ивянскаяға өйләнә.
• Улы Давид (Дмитрий) (1946 тыуған), Израиль (элек Америка) математигы, теория төркөмө белгесе.
• Ейәне Эли Каждан Израилдең дәүләт хеҙмәтендә юғары вазифа биләгән Натан Щаранскийҙың күп йыллыҡ фекерҙәше һәм кәңәшсеһе.

Төп хеҙмәттәре

• Византия аграр мөнәсәбәттәр XIII—XIV бб. М., 1952.
• Донъя боронғо дин һәм атеизм. М., 1957.
• Византия һәм көньяҡ славяндар тарихынан очерктар. М., 1958. (Авторҙашлыҡта менән Йыр. Г. Литаврин).
• Ҡала һәм ауыл Византияның IX—x быуаттарҙағы византия феодализм тарихы буйынса очерктар. М., 1960.
• А кеше булараҡ ойошторола. «Детгиз». 1962. С. 112
• Константин һыу менән Мәсих. М., 1965.
• Мәҙәниәт византия (X—XII бб.). М., 1968. (Нем. пер.: Kultur und Byzanz seine. Berlin, 1973; ит. пер.: la e civiltà Bisanzio sua. Bari, 1983).
• Мәҙәниәт византия (X—XII бб.). 2. изд., добролюбов. том һәм СПб.: Алетейя, 2006.
• Византияла һәм яҙыусы китап. М., 1973. (Ит. пер.: a La produzione Bisanzio intellettuale. Крупный Libri colta scrittori in e società. Napoli, 1983).
• Византия составына социаль ҡорҙо класс XI—XII бб. М., 1974. (Ит. пер.: L bizantina aristocrazia. XI dell'secolo principio del Dal fine alla XII. Palermo, 1997).
• Византия империяһы составына әрмәндәр синыф xi—XII бб. Ереван, 1975.
• Power and in Byzantium People. An Introduction to Byzantine Modern Studies. Washington, 1982. (G. collaboration In with Constable).
• Of on the Byzantine XIth Studies XIIth Centuries and Literature. Cambridge—New York—Paris, 1984. (In with Simon collaboration Franklin).
• Change and in the in Centuries XIIth XIth Byzantine Culture. Berkeley, 1985. (W. Epstein collaboration In with A).
• Texts and in Authors Byzantium. Aldershot-Brookfield, 1993.
• History of A Literature Byzantine. 650-850. Athens, 1999. (L. Sherry and In with F. Ch collaboration. Angelidi; урыҫ. пер.: византия әҙәбиәте тарихы (650-850). СПб., 2002).
• Тормош Константинополде ике көн буласаҡ. СПб., 2002.
• Никита һәм уның ваҡытта Хониат. СПб., 2005.
• History of A Literature Byzantine. 850-1000. Athens, 2006. (Урыҫ. пер.: византия әҙәбиәте тарихы (850-1000). СПб., 2012).

Әҙәбиәт

• Любарский Н. Я. Кажданин Александр Петрович [некролог] // Вестник боронғо тарих. 1997. № 4. С 216-217;
• А. м. поляковский Кажданин Александр Петрович [некролог] // Византия временник. 1999. 58. т. С 304-306;
• Кажданин Александр Петрович // тарихсы Портреты. Яҙмыш һәм заман. 3. т. / отв. ре н. г. Севостьянов. М., 2000;
• Александр донъя Каждан / отв. ре а. а. Чекалова. СПб., 2003;
• Чекалова а Каждан Александр Петрович // Православная энциклопедия. Том XXIX. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2012. — С. 96—99. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 978-5-89572-025-7